Ortak hukuk
Ortak hukuk ya da Anglo-Sakson Sistemi,[1][2][3][4] (İngilizce: common law), özellikle tarihinde Birleşik Krallık sömürgesi olan birçok ülkenin hukuki temellerini oluşturur. Emsal kararlar yansıtan, kapsamlı yasallaşmamış kanunları dikkat çeken özellikleri arasında yer alır. Bu emsal kararlar yüzyıllarca yargıçlar tarafından gerçek davalarda verilen hükümlerden elde edilmiştir.
Tarihi Gelişimi
1066 yılında İngiltere'nin Normanlar tarafından istilasından sonra Normanlar bütün ülkede geçerli olacak bir hukuk sistemi yarattılar. Ülkenin her bir tarafına gezici yargıçlar gönderildi. Bu yargıçlar gittikleri bölgedeki örf ve adetleri de göz önünde bulundurarak hukuki sorunları çözmeye başladılar. Bu sistemdeki amaç ülkenin tamamının yargıçlar tarafından oluşturulan ortak bir hukuka sahip olmasıydı. Common Law bu dönemde oldukça katı ve şekilciydi. Dava açabilmek için Lord Chancellor (Adalet bakanlarında biri)"writ"(ferman) almak gerekiyordu. Common Law mahkemelerinde adeleti bulamayanlar "Tanrı aşkına ve merhameten (for the love of God and the way of charity)" Kral'a başvurmaya başladılar. Bu başvurularla ilgilenilmesi işi yine Lord Chancellor'a bırakılmıştı. 1474'de Common Law'ın hakkaniyet eksikliklerini gidermek için yeni bir mahkemeler sistemi kuruldu. Buna da Equity Law dendi. Bu yeni mahkemelerde writ koşulu aranmıyor isteyenler bir dilekçeyle dava açabiliyordu. 19. yüzyıldan sonra ise yeni sosyal ve ekonomik koşullara uyum sağlayamayan Common Law ve Equitty Law'ın eksiklerini gidermek üzere Statue Law oluşturuldu. Bu yeni kurallar İngiliz Parlementosu yani yasama organı tarfından çıkarılmıştır.
Bugün ise Common Law sözcüğü bu üç sistemi birleştiren bugüne kadar uzanan bir hukuk sistemini anlatmak için kullanılır.
Özellikleri
- Tedvin Edilmemiştir: Common Law bir kanunlaştırma hareketi sonucunda değil yargıçların örf ve adet kurallarına bakarak hukuk kurallarını oluşturmasıyla başlamıştır. Kanunlar, dağınık haldedir. Kara Avrupası hukuk sisteminde olduğu gibi Medeni Kanunlar, Ticaret Kanunları yoktur.
- İçtihadi Niteliktedir: Her yargıç davayı sonuçlandırırken ondan önce görülmüş benzer davaların kararlarıyla bağlıdır.
- Kamu Hukuku - Özel Hukuk Ayrımı Yoktur: Bu hukuk sisteminde, özel kişiler arasındaki uyuşmazlıklar ile devlet ile özel kişiler arasındaki uyuşmazlıklarda yargılama açısından hiçbir fark yoktur.
- Örf ve Adet, Hukukun Asli Kaynakları Arasında Yer Alır: Hakimler, bir örf ve adet kuralı varsa bunu uygular.
- Yargı Birliği İlkesi Geçerlidir: Anglo-Sakson hukuk sisteminde mahkemeler, adli mahkemeler ve idare mahkemeleri olarak ayrılmamıştır. Mahkemeler, değişik isimler taşıyabilir fakat tüm mahkemeler tek ve en yüksek mahkemeye tabidir.[5]
Kaynakça
- ↑ Bahadır Kılınç "Common Law (Ortak Hukuk) Sistemine Sahip Ülkelerden ABD ve İngiltere'de Anayasa Kavramı ve Yargısal Denetim", Anayasa Yargısı İncelemeleri - 1 (Editörler: Mehmet Turhan ve Hikmet Tülen), Ankara 2006, s. 121.
- ↑ Onur Karahanoğulları, Kamu Hizmeti - Kavram ve Hukuksal Rejim, Turhan Kitabevi, Ankara 2004, s. 153.
- ↑ Mesut Ertanhan, Medeni Yargılama Hukukunda Tanık ve Tanıklık, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2005, s. 34.
- ↑ King, Edward; Hawley, Joseph, Çev. İlhan Lütem (1959). "İngiliz (Common Law)’unun Gelişmesi". AÜHFD 16 (1-4): 178-233. http://auhf.ankara.edu.tr/dergiler/auhfd-arsiv/AUHF-1959-16-01-04/AUHF-1959-16-01-04-King-Hawley.pdf. Erişim tarihi: 11 Nisan 2010.
- ↑ GÖZLER, Kemal, Genel Hukuk Bilgisi, Ekin Kitabevi, 13. baskı, 2013. ISBN 978-605-5187-74-3.
