Goyescas
| Goyescas | |
|---|---|
 | |
| Özgün ismi: | Goyescas |
| Müzik: | Enrique Granados |
| Libretto: | Fernando Periquet y Zuaznabar |
| Galası: | 28 Ocak,1916 |
| İlk gösterim yeri: | Metropolitan Operası, New York |
| Oyuncular: | * Rosario: soprano |
Goyescas, İspanyol besteci Enrique Granados'un 1915 yılında bestelediği tek perdelik operasıdır. Granados'un yine kendisine ait aynı isimli ve 1911 tarihli piyano suitinden çeşitli melodileri kullandığı bu operanın özgün İspanyolca librettosu Fernando Periquet y Zuaznabar tarafından yazıldı. Eser ilk olarak 1916 yılında New York'taki Metropolitan Operası'nda sahnelendi.
Sahnelenme geçmişi
I. Dünya Savaşı sebebiyle Paris Operası'nda sahnelenemeyen Goyescas ilk kez 28 Ocak 1916'da New York'ta Metropolitan Operası'nda izleyici karşısına çıktı.[1] Eser, ABD'de İspanyolca olarak sahnelenecek ilk operaydı. Kadrosunda Giovanni Martinelli ve Giuseppe De Luca gibi dönemin önde gelen sanatçıları vardı. Jules Speck tarafından yönetildi. Dekorları Milanolu Antonio Rovescalli, kostümleri ise G. B. Santoni yaptı. Santoni kostümleri yapmadan önce Goya'nın resimlerini inceledi.[2][3]
Opera iyi eleştiriler aldı. Richard Aldrich, New York Times için yazdığı yazısında müziği derinden hissedilebilen, duygusal ve ulusal renklere sahip olarak yorumladı.[4] Bu başarıya rağmen eserin sürekli oynayabileceği bir salon bulunamadı.[1] Metropolitan'da beş kez sahnelendikten sonra devam edilmedi. Operanın son sahnelenişi 2003 yılında Colorado'da oldu.[5]
Operanın intermezzo bölümü ise, eserden bağımsız olarak, popüler bir konser parçası oldu. 1950'lerde, soprano Consuelo Rubio'nun performansı Decca Records tarafından kaydedildi. İkinci ses kayıtı ise 1997 yılında tenor Ramon Vargas ile Madrid Senfoni Orkestrası'na aittir.
1942 yılında aynı isimde sinema filmi Goyescas'tan uyarlandı. Filmin yönetmenliğini Benito Perojo yaptı ve başrolde Imperio Argentina yer aldı.[6]
Geçmişi
Eser, İspanyol ressam Francisco Goya'nın tablolarından esinlenerek yaratıldı. Granados ilk olarak Goya'dan etkilenerek piyano suitleri yazdı. Bu çalışmalara olan ilgi çok büyük olunca, suitin ABD prömiyerini gerçekleştiren piyanist Ernest Schelling'in de cesaretlendirmesiyle, operayı bestelemeye başladı.
Goyescas için, bestecisi "Goya'nın psikolojisine, paletine, kendisine, Alba Düşesi'ne olan tutkusuna, modelleri ile olan çekişmesine, aşklarına ve pohpohçularına odaklandım. Siyah kadife ile kontrast oluşturan beyaza yakın pembe yanaklar; yeraltı yaratıkları; sedeften eller ve süslerin üzerindeki yaseminler beni etkiledi." dedi.
Opera, yeni bir iş olarak yazılmadı. Ünlü piyano suitinin teması temel alınarak şekillendirildi. Operanın çok az sergilenmesine rağmen, piyano suiti romantik piyano repartuarının önemli parçalarındandır.[7]
Metropolitan Operası'ndaki ilk sahnelenişinin başarısı sebebiyle o dönemki Amerika Birleşik Devletleri başkanı Woodrow Wilson, Granados'u Beyaz Saray'a piyano resitali vermeye davet etti. Bu teklifi kabul eden besteci, böylece İspanya'ya dönüşünü de ertelemiş oldu. Granados ve eşi 24 Mart 1916 tarihinde bir Alman savaş gemisinin yolculuk etmekte oldukları Fransız gemisi Sussex'i bombalaması sonucunda boğularak öldüler.
Roller
| Rol | Ses Tipi | 28 Ocak 1916'daki ilk sahnelenişi |
|---|---|---|
| Rosario | soprano | Anna Fitziu |
| Fernando | tenor | Giovanni Martinelli |
| Pepa | mezzo soprano | Flora Perini |
| Paquiro | bariton | Giuseppe De Luca |
| Şarkıcı | tenor | Max Bloch |
Konu özeti
Goyescas'ın hikâyesi Francisco Goya'nın erken dönem çalışmalarından altı tabloya dayanmaktadır. Konusu manolo hareketinin içinde yer alan genç erkek ve kadınlardır. Manola'ların kadınlarına "maya", erkeklerine ise "majo" denmekteydi ve bohem tavırları, süslü giyimleri ile dikkat çekerlerdi. Açılış sahnesi, Goya'nın 1791'de yaptığı El Pelele tablosundan esinlenildi. Goya, bu tabloyu İspanya kralı IV. Carlos için çizmişti.
