Gelibolu Yarımadası Tarihî Millî Parkı şehitlikleri ve eserleri
| |
---|---|
Tür | Milli Park |
Bulunduğu Yer | Çanakkale, Eceabat ilçesi |
Harita | {{{Harita}}} |
Koordinatlar | Çamburnu Mevkii |
Kapladığı Alan | 33.000 hektar |
Açılış Tarihi | 22 Kasım 1973 |
İşletmeci | GYTMP Müdürlüğü |
Durum | Faaliyette |
İnternet sitesi | {{{İnternet sitesi}}} |
Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı, resmi olarak GYTMP olarak ta kısaltılır, ancak Çanakkale Savaşı'dan hemen hemen 100 yıl sonra eserleri bakımından kıvamına geldi diyebiliriz. 1916 Şevki Paşa haritası yapımı dışında uzun süre Çanakkale muharebe alanları, şehitlerimiz ve anıtlarla ilgili kapsamlı bir çalışma yapılamadı. Muharebeler sırasında ve hemen sonra yapılmış birkaç mütevazi anıt ve tekil şehitlikler dışında, 1940'lara varıncaya kadar önemli bir faaliyet olmadı. 1940'larda Nuri Yamut Anıtı (1943), Çanakkale Abidesi proje yarışması (1944) ve başka girişimlerle başlayan ilgi 1970'lere kadar yavaş bir tempoyla sürdü. 1973 yılında Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı ilanı anıtlara olan ilgiyi arttırdı.
1980'lere gelene kadar "TMP" (Türkiye Milli Parklar Genel Müdürlüğü) yönetimi birkaç anıt yarışması düzenledi, önemli miktarda anıtı da hayata geçirdi. Ancak, 1980'lerde Kültür Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü devreye girdi ve bir "sembolik şehitlikler, kahramanlık anıtları" akımı başlatarak, GYTMP içinde yirminin üzerinde eser ortaya çıkardı. 2005 yılında Gelibolu Yarımadası'nın içinde bulunduğu Milli Park'a devlet tarafından yatırım yapıldı ve yollar yeniden asfaltlandı, şehitliklerin ve eserler köklü bir bakım ya da renovasyondan geçirildi.
Gytmp logosu
Çevre ve Orman Bakanlığı'nın Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı'nın tanıtımında etkinlik sağlamak için düzenlenen 'Logo Yarışması'nda 416 eser arasından birinciliği Ayşen Tuğba Doruk'un eseri kazandı. (Yarışmada ikincilik ödülünü Murat Bektaş, üçüncülüğü ise Barış Atiker kazandı.) Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürü Prof. Dr. Mustafa Kemal Yalınkılıç, tasarımın teknik özelliklerinin yanı sıra tarihi yarımadanın niteliklerini veren detayları da içermesinin jüri tarafından dikkate alındığını söyledi.
Açıklamada şöyle denildi: "Logoda yer alan renklerin bayrak kırmızısı ve beyaz olması bayrağımıza çağrışım yapmaktadır. Asker figürü, 1. Dünya Savaşı’nda Çannakkale cephesinde Türk askerinin kıyafeti ile verilerek tarihi olaya gönderme yapılmaktadır. Boğazda kararlılıkla duran Türk askeri illüstrasyonu Çanakkale’nin geçilmediğini ve geçilemeyeceğini vurgulamaktadır. Gelibolu Yarımadası aynı zamanda askerin arkasına açılan bir melek kanadı gibi yerleştirilerek şehitlerimizin ruhaniyetine gönderme yapılmaktadır." [1]
Türk şehitlik ve anıtları envanteri
Gelibolu Yarımadası Barış Parkı Uluslararası Fikir ve Tasarım Yarışması hazırlıkları bağlamında, TMP içindeki Türk şehitlik ve anıtları teker teker tespit edilmiş ve bir katalog çalışmasındaa ayrıntılı olarak verilmişti.
