Deliilyas, Altınyayla
| Deliilyas | |
| — Mahalle — | |
 |
|
 |
|
| Ülke |  Türkiye |
|---|---|
| İl | Sivas |
| İlçe | Altınyayla |
| Coğrafi bölge | İç Anadolu Bölgesi |
| İklim türü | Karasal iklim |
| Zaman dilimi | UDAZD (+3) |
| İl alan kodu | 346 |
| İl plaka kodu | 58 |
| Posta kodu | 58480 |
| İnternet sitesi: Deliilyas Belediyesi | |
Deliilyas, Sivas'ın Altınyayla ilçesine bağlı bir kasabadır.
Tarihçe
Kasabanın ne zaman kurulduğu hakkındaki elimizdeki bilgiler yetersizdir ancak bu bilgilerin Osmanlı arşivlerinde mevcut olduğu tahmin edilmektedir. Selçukluların Anadoluya yayılma ve Türkleştirme sürecinde kurulmuş olması pek muhtemeldir. Ancak, kasabanın tarihi çok eskilere dayanmaktadır. Meşhur Kral Yolunun Deliilyas'ın güneyinden geçtigi gezilip incelendiginde görülen kalıntılardan anlaşılmaktadır. Kral yolu Efes-Sart-Uşak-Gordiyon-Ankara-Çorum-Mecitözü-Tokat-Zile-Sivas-Altınyayla-Malatya-Harput-Diyarbakır-Ninova-Erbil-Suda yörelerinden geçmektedir.
Deliilyas ismi, Şam Bayadı Türkmen aşiretine mensup bir oba ismidir. Türkmen aşiretleri Halep ve Şam Bölgesi’nden baharın gelmesiyle birlikte göç ederek, Deliilyas’ın bugünkü topraklarına geliyorlar ve bu toprakları yaylak olarak kullanıyorlardı. Bu göçebe yaşam yüzyıllardır devam etmekteydi. 1548 tarihinde Sivas’ın güneyinde Gürün, Kangal ve Tonus Nahiyeleri’ni kapsayan bölgede Yeniil Sancağı adı altında bir sancak kurularak burası Halep ve Şam’dan otlak ve yaylak amacıyla bu bölgeye gelen Türkmen aşiretlerinin iskan sahası olarak belirlendi.
Aynı zamanda bu topraklar; II. Selim’in hanımı ve III. Murad’ın annesi olan Nurbanu Sultan (diğer adıyla Atik Valide Sultan) tarafından satın alınarak vakfedilmiş bir bölge idi. Bu toprakları yaylak olarak kullanan konar- göçer Türkmenlerden alınan vergiler, Vakfın Üsküdar’da bulunan hayır eserlerine ve burada görev yapan memurlara gittiği için bu bölgeye Üsküdar Toprağı, bölgeyi yaylak olarak kullanan Türkmenlere de Üsküdar Türkmeni denilmekteydi.
Yazılı kaynaklarda Deliilyas ismine ilk defa Kanuni Sultan Süleyman zamanında yazılan 1548 tarihli Yenil Kazası Tapu Tahrir Defterlerinde rastlıyoruz.
Osmanlı Devleti İdari teşkilatlanmasına göre Sivas Vilayeti’nin Yeniil Sancağı’na bağlı Kara Tonus Nahiyesi’nin bir köyü olarak görünen Deliilyas “Karye-i Karacaşehir nam-ı diger Deliilyaslu”olarak kayıtlara geçmiştir. Bu belgelerden anlıyoruz ki Deliilyas’ın Kurulu olduğu köyün asıl adı; Karacaşehir’dir. Deliilyas isimli Türkmen obası buraya iskân edildiği için daha sonra Deliilyas Köyü olarak isim almıştır.
