Dımıli (aşiret)

Dımıli veya Dünbülü (Kürtçe: Dimilî, Dinbilî) Irak, İran ve Türkiye'de yaşayan bir Kürt aşiretidir.[1][2]

Dımıli aşireti ilk olarak 11 yy.'da Arap coğrafyacıların Suriye ile ilgili aktarımlarında adı geçer. Firuzabadî ünlü ansiklopedik sözlüğü El-Kamusu'l-Mûhît de şöyle yazar: "Dunbul Musul civarında yaşayan bir Kürt aşiretinin ismi olup, Şafii fakihi Ahmed b. Nasr ile hadisçi Ali b. Ebubekir b. Süleyman Dunbulilerdendir."[3] Mürtezâ Zebîdî Tâc-ül-Arûs eserinde ayrıca Îbn-î Derîd'in Cumhur'ul Lugat'inden kelimenin Arapça olmadığını ve aslının "Dummel" olduğu bilgisini aktarır.[4] Ünlü Kürt şair Ahmed-i Hani de bazı şiirlerinde Dunbulilerden "Dumil" veya "Dimil" olarak bahseder ve onları diğer Kürt aşiretleri ile birlikte anar.[5][6]

Bazı araştırmacılar, Kürtçe'de "sinbore - simbore - simore", "şenbe - şembe - şeme"deki gibi nb sesinin m sesine dönüştüğü örneklerden hareketle Dunbuli kelimesinin de zamanla Dımıli/Dumuli kelimesine evrildiğini belirtmişlerdir.[7][8]

Şerefname bu aşiretten "Dunbuliye Boxtî" (Botanlı Dımıliler) diye bahseder. Şerefhan'a göre Dımıliler sonradan Müslümanlaşmış Ezidilerdir, onun aktardığına göre Dımıli beyleri Sekmanabad Beyliğini yönetiyorlardı. Yine bir ara Hakkari Beyliğini de Safevilerin yardımıyla ele geçirmişlerdir. [9][10]

Britanya askeri ataşesi F.R. Maunsell'in 1899'da hazırladığı Kürt Aşiretleri listesinde Dünbeli aşireti Bitlis ve Diyarbekir vilayetleri içindeki aşiretler içinde gösterilmiştir.[11]

Süleyman Sabri Van Tarihi ve Kürdler Hakkında Tetebbuat adlı eserinde, Dünbılî aşiretinin geniş bir alana yayıldığını ve onların Cizre Bohti Yezidileriyle münasbetleri olduğunu aktarır ve oradan Van tarafına geldikleri görüşünün kabul gördüğünü söyler. Aynı eserde kendi tetkiklerini aktaran Süleyman Sabri, "Diyarbekir, Genc, Kulp, Çabakçur, Siverek civarı halkı kamilen Zaza'dırlar. Zazalara Dunbuli derler" ifadeleriyle Zazalar ile Dünbılilerin bağlantısını belirtir.[12]

Günümüzde Dımıli kelimesi dil biliminde Zazaca ile eş anlamlı olarak kullanılır, bunun sebebi ise Siverek ve Bingöl Dımılilerinin Zazaca konuşmalarıdır. Lâkin Şerefhan, Dımılileri Kurmanci konuşan aşiretler arasında sayar. Hala da Erzurum, Urmiye ve Irak'taki Dımıliler Kurmanci konuşuyorlar ve bir bölümü Ezidilik inancına sahiptir. Salmas ve Hoy bölgesinde yaşayanlar ise Minorski'ye göre 18. yy.'da Azerileşmişlerdir. Bu gün itibariyle Azerice konuşuyorlar. [1]

Kaynaklar

  1. 1 2 DonBoli.info - تاریخ طایفه دنبلی
  2. ↑ A. E. Dehkhoda, LoghatNameh Dehkhoda (online erişim: 03.12.2015)
  3. ↑ دُنْبُل كفنْفُذٍ قَبِيلَةٌ مِن الأَكراد بنَواحِي المَوصِل منهم أحمدُ بنُ نصر الفقيه الشافِعي وعليّ بن أبي بكر بن سُلَيمانَ المُحَدِّثُ الدُّنْبُلِيّان Mecdeddîn Yakûb Fîrûzabadî, El-Qamusu'l-Mûhît, C. 3, Mısır 1979, s. 366
  4. ↑ "وقال ابنُ دُرَيد في الجَمهرة : الدُّنْبُل : ليس بالعربي وإنما هو الدُّمَّل" Mürtezâ ez-Zebîdî, Tâc-ül-arûs fî şerh-il-kâmûs, online erişim: 19.12.2014
  5. ↑ Hani, Murteza Kulî Han Dunbulî için yazığı şiirde şöyle der:
    Mizgîn me hatî xweş xeber, Xan Murteza bûye serwer
    Şah û serdarê Kurdustan, ji dil derxistin ew keder
    (...)
    Çi Osmanlî çi Sefewî, her du gohdarêd pendêd wî
    Emn û parizîya merzê wî, karî dikir hemî li ber
    Dadvan bû ew hemî deman, Dumil, Mehmûd û Sipîkan
    Xanî, Mehend hemî Kurdan, peymangir bûn ji bo serwer
    Ebdullah M. Varlî, Dîwan û Gobîdeyê Ahmedê Xanî yêd Mayîn, Îstanbul 2004, s. 109
  6. ↑ Hani, Muhammed Begê Bazidî ile ilgili şiirinde ise şöyle der:
    Koma Dimil bû sê hezar, sed Mîrekan vêkra du car 
    Jêk rakirin, kir tar û mar, ka Padîşahê Serhedan? 
    Senceq ji ser qemmê birrî, Bitlîsîya wan jê kirî 
    Xanê Dimil ker bû, çirrî, ka Padişahê Serhedan?
    Ehmedê Xanî, Medhîye û Mersîye
  7. ↑ Bilal Zilan, "Tarîxê Xonamekerdişê Kirdan", II. Uluslararası Zaza Tarihi ve Kültürü Sempozyumu (4-6 Mayıs 2012), Bingöl Üniversitesi Yayınları, 2012, s.377 vd.
  8. ↑ Malmisanıj, Kırd, Kırmanc, Dımıli veya Zaza Kürtleri, Deng Yayınları, İstanbul 1996 (online erişim: 18.12.2014)
  9. ↑ Şerefhan, Şerefname (çev. Mehmet Emin Bozarslan), İstanbul 1971
  10. ↑ Şerefhan, Şerefname (çev. Ziya Avcı), Avesta yayınları, İstanbul 2007, s.401-408
  11. ↑ List of Kurdish tribes in the South of Bitlis Vilayet and East of Diyarbekir Vilayet prepared by British Military Attaché Maunsell, 1899
  12. ↑ Süleyman Sabri Paşa, Van Tarihi ve Kürdler Hakkında Tetebbuat, Matbaa-i Ebüzziya, İstanbul, 1928, s.42-43

Kaynakça

This article is issued from Vikipedi - version of the 10/10/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.