- Suvla : Anafartalar cephesi - 05 adet
- Conkbayırı : Kabatepe-Arıburnu (Anzak) cephesi - 16 adet
- Seddülbahir : Alçıtepe cephesi - 15 adet
- Kilitbahir-Eceabat yöresi - 08 adet
- GYTMP Sınırları dışında - 11 adet
- Toplam Şehitlik ve Anıtlar - 55 adet
Toplam ellibeş (55) adet Türk şehitlik ve anıtı hakkında Katalog çalışmalarındaki bilgilerin izleyen bölümde tekrar ayrıntılı sunulmasında yarar görülmektedir. Çünkü, bu şehitlik ve anıt stoğu TMP’ın temel kaynak değeri olup, bu bilgi ve veri tabanının TMP UDGP çalışması bağlamında "TMP Türk Şehitlik ve Anıtlar Envanteri" olarak derlenmesi ve zaman içinde güncelleştirilip, zenginleştirilerek kullanılması gerekmektedir. Bu, TMP yönetimine düşen önemli bir görevdir. (kaynaklar daha sonra eklenecektir)
Tanıtım Merkezleri
Rehberler serisi: |
Çanakkale Rehberi |
İdari
|
Boğaz
|
Savaş
|
Milli Park
|
Kültür
|
- Milli Park idare ve ziyaretçi merkezi - (Kilitbahir bölgesi)
- Kilye Koyu ana tanıtım merkezi - (Kilitbahir bölgesi)
- Kabatepe tanıtım merkezi - (Conkbayırı bölgesi)
- Alçıtepe tanıtım merkezi - (Seddülbahir bölgesi)
- Seddülbahir tanıtım merkezi - (Seddülbahir bölgesi)
Dinlenme Noktaları
- Kabatepe Kamp ve Günübirlik Kullanım Alanı ve Tesisleri
- Jandarma İskelesi Ziyaretçi Dinlenme Noktası
- Mortokoyu Ziyaretçi Dinlenme Noktası
Anıtlar
No | 360° | İsim | bölge | Katalog | Yapım | Tescil | Yeri | Sembolik anıt |
01 | - | Alçıtepe Garnizon Anıtı | Seddülbahir | Aa40 | bilinmiyor | 14.11.1980 | Alçıtepe Köyü, sınırı ask. alan | sembolik anıt |
02 | 360° | Atatürk Anıtı | Conkbayırı Anıtları | Aa19 | bilgi yok | 14.11.1980 | Conkbayırı | sembolik anıt |
03 | - | Büyük Kemikli Anıtı | Conkbayırı | Aa36 | bilinmiyor | 17.06.1991 | Büyükkemikli Burnu | sembolik anıt |
04 | 360° | Conkbayırı Mehmetçik Anıt Yazıtları | Conkbayırı | Aa18 | bilgi yok | 14.11.1980 | Conkbayırı | sembolik anıt |
05 | - | Dumlupınar Anıtı [2] | Gelibolu | Katalog dışı | 2003 | 23.02.2003 | Gelibolu ilçesi sahili | sembolik anıt |
06 | - | İlk Şehitler Anıtı | Seddülbahir | Aa26 | 1986 | 17.06.1991 | Seddülbahir Kalesi girişi | sembolik anıt |
07 | - | Kabatepe Arıburnu Sahil Anıtı | Conkbayırı | Aa22 | 1985 | 17.06.1991 | Arıburnu güneyi | sembolik anıt |
08 | - | Kabatepe Tanıtım Merkezi Anıtı | Conkbayırı | Aa08 | bilgi yok | bilgi yok | Kabatepe tanıtım merkezi | sembolik anıt |
09 | 360° | Kanlı Sırt Anıtı | Conkbayırı | Aa10 | bilinmiyor | 14.11.1980 | Kabatepe-Conkbayırı, Kanlısırt | sembolik anıt |
10 | 360° | Mareşal Fevzi Çakmak Harp Karargah Anıtı | Seddülbahir | Aa44 | 1941 | 14.11.1980 | Alçıtepe Köyü, 2.7 km doğu | sembolik anıt |
11 | 360° | Mehmet Çavuş Anıtı | Conkbayırı | Aa15 | 1934 | 14.11.1980 | Cesaret tepe yolu | sembolik anıt |
12 | 360° | Mehmetçiğe Saygı Anıtı | Conkbayırı | Aa09 | bilgi yok | bilgi yok | Kabatepe-Conkbayırı, Kanlısırt | sembolik anıt |