Yine, 1548 tarihli Tapu Tahrir Defteri’nde ;”Der Liva-yı Bozok Mezra-yı Karacaşehir cemaat-i Şambayadı, kadimi sürüyle cemaati mezbure ziraat ederler”yazmaktadır. Bunun açıklaması şudur: Bozok Sancağı (o tarihlerde Akdağ Kazası’nda bulunan Bozok, Sancak merkezi idi ve Gürün, Kangal, Tonus, Emlak, Gedik, Maden, Sorgun, Çayırşeyhi, Yozgat gibi nahiyeler bu sancağa bağlı bulunmaktaydı)’na bağlı Karacaşehir köyü (Deliilyas) Şambayadı boyuna mensup Deliilyas Obası eskiden beri koyun sürüsüyle burada bulunurlar ve bu bölgenin arazisini ekip biçerler.
Bu tarihten önceleri Bozok Sancağı’na bağlı olarak bu bölgede göçebe olan Türkmen aşiretleri, kışın Şam ve Halep bölgelerine giderler, bahar gelince de yaylak olarak kullandıkları bu bölgelere tekrar gelirlerdi. Ve bu bölgenin arazilerinde koyun, kuzu ve diğer hayvanlarını otlatır, arazisini ekip - biçerlerdi. Sonbaharda da kışı geçirmek üzere tekrar sıcak iklimlere yani Şam taraflarına giderlerdi. 1548 Tarihinde Yeniil Kazası’nın kurulmasıyla birlikte bu kazaya bağlanan Türkmen aşiretleri arasında Deliilyaslı obası da bulunmaktadır. Bu defterde yazdığına göre; Deliilyas’a yerleşen Türkmenler, Bayat Boyu’na mensupturlar. Bayat boyu, Oğuz Türkleri’ninden olup, Bozoklara mensup Günhan’ın ikinci oğludur. Şambayadı Anadoluda konar-göçer Türkmenlerden Bozulus Türkmenlerinin bir koludur.
Yine, Yeniil Kazası’nın 1583 tarihinde yazılan Tapu Tahrir Defteri’nde Deliilyasla ilgili daha ayrıntılı ve geniş bilgiler bulunmaktadır. Deliilyas Köyü’nün bu tarihlerde Konar-göçerlikten yerleşik hayata geçtiğini görmekteyiz ki, Kanuni Sultan Süleyman zamanında konar göçer Türkmen aşiretlerinin iskanı için fermanlar ve kanunnameler çıkarılmıştı ve bu kanunnamelere göre de Konar göçer Türkmen aşiretleri yaylak olarak kullandıkları yerlere, yaylak alanlarına iskan edilmekteydiler.
Günümüz Deliilyas'ı
Deliilyas, bugün Sivas’ın Altınyayla İlçesi’ne bağlı bir belde konumundadır.
Deliilyas Belediyesi 1965 yılında kurulmuştur. Geçmişte parlak dönemler yaşayan Deliilyas’ta Karakol halkın rahatsız olması nedeniyle kaldırılmış, Siyasi nedenlerle ilçe olma hakkını kaybetmiş, Önemini yitirmesi nedeniyle bezir yağı fabrikası kapanmış ve birçok kurum kapatılmıştır. Geçmiş dönemlerinde belediye benzinliği, hamam, fırın, kaynak atölyesi, halı kursu, marangoz atölyesi, PTT şubesi, TEK şubesi, halk kütüphanesi gibi kurumlar hizmet verirken bugün hiç biri kalmamıştır. Deliilyas’ta şu anda Belediye, İlköğretim Okulu, Tarım Kredi Kooperatifi ve Sağlık Ocağı dışında resmi kurum bulunmamaktadır. Beldede yedi bakkal, bir tüpçü, bir hırdavatçı hizmet vermektedir. Beldenin önemli sorunlarından biri işsizlik, diğeri de doktor ve sağlık personelinin olmamasıdır. İl özel idaresine ait halı kursu binası beş yıl süreyle okula devredilmiştir.
