Antik Mısır dini

Mısır tarihi

Bu madde Mısır kategorisi ile ilişkilidir.
Hanedan öncesi Mısır MÖ 3100
Antik Mısır
Erken Hanedan Dönemi MÖ 3100–2686
Eski Krallık MÖ 2686–2181
1'inci Ara Dönem MÖ 2181–2055
Orta Krallık MÖ 2055–1650
2'nci Ara Dönem MÖ 1650–1550
Yeni Krallık MÖ 1550–1069
3'üncü Ara Dönem MÖ 1069–664
Geç Dönem MÖ 664–332
Klâsik Antik
Ahameniş Mısırı MÖ 525–332
Ptolemaios Mısırı MÖ 332–30
Roma & Bizans Mısırı MÖ 30 – MS 641
Sâsânî Mısırı 621–629
Ortaçağ
Arap Mısırı 641–969
Fâtımî Mısırı 969–1171
Eyyûbî Mısırı 1171–1250
Memlûk Mısırı 1250–1517
Modern Çağ
Osmanlı Mısırı 1517–1867
Fransız İşgali 1798–1801
Muhammed Ali yönetimi 1805–1882
Mısır Hidivliği 1867–1914
Modern Mısır
İngiliz İşgali 1882–1922
Mısır Sultanlığı 1914–1922
Mısır Krallığı 1922–1953
Cumhuriyet 1953–günümüz
Mısır
Mısır tanrıçası İsis
Mısır tanrılarını gösteren bir tablet

Antik Mısır dini Antik Mısır toplumunun ayrılmaz bir parçası olan ve çok tanrılı ve ritüelleri karmaşık bir inanç sistemi vardı. Mevcut olduğuna inanılan ve kuvvetler ve doğa unsurları, kontrolünde olan birçok tanrılar ile Mısırlıların etkileşimi üzerinde yoğunlaşmıştır. Mısırlı din uygulamalarını tanrılar sağlamakta ve halk ise onların beğenisi kazanmak için bir çabaları vardı. Mısır'ı tarihteki kral ile aynı statüsü ile aynı olan ve aynı zamanda tanrı olan Firavunlar yönetirdi.[1] Firavunlar bir insan olmasına rağmen, Firavunların tanrıların soyundan olduğuna inanılıyordu. Firavunlar insanlar ve tanrılar arasında arabulucu olarak görev aldılar, evrendeki düzeni korumak ve tanrıların tekliflerini yerine getirmek zorundaydılar. Mısırlılar tanrılar için muazzam tapınaklar yapmışlardır.

Önemli Tanrılar

Başlangıçta, Mısır'da insanların beş farklı dini gruplar vardı. Her grup farklı inançları vardı ve farklı yerlerde yerleşmişlerdi.

GrupŞehirBaş Tanrı
EnneadHeliopolisAtum (genelde kullanılan Atum-Ra)[2]
The OgdoadHermopolisThoth.
Chnum-Satet-
Anuket triad		Elephantine
 		Chnum
 
Amun-Mut-
Khons triad		Teb
 		Amon
 [3]
Ptah-Sekhmet-
Nefertem triad		Memfis
 		Ptah[2]

Mısır tarihi boyunca, inançlar lideri değişti. Birisi iktidara yükseldi, onların inanç sistemi de yükseldi. Yeni inançlar zaten vardı ve diğer inançlar ile kaynaştılar. Bu bile bugün bilindiği gibi eski Mısır uygarlığının sona ermesinden sonra gerçekleşti. Bunun bir örneği, Yeni Krallık olabilir. Onun süre zarfında, tanrılar Ra ve Amun, Amun-Ra oldu. Bir tanrı oluşturmak için genellikle buna sinkretizme denir.[4]

Tanrıların Tarihi

Amon-Ra'nın başı
Soldan sağa sırayla tanrılar Osiris, Anubis ve Horus.