13 | 360° | Seyit Onbaşı Anıtı | Kilitbahir | Aa02 | bilgi yok | bilgi yok | Kilitbahir, Havuzlar yolu | sembolik anıt |
14 | 360° | Son Ok Anıtı | Seddülbahir | Aa41 | 1948 | 14.11.1980 | Alçıtepe Köyü, 500 m batı | sembolik anıt |
15 | - | Su Yatağı Anıtı | Conkbayırı | Aa17 | bilgi yok | 14.11.1980 | Conkbayırı-Kemalyeri yolu | sembolik anıt |
16 | 360° | Tarihe Saygı Anıtı ve Parkı[3][4][5] | Eceabat | Katalog dışı | 2008 | 17.03.2008 | Eceabat iskelesi yanı | sembolik park |
17 | - | Türk Askerine Saygı Anıtı | Conkbayırı | Aa14 | 1992 | bilgi yok | 57 Alay Şehitliği karşısı | sembolik anıt |
18 | 360° | Zığındere Nuri Yamut Anıtı | Seddülbahir | Aa43 | 1943 | 14.11.1980 | Alçıtepe Köyü, 2.6 km batı | sembolik anıt |
Şehitlikler ve anıtlar
No | 360° | İsim | bölge | Katalog | Yapım | Tescil | Yeri | Gerçek şehitlik |
01 | - | Damakçılık Bayırı Şehitliği ve Anıtı | Conkbayırı | Aa23 | bilinmiyor | bilgi yok | Damakçılık Bayırı'nın kuzeybatısı | bilgi yok |
02 | - | Gözetleme Tepe Şehitliği ve Anıtı | Seddülbahir | Aa39 | 1939 | bilgi yok | Alçıtepe Köyü, 4.5 km kuzeyi | gerçek şehitlik |
03 | - | Kireçtepe Şehitliği ve Anıtı (Jandarma Şehitliği) | Conkbayırı | Aa35 | 1916 | 14.11.1980 | Kireçtepe Sırtları, Kapanca Tepe | gerçek şehitlik |
04 | - | Rumeli Mecidiye Şehitliği ve Anıtı | Kilitbahir | Aa01 | 1969 | 14.11.1980 | Kilitbahir Namazgah Tabyası | gerçek şehitlik |
05 | 360° | Sargıyeri Anıtları ve Şehitliği | Seddülbahir | Aa42 | 1943 | 14.11.1980 | Alçıtepe Köyü, 1 km batı | sembolik şehitlik |
06 | 360° | Yahya Çavuş Şehitliği ve Anıtı | Seddülbahir | Aa29 | 1962 | 14.11.1980 | Ertuğrul Koyu | sembolik şehitlik |
07 | - | Yusufçuk Tepe Anıtları (Mestan Tepe Şehitlikleri) | Conkbayırı | Aa34 | bilinmiyor | 14.11.1980 | Yusufçuktepe | bilgi yok |
Şehitlikler
No | 360° | İsim | bölge | Katalog | Yapım | Tescil | Adres | Gerçek şehitlik |
01 | 360° | 57. Alay Şehitliği | Conkbayırı | Aa13 | 1992 | bilgi yok | Kılıçbayır’ın güney ucu | sembolik şehitlik |
02 | 360° | 57. Alay Yarbay Hüseyin Avni Şehitliği | Conkbayırı | Aa13 | 1992 | bilgi yok | Kılıçbayır’ın güney ucu | sembolik şehitlik |
03 | Akbaş Şehitliği | GYTMP Sınırı | Aa31 | bilinmiyor | 14.11.1980 | Akbaş Limanı koyu | bilgi yok | |
04 | Alçıtepe (Kirte) Şehitliği | Seddülbahir | ?? | ?? | ?? | ?? | ?? | |
05 | 360° | Anafartalar Şehitliği | Conkbayırı | Aa33 | bilgi yok | 14.11.1980 | B.Anafarta Köyü, 250 m batı | gerçek şehitlik |
06 | - | Balkan Harbi Şehitliği | Gelibolu | ?? | ?? | ?? | ?? | ?? |
07 | 360° | Çamburnu Şehitliği | Eceabat | Aa06 | 1962 | 14.11.1980 | Eceabat, Çamburnu | bilgi yok |
08 | - | Çamtekke Şehitliği (Kumköy Şehitliği) | Conkbayırı | Aa32 | bilinmiyor | bilinmiyor | B.Anafarta Kumköy yolu | gerçek şehitlik |
09 | 360° | Çataldere Şehitliği | Conkbayırı | Aa49 | 2006 | bilgi yok | Conkbayırı yolu üzerinde | bilgi yok |
