Finlandiya Grandüklüğü

Finlandiya Grandüklüğü Suomen suuriruhtinaskunta (fi) Storfurstendömet Finland (sv) Великое княжество Финляндское (ru) Velikoye knyazhestvo Finlyandskoye
—  Rusya İmparatorluğu'na bağlı özerk devlet  —
← 1809–1917 →
Bayrak
Finlandiya haritası, yak. 1900
Başkent	Turku (1809–1812) Helsinki (1812–1917)

Finlandiya Grandüklüğü (Fince: Suomen suuriruhtinaskunta, İsveççe: Storfurstendömet Finland, Rusça: Великое княжество Финляндское, Velikoye knyazhestvo Finlyandskoye), 1809-1917 arasında var olan, bugünkü Finlandiya'nın öncülü olan Rusya İmparatorluğu'na bağlı özerk devlet.

14. yüzyılda İsveç Krallığı'nın bir parçası olan Finlandiya, 1581'de grandüklük oldu ve yarı bağımsız hale geldi. Bu dönemden itibaren İsveç'in giderek zayıflamasıyla, Rus etkisi giderek artmaya başladı. Büyük Kuzey Savaşı sırasında, Rusya sekiz yıl boyunca Finlandiya'yı işgal etti (1713-21). Nystad (Uusikaupunki) Antlaşması'yla da ülkenin güneydoğusu ve Baltık illeri Rusya'ya bırakıldı. Sonraki Rus-İsveç Savaşı (1741-43) arasında Çariçe Yelizaveta, Finlandiya'yı Rusya'nın süzerenliğinde ayrı bir devlet yapmayı amaçladığını belirttiyse de, bu gerçekleşmedi ve Finlandiya'nın bir bölümü ilhak edildi. Çar I. Petro'nun Petersburg'u ve Kronstadt limanını kurmasıyla Rus tehlikesi daha da büyüdü ve 1721-43 arasında Rusya, Finlandiya'dan geniş topraklar kazandı. Çar I. Aleksandr döneminde ülke, Rusya'ya bağlı bir grandüklük oldu.

Rus Egemenliği

Rus Çarı I. Aleksandr, Finlandiya'nın dinine ve temel yasalarına müdahale edilmeyeceği vaadinde bulundu. 18. yüzyılda, yürütme gücü naibin elindeydi, ama yasalar ve vergiler için Lantdag'ın (Meclis) onayı gerekiyordu. Bununla birlikte Lantdag'ın hangi aralıklarla toplanacağı belirtilmediğinden 1863'e değin hiçbir toplantı yapılmadı ve bu dönemde Finlandiya çarın atadığı bürokratlar tarafından yönetildi.

Büyük ölçüde otoriter bir yönetime karşın, ülkede bir dizi reform gerçekleştirildi. İsveç'in Rusya'ya bırakmış olduğu topraklar 1812'de Finlandiya grandüklüğüne geri verildi. Aynı yıl Helsingfors (Helsinki) başkent oldu ve hızla gelişti. 1850'de, dinsel ve iktisadi nitelikli olanlar dışındaki Fince yayınların yasaklanmasıyla dil sorunu doruğa ulaştı. Halkın büyük çoğunluğu Fince dışında dil bilmediği için, bu karar sınıf farklılıklarını pekiştirip bürokrasiyi güçlendirecek nitelikteydi. Dil yasağı 19. yüzyıl ortalarına değin sürdüğünden Fince edebiyat çok cılız kaldı. Fincenin yerleşmesini savunanların çabalarıyla Fin folklorunun ürünleri derlenmeye başladı. 1858'de Fince öğrenim veren ilkokul açılmasına rağmen Fince ancak 1902'de İsveççe ile eşit konuma gelebildi.

İkinci reform dalgası, Rusya'nın 1905'te Japonya'ya yenilmesinden sonra geldi. 1906'da Lantdag'ın yerine Eduskunta kuruldu; bu organ halk tarafından seçiliyordu ve hem kadınlara, hem erkeklere oy hakkı tanınmıştı. Genel oy hakkı, büyük bir çoğunluk oluşturan çiftçilerle işçilerin siyasal yaşama geniş ölçüde katılması demekti. Bu da ülkenin bağımsızlığına giden yolu açtı.

Bağımsızlık mücadelesi

Rusya'daki milliyetçi hareket Finlandiya'nın özerkliğinin kaldırılmasını istiyordu. III. Aleksandr bu harekete karşı direndiyse de, Çar II. Nikolay döneminde Fin Lantdag'ı önemli ölçüde etkisizleştirildi; Rusça resmi dil oldu ve Finlerin Rus ordusunda zorunlu hizmet yapmasını öngören bir yasa çıkarıldı. Buna karşı Finlandiya'da gelişen Anayasacı hareket zorunlu askerliği uygulanamaz duruma getirdi. Eylemciler adıyla bilinen grup ise şiddet eylemleri düzenleyerek Rus genel valiyi öldürdüler.

1899'da kurulan İşçi Partisi sonradan adını Sosyal Demokrat Parti olarak değiştirdi ve Anayasacılarla birleşti. Ardından ülkede başlayan genel grev parlamentoda reform yapılmasını sağladı. Lantdag dağıtılarak tek meclisli yeni bir parlamento kuruldu; ama 1910'da yasama yetkisi tümüyle Duma'ya (Devlet Meclisi) geçti.

I. Dünya Savaşı sırasında bağımsızlık hareketi Almanlarla ittifak kurdu. Rusya'daki devrim sırasında ülke özerkliğini yeniden kazandı ve Ekim Devrimi'nden sonra, 6 Aralık 1917'de bağımsızlık ilan etti.

Kaynaklar

• Bu maddenin yazılmasında Encyclopædia Britannica Fifteenth Edition'ndaki Finlandiya maddesinden yararlanılmıştır.