Mısırlılar başlangıçta evrenin kaosun karanlık sularıyla dolu olduğuna inanırlardı. İlk tanrı, Re-Atum, sudan geldi. Atum yere tükürdü ve bu tanrılar Şu (hava tanrısı) ve Tefnut (nem tanrıçası) yarattı. Dünya yaratıldığında Şu ve Tefnut iki çocuk dünyaya getirdi: Nuit (gökyüzü tanrıçası) ve Geb (yeryüzü tanrısı). Şu ve Tefnut karanlıkta yürürken kaybolduğu zaman insanlar yaratıldı. Re-Atum onları bulmak için gözünü gönderdi. Onları bulduktan sonra, sevinç gözyaşları insanlara dönüştü.

Nuit ve Geb arasında bir ilişki vardı. Şu bunu duydu ve onlarla birlikte olmamaya karar verdi. Bu yüzden gökyüzü ve toprak arasında hava oldu. Nut ise bu çocuğu doğurmayacağını söyledi. Nuit Thoth'dan yardım istedi. Thoth ay-tanrısı Khons ile kumar oynadı. Thoth kazanarak 360 günlük yıla 5 gün daha ekledi. Nut bu günlerin her biri için çocuklarına şu isimleri verdi: Osiris, İsis, Set, Neftis ve Horus.

Osiris Mısır kralı oldu. Kardeşi Set, onu öldürdü ve kral oldu. Onu öldürdükten sonra, Set Osiris'in cesedini parçaladı. İsis kardeşinin parçalarını kurtardı. Daha sonra tapınağın altında parçaları gömmek istedi. Set kral olduktan sonra, Horus Osiris'in oğlu ile savaştı. Set kaybetti ve çöle gönderildi. Set korkunç fırtınaların tanrısı oldu. Osiris Anubis tarafından mumyalanarak ve ölülerin Tanrısı haline getirdi. Horus yeni kral oldu. Antik Mısır'da, bu firavunlar Horus'un soyundan olduğuna inanılırdı.

Eski Yunanlar kendi tanrı ve tanrıçaları Mısır tanrı ve tanrıçalarının ataları olduğuna inanıyordu. Eski Yunan mitolojisi'nde Titan Tifon serbest kaldığında tüm Yunan tanrıları Mısır'a kaçar. Mısır'da, tanrıların çoğu kendilerini Tifon'dan kendilerini gizlemek için hayvana dönüştürdü ve çoğalmaya başlayarak Mısır tanrı ve tanrıçaları doğmuştur.[5]

4 canopic kavanoz.

Ölüm ve Mumyalama

Eski Mısırlılar, ölümün hayatın bir sonu olduğunu düşünmemekteydiler. Ruhun insan vücudunu terk etmesinden itibaren, ruhun yeraltı dünyaısnda ölüm Tanrısı Osiris ile yargıçlarını tarafından sorgulandığını düşünürlerdi. Mısırlılara göre, ölen bir insanın ruhu öteki dünyaya gidiyordu. Diriler ve ölüler ülkesi arasındaki korku ülkesini geçince, büyük yargıcın karşısına, Anubis veya Horus tarafından getirilirdi. Orada bir tören düzenleniyor, bu törende ölenin kalbi tartılıyordu. Bu tören sırasında yeraltı tanrısı Anubis elinde bir terazi tutardı. Ölünün kalbi bu terazinin kefelerinden birine konurdu. Öteki kefede ise adaleti ve doğruluğu ölçebilecek bir tüy bulunurdu. Eğer ölü adil ve dürüst bir yaşam sürmüş ise kefeler dengelenirdi. Eğer kalp tartıda eksik gelirse, yemesi için Ament adlı canavara verilirdi. Bütün bu olup biteni Tanrıların katibi Thoth kayda geçirirdi. Eski Mısırlılara göre ölümden sonra ruh ağızdan bir kuş şeklinde çıkardı. Bunun için Tanrı Anubis, elindeki aletle ölünün ağzını açar, bu sayede ölünün ruhu rahatça gidip gelirdi. Yine öteki dünyanın kapılarını da Tanrı Anubis açardı. Batıda olduğu düşünülen ölüler ülkesinin kapılarında Tanrı Amente bekler, yeni gelenleri kapıda karşılardı. Öteki dünyayı batıda düşünen Mısırlı, bu yüzden ölülere batının halkı da derdi. Mısır dinine göre, insanda, biri Ba, biri Ka adını taşıyan iki ruh vardır. Bunlardan ikincisi, insan öldükten sonra varlığını onun heykelinde sürdürür. Bu nedenle, Mısır'da, Ka tapımı ile heykel tapımı arasında sıkı bir ilişki vardır. Mısır'da mumyacılığın, aradan geçen binlerce yıla karşın canlılığını korumasının nedeni de aynı inançtır.