10 | - | İsimsiz Topçu Şehitliği | Seddülbahir | Aa45 | bilinmiyor | bilgi yok | Alçıtepe Köyü-Alçıtepe yolu | bilgi yok |
11 | - | İsimsiz Topçu Yüzbaşı Şehitliği | Eceabat | Aa05 | bilinmiyor | 14.11.1980 | Kilitbahir, 800 m kuzeyi | bilgi yok |
12 | - | İsimsiz Yüzbaşı Şehitliği | Eceabat | Aa07 | bilinmiyor | 14.11.1980 | Eceabat , Çamburnu TMP Merk. | bilgi yok |
13 | - | İstihkam Yüzbaşı Tahir Bey Şehitliği | Eceabat | - | - | - | - | - |
14 | - | Gelibolu Şehitliği | Gelibolu | - | - | - | - | - |
15 | 360° | GYT Milli Parkı Sembolik Şehitliği | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
16 | 360° | Havuzlar Şehitliği | Kilitbahir | - | - | - | - | - |
17 | - | Karayörük Deresi Şehitliği | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
18 | 360° | Kaymakam (Yarbay) Hasan Bey Şehitliği | Seddülbahir | - | - | - | - | - |
19 | 360° | Kesikdere Şehitliği | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
20 | - | Kocadere Hastane Şehitliği | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
21 | - | Ortaköy Şehitliği | Gelibolu | - | - | - | - | - |
22 | - | Sancaktar Kerami Şehitliği | Gelibolu | - | - | - | - | - |
23 | - | Seddülbahir Cephane Şehitliği | Seddülbahir | - | - | - | - | - |
24 | - | Soğanlıdere Hava Şehitliği | Kilitbahir | - | - | - | - | - |
25 | 360° | Soğanlıdere Hastane Şehitliği | Kilitbahir | - | - | - | - | - |
26 | 360° | Şahindere Şehitliği | Kilitbahir | - | - | - | - | - |
27 | 360° | Üsteğmen Nazif Çakmak Şehitliği | Conkbayırı anıtları | - | - | - | - | - |
28 | - | Yalova Şehitliği | GYTMP Sınırı | - | - | - | - | - |
29 | 360° | Yüzbaşı Mehmet Şehitliği | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
Diğer eserler ve alanlar
No | 360° | İsim | bölge | Katalog | Yapım | Tescil | Adres | Gerçek şehitlik |
01 | 360° | Arıburnu Yarları | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
02 | 360° | Anzak Koyu | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
03 | - | Anzak Koyu Yazıtı (Arıburnu Sahil Kitabesi) | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
04 | - | Anzak Tören Alanı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
05 | 360° | Atatürk’ün Saatinin Parçalandığı Yer | Conkbayırı anıtları | - | - | - | - | - |
06 | 360° | Atatürk’ün Gözetleme Yeri | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
07 | - | Büyük Kemikli ve Küçük Kemikli Burnu | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
08 | 360° | Conk Bayırı Siperleri | Conkbayırı anıtları | - | - | - | - | - |
09 | - | Dur Yolcu Kitabesi | Eceabat | - | - | - | - | - |
10 | - | Ertuğrul Koyu | Seddülbahir | - | - | - | - | - |
11 | 360° | Kemal Yeri Yazıtı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
12 | - | Lağım Tüneli | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
13 | - | Mesudiye Topu | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