1. Bölüm
Majolar ve mayalar San Antonio de la Florida Kilisesi'nin dışında öğleden sonranın tadını çıkarmaktadır. Manzanares Irmağı'nın uzaktan göründüğü bu yerde dansederek, yemek yiyerek, geleneksel yerel bir oyun olan pelele oynayarak vakit geçirmektedirler. Bu oyunda samandan yapılmış insan görünüşlü bir kukla bir grup tarafından havaya atılır ve kukla gerilmiş bir çarşafa düşer. Herkes eğlenirken, Paquiro sahneye girer ve kadınlar onun çevresini sarar. Paquiro, bütün kadınlara bir çiçek ismiyle seslenir. Kadınların hepsi adama bayılmaktadır ama aynı zamanda onun kime ait olduğunu da bilmektedirler. Bu sırada Pepa sahneye köpeği ile birlikte girer ve erkekler de onun çevresini heyecanla sarar.
Dikkat bu iki karakterin üzerindeyken birden zengin giyimli iki uşağın taşıdığı bir tahtıveranla sahneye üst seviyeden bir kadın olan Rosario girer. Rosario sevgilisini beklemektedir. Paquiro hiç zaman kaybetmeden bu gizemli kadına yaklaşır. Rosario'ya fener ışığında yapılan balolarından birinde göründüğü akşamı hatırlatır ve o geceki baloya davet eder. Rosario adamı görmezden gelir ama onun bu umursamazlığı kraliyet askerlerinin başı olan Fernando tarafından anlaşılmaz. Fernando, Paquiro ile Rosario'nun flört ettiğini zanneder. Kadın bunu reddetmesine rağmen ona inanmaz. Pepa ve diğer kadınlar onlarla alay ederken tartışmaya devam ederler. Fernando, Rosario'nun balo teklifini kabul etmesine ve kendisinin de ona eşlik etmesine karar verir. Bu kararı iki sevgili olan Pepa ve Paquiro'ya bildirerek ortamdan ayrılırlar.
2. Bölüm
O geceki baloda, bütün mayalar dansederken, majolar onları hevesle izlemektedir. Fernando, Rosario ile birlikte içeri girer. Pepa onlarla alay etmeye devam etmektedir. Fernando, Rosario'ya onun onurunu koruyacağına söz verir. Tam bu sırada Paquiro, Rosario'ya dans etmeyi teklif eder. Bu teklif Pepa'yı çok kıskandırır. Fernando, Paquiro'nun üzerine saldırır. Büyük bir karmaşa çıkar. Sonunda Fernando, sevgilisini de alarak baloyu terk eder. Pepa tekrar ilgi odağı olur ve dans etmeye devam eder.
3. Bölüm
Gecenin ilerleyen saatlerinde, Rosario sarayın bahçesinde oturmaktadır ve ay ışığı altında hüzünlü bir şarkı dinlemektedir. Tam içeri girecekken Fernando eve yaklaşır ve onu çağırır. Çok üzgün olan Rosario, aynı zamanda Fernando'ya çok aşıktır. Orada sevgi dolu bir an geçiren aşıklar Paquiro'nun varlığını fark ederler. Fernando adamla dövüşmek için sarayı terk etmek ister, Rosario ona kalması için yalvarır. Fernando, kadına zafer sözü vererek yanından ayrılır. Biri Fernando'ya diğeri Paquiro'ya ait iki çığlık duyulur. Önce Paquiro görünür. Daha sonra ise yaralı haldeki Fernando ortaya çıkar. Rosario, Fernando'yu kollarının arasına alır ve adam son nefesini vermeden önce çift son kez öpüşür.
Dipnotlar
- 1 2 Enrique Granados. "Enrique Granados." Biyografiler. 2006.
- ↑ Metropolitan Opera Veritabanı.
- ↑ The New York Times 23 Ocak 1916.
- ↑ Richard Aldrich, "Goyescas"'ın dünya prömiyeri. The New York Times, 29 Ocak 1916.
- ↑ Janos Gereben, "Letter from Central City". 15-17 Temmuz 2003.
- ↑ "Sinema Eleştirisi: Goyescas. The New York Times, 29 Mayıs 1944
- ↑ The Oxford Dictionary of Opera, John Warrack and Ewan West (1992), 782 sayfa, ISBN 0-19-869164-5