Eski Mısır'da mumyalamanın amacı ise ölünün gövdesini sonsuza kadar yaşayacak hale getirmekti. Ve kültün işlevi, cismani ruhla (Ba), ölümle gövdeden uçmuş olan cismani olmayan enerji öğesini (Ka), büyü yoluyla yeniden bir araya getirmekti. Bu yapıldığında ölümün ortadan kalkacağına inanılıyordu." Öbür dünyaya giden ruhun (Ba) bazı törenler sayesinde geri geleceği düşünüldüğünden ölünün uzuvları tekrar hareket kabiliyeti kazansınlar diye, mezara koymadan evvel rahip ölünün ağzını açardı.

Eski Mısırlılar biri öldüğünde öbür dünyaya gitmeden önce ölünün yer altı dünyasını geçmesi gerektiğine inanıyordu. Yer altı dünyası korkunç canavarlar ve tehlikeli hayvanlarla doluydu. Ölünün bu tehditleri atlatabilmesi için sihire ihtiyacı vardı. Eski Mısırlılar bu yolculukla onlara eşlik edecek büyüleri seçebiliyordu.

Büyüler Ölüler Kitabı'ndan seçilip papirüse yazılarak tabutun içerisine konuluyordu. İlk olarak ölü "ibu" yani arınma yeri olarak bilinen çadıra getirilirdi. Burada mumyalayışılar ölünün vücudunu güzel kokan palmiye şarabıyla yıkar ve Nil suyuyla durulardı.

Ardından ölünün sol tarafında bir kesik açılır ve iç organlarının çoğu çıkarılırdı. Organların çıkarılmasının sebebi bunların vücudun ilk çürüyen bölümleri olmasıdır. Karaciğer, akciğerler, mide ve bağırsaklar yıkanır, ardından natron olarak bilinen doğal sodyum karbonat ile kaplanırdı. Bu sayede organların kuruması sağlanırdı. Kalp vücuttan çıkarılmazdı. Çünkü kalp ölümden sonraki yaşam için gerekli olacak akıl ve duyguların merkeziydi. Beyin burundan sokulan bir kanca yardımıyla ezilerek burun deliğinden çıkarılırdı.

Vücudun tamamı ve içi natron ile kaplanırdı. Mumyalama işlemi sırasında kullanılan tüm bez parçaları ve sıvılar ölüyle birlikte gömülürdü.

40 gün sonra vücut tekrar Nil suyuyla yıkanır ve cildin esnek kalmasını sağlayacak yağlarla kaplanırdı. Kurumuş organlar vücuda geri konar ve içi talaş, yaprak ve bez gibi kuru materyallerle doldurulurdu. Son olarak vücuda yeniden güzel kokan yağlar sürülürdü.

Geçmişte iç organlar vücuttan çıkarıldığında kavanozlara konurdu. Ancak yıllar içerisinde mumyalama şekilleri değişti ve organlar kuruduktan sonra vücuda geri konmaya başladı. Ancak odun veya taştan oyulmuş kavanozlar organları koruması amacıyla yine de mumyayla birlikte gömülüyordu.