14 | 360° | Seyirtepe Manzara | Seddülbahir | - | - | - | - | - |
15 | - | Sfenk | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
16 | 360° | Şehitler Abidesi | Seddülbahir | - | - | - | - | - |
17 | - | Talat Göktepe Anıtı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
Mezarlar ve mezarlıklar
No | 360° | İsim | bölge | Katalog | Yapım | Tescil | Adres | Gerçek şehitlik |
01 | - | Alman Hemşire Madam Erika Mezarı | GYTMP Sınırı | - | - | - | - | - |
02 | - | Asteğmen Halit Efendi Mezarı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
03 | - | Binbaşı Ali Zeynel Abidin Mezarı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
04 | - | Conkbayırı Şehitlik Mezarı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
05 | - | Er Halil İbrahim Mezarı | Seddülbahir | - | - | - | - | - |
06 | 360° | Meçhul Asker Mezarı | Seddülbahir | - | - | - | - | - |
07 | 360° | Mustafa Efendi Mezarlığı (Şahindere Şehitliği) | Kilitbahir | - | - | - | - | - |
08 | - | Müftü Efendi Mezarı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
09 | - | Üsteğmen Ali Rıza Efendi Mezarı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
10 | - | Üsteğmen Hasan Tahsin Efendi Mezarı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
11 | - | Yarbay Halit Bey Mezarı | Büyük Anafarta | - | - | - | - | - |
12 | - | Yarbay Ziya Bey Mezarı | Büyük Anafarta | - | - | - | - | - |
Yabancı mezarlık ve anıtlar
Gelibolu Yarımadası üzerinde toplam 36 adet yabancı anıt ve mezarlık bulunmaktadır. Bunlardan 34 adedi Anzak'lara ait olurken, bir adedi Fransa'ya ve bir adedi de İngilizlere ait. Son olarak Yeni Zelanda'ya ait bir adet Ulusal Şehtilik Anıtı mevcut. Bu anıt ve mezarlıklar, Lozan Antlaşması'nın 124-136 nolu maddeler arasındaki anlaşma hükümleri ile koruma altına alınmış[6] ve bakım-onarımını merkezi Londra’da bulunan İngiliz Milletler Topluluğu Harp Mezarlıkları Komisyonu'na [7] bağlı Çanakkale’deki İngiliz Milletler Topluluğu Harp Mezarlıkları Müdürlüğü tarafından yapılmaktadır. Yabancı anıt ve mezarlıkların bulunduğu topraklar hiçbir şekilde yabancılara ait değildir, sadece onlara tahsisli topraklardır. Anlaşma hükümleri gereği anıt ve mezarlıkların olduğu yerlerde bayrak ve asker bulunduramazlar. Yabancı anıt ve mezarlıklar Çanakkale Savaşı sonucu düşmanın ulaşabildiği en son hat üzerine inşa edilmişlerdir.
Avustralya Hükümetine bağlı olan "Departement of Veterans' Affairs" [8] , yani 'Şehitlikler Departmanı İlişkileri'nin resmi internet sitesinde burada yayımlanan bilgiye göre altta ki liste şekillendirilmiştir. Anzaklar kendi mezarlıklarının bulunduğu yerleri 2 isimledirmeyle adlandırıyorlar; North Graves, yani 'Kuzey mezarlıklar' ve South Graves, yani 'Güney mezarlıklar'.[9] Gelibolu Yarımadası'nda bulunan bütün bu yabancı mezarlıklar "Anzak Mezarlıkları" olarak isimlendiriliyor Avustralya Şehitlikler Departmanı tarafından.
