Diseksiyon

Gray'in Anatomisi kitabından bir insan yanağının diseksiyonu (1918).

Diseksiyon, (ayrıca anatomizasyon adı da kullanılır.) seçici fonksiyonların ve bileşenlerin ilişkilerinin gözlemlenmesi için sökme ve iç yapının belirlenmesi amacıyla yapılan yardımcı bir işlemdir.

Bu terim aynı zamanda mekanizmalar, bilgisayar programları, yazılı malzemeler ve benzerleri ile ilgili olarak tersine mühendislik ya da edebi yapısızlaştırma gibi terimler ile eş anlamlı olarak kullanılır.

Biyolojide

Bir Mahmuzlu camgöz köpek balığı üzerinde desiksiyon.

Diseksiyon genellikle bitkilerin ve hayvanların muayenesinde uygulanmaktadır. Diseksiyon genellikle biyoloji ve anatomi derslerinde tıbbi ve sanat çalışmalarında öğrenciler tarafından gerçekleştirilir.

Viviseksiyon ise genellikle fizyolojik araştırma amacıyla ve günümüzde genellikle ağır sedasyon altında, yaşayan bir hayvanın diseksiyonunu ifade eder. Artık bu tür uygulamalar için daha sofistike yeni teknikler kullanılmasına rağmen, terim uygulamada yaygın olarak kullanılmaktadır. Ayrıca terim herhangi bir hayvan türü üzerinde test yapılmasına karşı olanlarca aşağılayıcı anlamda kullanılmaktadır.

Diseksiyon genellikle, bir otopside (insanlar üzerinde) veya nekropside (hayvanlar üzerinde) ölüm nedeninin tespit edilmesine yarayan adli tıbbın özgün bir parçasıdır.

Tarihi

Mondino dei Liuzzi, Anathomia, 1541

Klasik antik çağlarda

İnsan diseksiyonu üçüncü yüzyılın başlarında Yunan hekimler Erasistratus tarafından Sakız Adası'nda ve Herophilos tarafından Kalkedon'da yapılmıştır.^[1] Bu tarihten önce ve sonra araştırmacıların pek çoğu büyük ölçüde yalnızca hayvanlarda diseksiyon uyguluyor görünüyordu.^[2] Roma hukuku, diseksiyon ve insan vücudunda otopsi yapılması yasakladı.^[3] Ancak bu yasaklama Galen gibi pek çok hekimi kadavralar üzerinde çalışmaktan alıkoyamadı. Galen örneğin Berberi şebeği ve diğer primatları parçalara ayırarak insanınkiler ile anotomik olarak aynı olduğu varsayımını yürüttü.^[4][5][6]

İslam dünyasında

İnsan diseksiyonunun Arap doktorlar tarafından gerçekleştirilip, gerçekleştirilmediği bilinmemektedir. Ancak El Gazali gibi bazı İlmiye sınıfı bu uygulamalar için destek verdi.^[7] Selahaddin Eyyubi'nin doktoru olan Ibn Jumay‘ 12'nci yüzyılda, Abdullâtif el-Bağdadî 1200'lerde Mısır'da ^[8] İbn Nefis 13'ncü yüzyılda Mısır'da gerçekleştirmiş olmaları olasıdır. Ancak el-Nefis, bir islam hukuku uzmanı olarak diseksiyonun islam dışı olduğunu ve kaçınılması gerektiğini "şeriatte insan vücudu için kendi başına merhamet" olduğunu tefsir ederek öne sürmüştür.^[9]

Tibet'te

Tibet tıbbı uzun yıllar devam eden insan diseksiyonu ile anatomi ve fizyoloji alanlarında oldukça sofistike bilgiler edinerek bu konularda gelişmiştir.

Kaynakça

1. "The discovery of the body: human dissection and its cultural contexts in ancient Greece." (İngilizce). ncbi. 26 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140326052021/http://www.ncbi.nlm.nih.gov:80/pubmed/1285450. Erişim tarihi: 30 Haziran 2013. 
2. P Prioreschi, Determinants of the revival of dissection of the human body in the Middle Ages', Medical Hypotheses (2001) 56(2), 229–234)
3. "Tragically, the prohibition of human dissection by Rome in 150 BC arrested this progress and few of their findings survived." Arthur Aufderheide, The Scientific Study of Mummies (2003), s. 5
4. Vivian Nutton, 'The Unknown Galen', (2002), s. 89
5. Heinrich Von Staden, Herophilus (1989), s. 140
6. Philip Lutgendorf, Hanuman's Tale: The Messages of a Divine Monkey (2007), s. 348
7. Savage-Smith, Emilie (1995). "Attitudes toward dissection in medieval Islam". Journal of the History of Medicine and Allied Sciences 50 (1): 67–110. DOI:10.1093/jhmas/50.1.67. PMID 7876530 
8. Emilie Savage-Smith (1996), "Medicine", in Roshdi Rashed, ed., Encyclopedia of the History of Arabic Science, Cilt 3, s. 903-962 [951-952]. Routledge, London and New York.
9. Huff, Toby (2011). Intellectual Curiousity and the Scientific Revolution: A Global Perspective. New York: Cambridge University Press. s. 179. ISBN 978-1-107-00082-7.