Atemoya
 | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg) Atemoya meyvesi | ||||||||||||||
| Bilimsel sınıflandırma | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| | ||||||||||||||
| Annona × atemoya Mabb. | ||||||||||||||
| Dış bağlantılar | ||||||||||||||
|
Atemoya (Annona × atemoya), şeker-elma (Annona squamosa) ve çerimoya (Annona cherimola) türünün çaprazlanması ile elde edilen hibrit (melez) bir türdür. Meyvenin popüler olduğu Tayvan'da ananas şeker-elma olarak karıştırılmaktadır. İsrail,Mısır,Lübnan,Venezüella, Tayvan'da da yetiştilmektedir ama özellikle anavatanı Amerika'nın tropik bölgeleridir. Meyvesi Lübnan mutfağında tatlı yapımında da kullanılmaktadır.
Özellikleri
Atemoya meyvesi genelde kalp şeklinde yuvarlak soluk yeşil, kolayca berelenebilen ,engebeli bir yüzey dokusuna sahiptir. Çok sulu ve akıcı bir meyve özüne sahiptir. Beyaz renkte şekerli turta gibi bir tadı vardır sanki pina colada kokteylini hatırlatır bir tattadır. Tadındaki vaniyanımsı aromayı çaprazlandığı şeker-elmadan almıştır.[1] Bunun yanında toksik ve yenilmeyen,meyve tohumlarıda meyve özünün arasındadır.[2] Meyve olgunlaşınca kaşık ile meyve özük kabuğundan çıkarılıp,tohumları ayıklanıp yenir.[1]
Atemoya (Annona cherimola × squamosa) için ilk kez melezleme USDA Miami tropik laboratuvarında çalışan P.J.Wester tarafından yapılmıştır.
Meyvenin kalitesi sebebiyle şeker-elmanın eski Meksika dilindeki adı olan "Ate" ile çerimoyadan gelen moya adı birleştirilerek atemoya adı bu türe verilmiştir. 1917 yılında Edward Siamons Miami Laboratuvarında bu türün dayanıklılık konuşunda genlerini aldığı çerimoya ile benzer bir dayanıklılık gösterdiği ve olgun ağacın -3,05 (26.5 °F) soğukta sağ kaldığını tespit etmiştir. Bu durumda -4 derece ve altındaki ısılarda ağacın zarar görme ihtimali bulunmaktadır.
Aynen diğer Annona türleri gibi atemoyanın çiçeklerinde de dişi ve erkek organlar bulunup bitki hermafrodittir. Ancak sorun tıpkı papav gibi stigmata yani kopya poleni dişi çiçeklerinin kabul etmemesidir. Kendi kendine tozlaşan bitkiler çok nadirdir. Bunun yanında tıpkı diğer Annona cinsi üyeleri ve papav gibi arılar tarafından bu bitkinin tozlaşmasıda yapılamamaktadır. Bu durumda tozlaşmayı yapabilecek olan canlılar böcekler, sinekler ve kın kanatlılardır veya el ile tozlaşma yapılmak zorunda kalınmaktadır. Bunun yanında bitki tıpkı avokado gibi belli saatlerde dişi, belli saatlerde erkek olur. Örneğin saat öğleden sonra 2-4 arası bitkinin çiçekleri dişi halde iken 3 ile 5 arasında erkek hale döner. Bu da el ile tozlaşma yapılmasını gerekli kılabilmektedir. Atemoyanın meyveleri ise dengesiz tozlaşma sebebiyle, kimi zaman alışılmış şeklin dışında şekillerde alabilmektedir. Buna karşın İsrail ve Mısır gibi bazı ülkelerde ağacın çiçekleri üzerine 1.000 ppm Giberellin sıkılarak ağacın meyve üretimi arttırılmakta veya tozlaşma olmaması halinde bu şekilde ağacın çekirdeksiz suni yoldan meyve üretmesi sağlanmaktadır.[3]
Bilinen Bazı Varyeteleri
- Gefner varyetesi:Bu varyeteden diğer varyetelerin aksine el ile tozlamaya gerek kalmadan ortalama bir verim alınabilmesi yanında, kısmende olsa kendine verimli olduğu söylenmektedir.soğuğa dayanıklılık yönündende iyi bir varyetedir.İklim v.s koşullara uyum yeteneği yüksekdir.Bu sebeple bu varyete en yaygın varyetelerden biridir, Ancak tad olarak Bradley,African Pride gibi varyetelerden daha düşük ortalama bir tada sahiptir.[4][5]
- Elly :Gefner kadar üretken olsa da meyvelerini daha erken verir ve Gefner'den daha yumuşak, armuda benzer dokuda meyvelere sahiptir.
- Rosando Perez: ilk atemoya varyetelerinden biridir,
- Bradley:Gefner ve pek çok varyeteden daha lezzetli bir tada sahiptir,ancak meyve veriminde sorunları vardır,iyi bir verim için 2 ağaç arasında el ile tozlaşma mutlaka gereklidir.[4]
- Priestly:Büyük meyvelere sahiptir ve tat olarak iyi bir tada sahip meyveleri ile hafif tanemsi yüzeyi ile bilinir ancak meyve verimi Gefner ve Elly'in aksine düşüktür.
- Malamud: Pembe renkli bir İsrail varyetesidir. Tad olarak fena değildir. Ancak yinede meyve verimi Gefner'den düşüktür.
- African Pride:Gefner'den daha iyi bir tada sahiptir. Kısmen kendine verimli olsa da iyi bir meyve verimi için el ile tozlaşma gerekldir.[5][6]
- Page: İyi tadı ile bilinen bir varyetedir ancak olgunluğunda meyvenin ağaç üstünde ikiye ayrılması ve meyve kayıpları olaylarıyla sık karşılaşılır. Bu sebeple meyve verim ve kalitesinde sorunları vardır.[5]
Bunun dışında "Bernitski", "Hette","Island Gem", "Kabri", "Malaii" ve "Stermer" gibi varyeteleri bulunmakla birlikte bu yeni varyeteler ve özellikleriyle ilgili çalışmalar halen sürmektedir.
Kaynaklar
- 1 2 Joan Clarke (1998). "Hawai’i". Peter Feierabend-Gary Chassman-Randi Danforth. Culinaria: The United States: A Culinary Discovery. Köln,Almanya: Könemann. s. 476. ISBN 3-8290-0259-9.
- ↑ Purdue New Crops Profile
- ↑ Morton, J. 1987. Atemoya. p. 72–75. In: Fruits of warm climates. Julia F. Morton, Miami, FL.
- 1 2 Echonet internet sitesi
- 1 2 3 Florida üniversitesi internet sitesi-Atemoya ilgili makale
- ↑ internet sitesi