Kuzey cephesi mezarlık ve eserleri
No | 360° | İsim | bölge | Katalog | Yapım | Tescil | Adres | Ölü sayısı |
01 | - | 4th Battalion Parade Ground Mezarlığı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
02 | - | 7th Field Ambulance Mezarlığı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
03 | - | Arı Burnu Mezarlığı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
04 | 360° | Avustralya Anzak Siperleri | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
05 | - | Azmak Mezarlığı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
06 | - | Baby 700 Mezarlığı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
07 | - | Beach Mezarlığı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
08 | - | Canterbury Mezarlığı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
09 | - | Chanak Consular Mezarlığı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
10 | 360° | Chunuk Bair Mezarlığı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
11 | 360° | Courtney and Steele's Post Mezarlığı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
12 | 360° | Embarkation Pier N.2 Mezarlığı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
13 | - | Green Hill Mezarlığı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
14 | - | Hill 10 Mezarlığı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
15 | - | Hill 60 Mezarlığı ve Anıtı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
16 | - | Johnston's Jolly Mezarlığı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
17 | - | Lalababa Mezarlığı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
18 | 360° | Lone Pine (Tek Çam) Anıt ve Mezarlığı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
19 | - | N.Z No 2 Outpost Mezarlığı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
20 | - | No 2 Outpost Mezarlığı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
21 | - | Plugge's Plateau Mezarlığı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
22 | 360° | Quinn's Post Mezarlığı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
23 | - | Shell Green Mezarlığı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
24 | - | Shrapnel Valley Mezarlığı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
25 | - | The Farm Mezarlığı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
26 | 360° | The Nek Mezarlığı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
27 | - | Twelve Tree Copse Mezarlığı ve Anıtı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
28 | 360° | Walkers Ridge Mezarlığı | Conkbayırı | - | - | - | - | - |
29 | 360° | Yeni Zelanda Ulusal Şehtilik Anıtı | Conkbayırı anıtları | - | - | - | - | - |
Güney cephesi mezarlık ve eserleri
No | 360° | İsim | bölge | Katalog | Yapım | Tescil | Adres | Ölü sayısı |
01 | 360° | Fransız Anıtı ve Mezarlığı | Seddülbahir | - | - | - | - | - |
02 | 360° | İngiliz Cape Helles Anıtı | Seddülbahir | - | - | - | - | - |
03 | - | Lancashire Landing Mezarlığı | Seddülbahir | - | - | - | - | - |
