Hint felsefesi

Hindistan çok çeşitli ve geniş bir felsefe geleneğine sahiptir. Milattan önce 1500 yılında, geç vedalar döneminde oluşturulan upanişadlar ilk yazılı kaynaklardır. Radhakrishnan tarafından dünyanın en eski felsefi yapıtları oldukları söylenmiştir.^[1]

Hint felsefesinin başlıca okulları Mö. 1000 ile milattan sonra ilk yüzyıllar arasında oluşmuştur. Takip eden yüzyıllar bu okullara yorumlar ve reformlar getirmiştir. 20. yüzyılda Aurobindo ve Prabhupada gibi katkılar bunlar arasındadır. Okulların biçimlenme döneminde, özellikle Mö. 800 ila ms. 200 arasında rekabet ve entegrasyon göze çarpmaktadır. Cainist, Budist, Şaiva ve Advaita okulları günümüzde dek ayakta kalırken, Samkhya ve Ajivika gibiler asimilasyon ve terk edilmişlik ile gözden kaybolmuştur. Filozofun Sanskritçe karşılığıdārśanika, ya da darśanas'dır.^[2]

Başlangıç

Hint felsefesi Hinduizmin kurallarının yazıldığı Veda'lara dayanır. Veda, bir çeşit ansiklopedidir. Eski ciltleri ilahilerle dolu iken, nispeten yeni bölümleri bu ilâhi ve beyitlerin felsefi yorumlarını içerir. Rigveda adı verilen bu metinlerde örneğin: "Tanrılar ve insanlar yokken bu evrende ne vardı?" gibi sorular sorulur. Tanrıların da içinde bulunduğu bu evrenin elbette bir başlangıcı olduğunu ve ilk sebebin ne olduğunu merak eder. Rigvedalarda şöyle yanıt verilir: "Evren var olmazdan ön­ce ne var olan ve ne de yok olan, yani varlık ile yokluk arasında bir şeyin bulunması gerekir. Bu ne var ve ne de yok olan şeyin yaratıcı bir güç olması gerekir. " Ya­zar bu gücü doğanın yaratıcı gücü ile karşılaştırdıktan sonra beyit şöyle son bulur; "Her halde evrenin ne ol­duğunu bilen bir kimse vardır. Yoksa bunu bilen biri yok mu?.." ^[3]

Böylesi açıklamalar Hint felsefesinin başlangıç devri olarak nitelenebilir. Görül­düğü gibi bu türden konular üzerinde düşünmeye başlayan insana artık dinin kuralları yetmemektedir. İlk kez Veda'larda belirsiz ve bulanık bir biçimde ortaya çıkan bu anlayış, Hintlerde ilk felsefi çaba sayılabilir. Hint felsefesi hiçbir zaman kendisini dinden tam an­lamıyla soyutlayamamıştır. Bunun içindir ki Hint fel­sefesi, özellikle bir rahip felsefesi olarak kalmıştır. Kendisini dinden tamamen soyutlayarak bilimsel bir biçimde gelişen felsefe, eski Yunan felsefesidir.^[4]

Çağdaş felsefe

Çağdaş Hint felsefesi Britanya egemenliği döneminde(1750–1947) gelişmiştir. Bu dönem filozofları geleneksel felsefeye güncel anlamlar vermiştir. Swami Vivekananda, Swami Dayananda Saraswati, Bal Gangadhar Tilak, Bankim Chandra Chattopadhyay, Raja Ram Mohan Roy, Kesab Sen, Sri Aurobindo, Mahatma Gandhi, Kireet Joshi, Mahapandit Rahul Sankrityayan, M. N. Roy, Subhas Chandra Bose, Indra Sen, Swami Sahajanand Saraswati, Ananda Coomaraswamy, and Sarvepalli Radhakrishnan. Pandurang Shastri Athavale, U. G. Krishnamurti, Acharya Rajnesh Osho ve Krishnananda çağdaş Hint felsefeisnde önemli isimlerdir.

Kaynakça

1. p 22, The Principal Upanisads, Harper Collins, 1994
2. Apte, p. 497.
3. Ernst von Aster. "Felsefe Tarihi". Felsefe Tarihi. ss. 53. 
4. Ernst von Aster. "Felsefe Tarihi". Felsefe Tarihi. ss. 54.