Deflasyon

Deflasyon, genel olarak piyasada fiyatların belirli bir zaman aralığında sürekli düşüş göstermesi durumudur.^[1] Bunun yanında enflasyon durumundan fiyat yükselişini durdurmayı ya da yavaşlatmayı veya enflasyon eğilimi karşısında fiyatları düşürmeyi öngören iktisat siyasetidir.

Deflasyon, nicesel para teorisine dayanan bir siyasettir. Genellikle iktisadi durgunluk dönemlerinde, mal ve hizmet arzının talebini geçmesiyle beraber alım gücünün azaldığı durumlarda piyasadaki para arzının da azalmasından kaynaklanır. Deflasyonun üretim ve istihdam üzerinde olumsuz etkileri olur. Deflasyon, fiyatların artış hızının azalması anlamına gelen disinflation ile karıştırılmamalıdır. Disinflation, enflasyonun artış hızının azalması, deflasyon ise fiyatların azalmasıdır.

Deflasyon türleri

Charls Rist'e göre üç tür deflasyon vardır;

• Para deflasyonu: Banknotları tedavülden çekip imha etmek demektir. Ekim 1944'te Belçika, banknot ve hesapları bankada bloke ederek böyle bir işlem yapmıştır. Haziran 1948'de Almanya'daki işgal kuvvetleri, ödeme araçlarını yüzde doksanını hükümsüz saymış, Reichsmark'ı on buçuğa bir oranında Alman Markı'na çevirerek tedavüldeki para hacmini azaltmışlardı.

• Malî deflasyon: Devlet, bankaların devlet yararına çıkardıkları ödeme araçlarını karşıladığı zaman, deflasyoncu siyasetin başka bir şekli olan malî deflasyon ortaya çıkar. Kamu harcamalarını kısmaya veya vergileri arttırmaya dayanan bütçe fazlalığı siyaseti de malî deflasyonun bir şekli olarak ele alınabilir. Bu fazlalıklar ya kullanılmaz veya kamu borçlarının ödenmesine harcanır.

• Kredi deflasyonu: Deflasyonun üçüncü şekli olan kredi deflasyonu birçok şekilde gerçekleştirilir: Kredi isteklilerini daha ölçülü davranmaya zorladığı için iskonto sınırının yükseltilmesi; bankaların mevduatlarını arttırmaya zorlanmaları, açık piyasa siyaseti veya krediler ile kredi vermenin sıkı bir şekilde denetlenmesi. Fiyatların yükselmesini önlemek için ya arz ya da talep üzerinde durulabilir.

Deflasyonun Etkileri

• Deflasyon, refahı frenler. Çünkü bir ekonomide hammadde, işgücü gibi faktörlere sahip olması yetmez. Üretimin de artması gerekmektedir. Üretim artışı da para miktarina ve fiyatların yükselmesine bağlıdır.

• Deflasyon, işsizlik yaratır. Çünkü para yetersizliğinden veya düşük kârları azaltmasından dolayı üretimin kısılması emek talebini de daraltır.

• Deflasyon, ücretleri düşürür. Çünkü deflasyonda kârlar azalır, fiyatlar iner.

• Deflasyon, tüketimi kısar. Çünkü kişilerin gelirleri azalmıştır.

• Deflasyonda, alıcılar karlı çıkar, borçlular zarar eder. Sabit gelirliler ise piyasadaki dengesizlikler pek ilgilenmediklerinden zarara uğramayacaklardır. Buna karşılık, firmalar büyük kayıplara uğrayabilir.

Deflasyona karşı alınabilecek tedbirler

• Ucuz faizle bol kredi imkânları sağlamak

• Harcamaları özellikle, otonom yatırımları(devletin yaptığı yatırımlar) fazlalaştırmak.

• Gelir ve kurumlar vergisini, yatırımları arttıracak biçimde ayarlamak.

• Yüksek ücret politikası uygulamak.

• Tüketim kredilerini attırmak.

Ayrıca bakınız

• İktisat
• Enflasyon
• Makroekonomi
• Hiper enflasyon

Kaynakça

1. "Deflasyon". Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Terimler Sözlüğü. 3 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110803192956/http://www.tcmb.gov.tr:80/yeni/gen_sek/sozluk.htm. Erişim tarihi: 10 Nisan 2011.