04 | - | Pink Farm Mezarlığı | Seddülbahir | - | - | - | - | - |
05 | - | Redoubt Mezarlığı | Seddülbahir | - | - | - | - | - |
06 | - | Skew Bridge Mezarlığı | Seddülbahir | - | - | - | - | - |
07 | - | Twelve Trees Copse Mezarlığı | Seddülbahir | - | - | - | - | - |
08 | - | V Beach Mezarlığı | Seddülbahir | - | - | - | - | - |
09 | - | Wylie Grove Mezarlığı | Seddülbahir | - | - | - | - | - |
Anadolu yakası şehitlikleri
No | İsim | bölge | Katalog | Yapım | Tescil | Adres | Gerçek şehitlik |
01 | 18 Mart Tabelası | Çanakkale ilçesi | - | - | - | - | - |
02 | Anadolu Hamidiye Şehitliği ve Anıtı | Çanakkale ilçesi | - | - | - | - | - |
03 | Biga Şehitliği ve Anıtı | Biga | - | - | - | - | - |
04 | Çardak Arıburnu Şehitliği | Lapseki | - | - | - | - | - |
05 | Hasan Mevsuf Şehitliği ve Anıtı | Çanakkale ilçesi | - | - | - | - | - |
06 | Hastane Bayırı Şehitliği ve Anıtı | Çanakkale ilçesi | - | - | - | - | - |
07 | İntepe Hava Şehitliği | Çanakkale ilçesi | - | - | - | - | - |
08 | Köse Burnu Tabya Şehitliği ve Anıtı | Çanakkale ilçesi | - | - | - | - | - |
09 | Kumkale Şehitliği | Çanakkale ilçesi | - | - | - | - | - |
10 | Lapseki Şehitliği | Lapseki | - | - | - | - | - |
Tabyalar
Tarihi ve turistik açıdan önemli bir yere sahip olan Çanakkale'de il genelinde 19 tabyanın bulunduğu bildirildi. Çanakkale'de 3 yıl önce vefat eden araştırmacı-yazar Ramazan Eren tarafından derlenen Çanakkale ve yöresindeki Türk devri eserlerinin anlatıldığı kitapta, il genelinde 19 tabyanın bulunduğu ifade ediliyor. Tabyaların büyük kısmı çetin muharebelere sahne olan Çanakkale il merkeziyle Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı'nda bulunuyor. Bu Tabyalarının büyük kısmının halen ayakta olduğu belirtiliyor.
Bu tabyalardan en eskilerinden birinin de 1839 ile 1861 yılları arasında Sultan Abdülmecid tarafından yaptırılan Anadolu Mecidiye tabyası olduğunun belirtildiği kitapta, tabyanın 1882 yılında Sultan II. Abdülhamid tarafından onarılarak yeni surlar ilave edildiği anlatılıyor. Bunun dışında en eski tabyalardan birisinin de 1853-1856 yılları arasında Osmanlı ile Rusya arasındaki Kırım Savaşı sırasında boğaz trafiğinin güvenliğini sağlamak için yaptırılan Bolayır tabyalarının olduğunun ifade edildiği kitapta, Çanakkale’nin adeta bir tabya zengini il olduğu dile getiriliyor. Bu arada, Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı’nda uzun devreli gelişim planı çerçevesinde yeniden restore edilen tabyaların pırıl pırıl hali takdir topluyor.
Avrupa Yakası
- Domuzdere Tabyası - (Seddülbahir bölgesi)
- Değirmenburnu Tabyası - (Kilitbahir bölgesi)
- Ertuğrul Tabyası - (Seddülbahir bölgesi)
- Kayalık Tepe Tabyası - (Conkbayırı bölgesi)
- Namazgâh Tabyası - (Kilitbahir bölgesi)
- Rumeli Hamidiye Tabyası - (Kilitbahir bölgesi)
- Rumeli Mecidiye Tabyası ve Şehitliği - (Kilitbahir bölgesi)
- Yıldız Tabyası - (Kilitbahir bölgesi)
Anadolu Yakası
- Anadolu Hamidiye Tabyası
- Anadolu Mecidiye Tabyası
- Çataltepe Tabyası
- Çimenlik Tabyası