İnsan başlı tanrı İmset karaciğeri korurdu. Babun başlı tanrı Hapi akciğerleri korurdu. Çakal başlı tanrı Duamutef mideyi korurdu. Şahin başlı tanrı Kebehsenuef ise bağırsakları korurdu. Mumyanın sarılması İlk olarak baş ve boyun ardından el ve ayak parmakları teker teker kaliteli keten ile sarmalanırdı. Kollar ve bacaklar ayrı sarılır, katmanların arasına vücudu koruyacağına inanılan muskalar yerleştirilirdi.

Sarma işlemi esnasında bir rahip yüksek sesle büyüler okurdu. Bu dualar kötü ruhların kovulması ve ölünün sağlıklı bir şekilde öteki hayata geçmesi için gerekliydi. Daha sonra kollar ve bacaklar da bir araya sarılırdı.

Üzerinde Ölüler Kitabı'ndan alınmış dualar ve sihirlerin olduğu bir papirüs rulosu konurdu. Daha fazla bez kullanılarak beden sarılır, her seferinde bandajların arasına birbirlerine yapışmalarını sağlayacak reçine konurdu. Vücudun etrafında bir kıyafet giydirilir ve üzerine tanrı Osiris'in ismi çizilirdi. Ardından mumya tabutların içine yerleştirilirdi.[6]

Tanrılar ve Görevleri

Firavun Akhenaton ve ailesi Aton için dua ederken.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ↑ "Firavun kimdir?". 23 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150423043556/http://www.bilgispot.com:80/firavun-kimdir. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2014.
  2. 1 2 Sarah Iles Johnston, Religions of the Ancient World: A Guide, Harvard University Press 2004, p.417
  3. ↑ Iorwerth Eiddon Stephen Edwards, The Cambridge Ancient History, Cambridge University Press 1973, p.649
  4. ↑ Sarah Iles Johnston, Religions of the Ancient World: A Guide, Harvard University Press 2004, p.9
  5. ↑ Francis Celoria Antoninus, The Metamorphoses of Antoninus Liberalis, Routledge 1002, p.87
  6. ↑ "Mumyalama Nasıl Yapılır?". 23 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150223044447/http://www.egitimedair.net:80/index.php/tarih/1610-mumyalama-nasil-yapilir. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2014.

Dış bağlantılar


Antik Mısır
Yerler/Mekanlar/Şehirler: Nil | Nivt/Vaset/Teb | İskenderiye | Annu/Iunu/Heliopolis | Luksor | Abdju/Abidos | Giza | İneb Hedj/Memfis | Djanet/Tanis | Rosetta | Akhetaten/Amarna | Atef-Pehu/Fayyum | Abu/Yebu/Elefantin | Sakkara | Dahşur
Ogdoad tanrıları: Amun | Amunet | Huh/Hauhet | Kuk/Kauket | Nu/Naunet | Ra | Hor/Horus | Hathor | Anupu/Anubis | Mut
Ennead tanrıları: Atum | Shu | Tefnut | Geb | Nuit | Ausare/Osiris | Aset/İsis | Set | Nebet Het/Neftis
Savaş tanrıları: Bast | Anhur | Maahes | Sekhmet | Pakhet
Cisimleşmiş tanrıları: Chons | Maàt | Hu | Saa | Shai | Renenutet| Min | Hapi
Diğer tanrılar: Djehuty/Thoth | Ptah | Sobek | Chnum | Taweret | Bes | Seker
Ölüm: Mumya | Horus'un dört oğlu | Kanopik çömlekler | Ankh | Ölüler kitabı | KV | Uşabti
Yapılar: Piramitler | Karnak Tapınağı | Sfenks | İskenderiye feneri | İskenderiye kütüphanesi | Der el-Bahri | Memnon heykeli | Ramesseum | Ebu Simbel
Yazı: Mısır hiyeroglifleri | Mısır rakamları | Demotik | Hiyeratik
Kronoloji: Antik Mısır | Arap yönetiminde Mısır | Osmanlı yönetiminde Mısır | Modern Mısır
This article is issued from Vikipedi - version of the 11/25/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.