Kasaba halkının çoğu tarım ve hayvancılıkla uğraşır. Belde ve il dışına çok sayıda göç veren Deliilyas’ın göç sebeplerinin başında işsizlik ve öğrenciler gelir. Gençlerin büyük birçoğunluğu iş için İstanbul’u tercih eder. Altın ve asfalt, beldenin gözde meslekleri arasındadır. 2005 yılı içerisinde Yeşilyurt mahallesine kurulan BTC boru hattı pompa istasyonu nedeniyle de birçok gencimiz geçici de olsa çalışma imkânı bulmuştur. Bunun dışında Sarissa (Kuşaklı) kazısı da bazı gençlere iş imkânı sunmaktadır.
Beldenin iki barajı ve ağaçlık alanları piknik yapmaya gelenleri ağırlamaktadır. Belediye Değirmeni haftanın yedi günü, gece gündüz hizmet vermekte, son sistem makinelerle un, bulgur, yarma ve hayvan yemi öğütülmektedir. Beldenin çevre düzenlenmesi ve alt yapısının büyük bir bölümü Mustafa ERDEMLİ zamanında yapılmış ve aynı dönemde yerel tv istasyonu ile dört kanal yansıtılmıştır. Önceki Belediye Başkanı Hacı DEMİRKOPARAN alt yapı ve çevre düzenleme çalışmaları yapılmıştır. Beldede bir cami ve kuran kursu bulunmaktadır. İlçe Müftülüğü tarafından her yıl bayanlar için bayan hoca getirilmektedir.
Beldenin eğitim düzeyi oldukça yüksektir, birçok öğretmen, doktor, hâkim, polis YAŞAR ,avukat ve hatta milletvekili yetişmiş, devletin çeşitli kurumlarında görev almışlardır.
Beldede bulunduğu bölge itibariyle kışlar çok soğuk geçer. Yazlar ise sıcaktır ama fazla uzun sürmez. Tarım ürünü olarak en fazla Buğday, arpa, çavdar ve pancar yetiştirilmektedir. Sulama göletlerinin yapılmasından sonra Pancar ekimi köylünün geçim düzeyini bir miktar artırmıştır. Nadir olarak patates ekimi yapılır. Halkın hayvancılıkla uğraşması nedeniyle yem bitkileri yetiştirilir. Son yıllarda sera ürünleri de yetiştirilmektedir.
Toprak evler zamanla yerini betonlaşmaya bırakmaktadır. Hayvancılık ile uğraşan halkın yerleşim yeri içerisinde bulunan ahırları birçok sorunu beraberinde getirmekte ve hem görüntü, hem de sağlık açısından zararlı olmaktadır.
Deliilyas’ın tanınmasında önemli unsurlardan birisi de Celal Oğlan İpek Mendil Türküsünün bu topraklardan doğmasıdır. Ayrıca çok sayıda Türkü, Ağıt ve şiir derlenmeyi beklemektedir.
Kasabanın ekonomisi tarıma dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri Patates, Şekerpancarı ve Tahıl (buğday, arpa) ürünleridir.
Coğrafi konumu
Deliilyas; Altınyayla ilçesine 8 km, Sivas iline 85 km ve Altınyayla ilçesinin kuzeyinde yer alır. Tipik bir Anadolu bozkır köyü görünündedir. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından 2009 yılında ağaçlandırma çalışmaları yapılmış ve orman alanları oluşturulmuştur. Kasabada İç Anadolu Bölgesi'nin sahip olduğu karasal iklim hüküm sürmektedir. Arazinin çoğunluğu dağlıktır ve az kısmı yayladır. Kuzeyinde Kepez dağı, güneyinde Tonus Ovası bulunmaktadır.
Nüfus
1990 2,488
1997 3,151
2000 2,169'dir.
Dış bağlantılar
- Deliilyas.com - İnternet Sitesi
- Yerelnet-Deliilyas
- Deliilyas Yöresini Geliştirme ve Yardımlaşma Derneği
- Sivas
| ||||||||||