- Dardanos Tabyası
- İntepe Tabyası
- Karanlık Liman Tabyası
- Mesudiye Tabyası
- Orhaniye Tabyası
- Topçular Tabyası
- Turgut Reis Tabyası
Kaleler
- Akbaş Kalesi - (Kilitbahir bölgesi)
- Bigalı Kalesi - (Kilitbahir bölgesi)
- Çamburnu Kalesi - (Kilitbahir bölgesi)
- Çimenlik Kalesi - (Çanakkale merkez, anadolu yakası)
- Çimpe Kalesi - (Gelibolu bölgesi)
- Harapkale - (Seddülbahir bölgesi)
- Kilitbahir Kalesi ve Sarıkule - (Kilitbahir bölgesi)
- Kilye Kalesi - (Kilitbahir bölgesi)
- Seddülbahir Kalesi - (Seddülbahir bölgesi)
Müzeler
- 10 Ağustos 1915 Anafartalar Savaş Koleksiyonu - (Özel)
- Anafartalar Harp Hatıraları Müzesi - (Özel)
- Büyük Anafarta Köyü Barış Müzesi - (Özel)
- 1915 Seddülbahir Savaş Malzemeleri Galerisi - (Özel)
- Alçıtepe Çanakkale Savaşları Galeriyesi - (Özel)
- Bigalı Köyü Atatürk Evi Müzesi - (Kültür ve Turizm Bakanlığı)
- Çamburnu Ziyaretçi Merkezi Milli Parklar Müzesi - (Orman Bakanlığı)
- Çanakkale Askeri Deniz Müzesi ve Parkı - (Resmi)
- Çanakkale Şehitleri Anıtı Harp Müzesi - (Kültür ve Turizm Bakanlığı)
- Gelibolu Savaş Müzesi - (Resmi)
- Gelibolu Panorama Müzesi - (Resmi)
- Kabatepe Tanıtım Merkezi Müzesi - (Orman Bakanlığı)
- Kilitbahir Namazgah Tabyaları Müzesi - (Kültür ve Turizm Bakanlığı)
- Kilitbahir Kalesi Sarıkule Müzesi - (Kültür ve Turizm Bakanlığı)
- Kilitbahir Kültür Evi - (Kilitbahir Muhtarlığı)
- Kilye Koyu Ana Tanıtım Merkezi Müzesi - (Osman Bakanlığı)
- Salim Mutlu Savaş Hatıraları Müzesi - (Özel)
- Şehitlik Abidesi Savaş Eserleri Müzesi - (Resmi)
Ayrıca bakınız
- Gelibolu Yarımadası Tarihî Millî Parkı
- Çanakkale Şehitlikleri
- Çanakkale Savaşı
- Çanakkale Savaşı kronolojisi
- Çanakkale Boğazı
- Çanakkale Deniz Harekâtları
- Çanakkale Müstahkem Mevkii Komutanlığı
- Arıburnu Cephesi
- Conk Bayırı Muharebesi
- Anafartalar Savaşı
- Anafartalar Cephesi
- Birinci Anafartalar Muharebesi
- İkinci Anafartalar Muharebesi
- Kirte Bağları Muharebesi
- Tekketepe Muharebesi
Virtüel tur
Referanslar
- ↑ Gelibolu Milli Parkı’nın logosu var, hürriyet.com.tr - 14 mart 2011 tarihinde erişilmiştir.
- ↑ DESSOYAD Dumlupınar Anıtı kısa bilgiler
- ↑ Eceabat Tarihe Saygı Anıtı 1
- ↑ Eceabat Tarihe Saygı Anıtı 2
- ↑ Wikimapia Eceabat Tarihe Saygı Anıtı
- ↑ Türk Tarih Kurumu’nun 124-136 nolu maddeleri içeren pdf dokümanı 6 mart 2011 tarhinde erişilmiştir)
- ↑ CWGC Komisyonu'nun görevleri
- ↑ Avustralya Şehitlikler Departmanı İlişkileri
- ↑ Kuzey ve Güney mezarlıklar listesi
Dış bağlantılar
- Gelibolu Yarımadası Tarihî Millî Parkı Müdürlüğü Resmi Web Sitesi
- GYTMP Çalışma usul ve görevleri hakkında yönetmelik
- Fotograflarla Gelibolu Yarımadası Tarihî Millî Parkı
- Türkiye Milli Parklar Genel Müdürlüğü
- İngilizce Vikipedi'de mezar listeleri kategorisi
- CWGC'nin, yani İngiliz Milletler Topluluğu Harp Mezarlıkları Komisyonu resmi websitesi
- Çanakkale Savaşı üzerine içeriği profesyonelce hazırlanmış kişisel bir website
- Çanakkale Şehitleri Tanıtım ve Araştırma Derneği
- Gelibolu Yarımadası gezi notları