I. Argişti

I. Argişti
Urartu Kralı I. Argişti'nin alçak kabartması.
Urartu kralı
Hüküm süresi	MÖ 785 - MÖ 763
Taç giymesi	MÖ 785
Önce gelen	Menua
Sonra gelen	II. Sarduri
Babası	Menua
Doğum	Urartu

I. Argişti (Ermenice: Արգիշտի, Argişti), MÖ 785 yılından MÖ 763 yılına kadar hüküm sürmüş bir Urartu kralı. Günümüzdeki Ermenistan'ın başkenti olan Erivan kentinin temelini oluşturan Erebuni Kalesi'nin kurucusudur.

Yaşamı

Asurlular'a karşı zaferler kazanarak günümüz Suriye'sinin kuzey kısmını ülkesinin topraklarına kattı. Böylece, Urartu Krallığı'nı Orta Doğu'nun en güçlü devleti haline getirdi. Ayrıca, imparatorluğun sınırlarını kuzeyde Sevan Gölü'ne kadar genişletti.

Urartu'nun en debdebeli devri

I. Argişti iktidarı döneminde Urartular askeri ve ekonomik açıdan tam bir zirve noktasına eriştiler. Batıda ülkenin sınırları genişletilerek Asur ticaret yolları üzerinde kurulmuş yerleşim birimleri ve Transkafkasya'daki Erebuni kalesi Urartu topraklarına dahil edildi. Geliştirdiği sulama kanalları ve yollardan Urartu Krallığı sathında bir ağ inşa etti.

Argiştihinili şehrinin kurulması

Argishtihinili ( Urartuca: URU AR-gi-iş-Ti-Ni-hi-Li ) - Eski bir Urartu şehir devleti. M.Ö. VIII-VI yüzyıllarda Urartular'ın Kafkaslara doğru yayıldığı I. Argişti zamanında Urartu Devleti'nin Başkenti olarak kuruldu ve kral Argişti'nin onuruna şahre Argiştihinili adı verildi. Argiştihinili Armavir Kentinin 15 kilometre güneybatısında bulunan Argiştihinili Kalesi kalıntıları Nor-Armavir ve Armavir-Merkez köyleri arasında Aras nehrinin kıyısında Ermenistan'da yer almaktadır.

Argişti'nin Aras Nehri ile onun bir yan kolu olan Kasakh nehri arasında sulama kanallarından oluşturduğu ağ şehir ile ayni zamanda inşa edilmişti. Bugün hâlâ bazı kanallar gözle görünebilmektedir.^[1] Bu kanalların açılması 160,000 metre küp toprağın yerinden çıkarılmasını gerekli kılmıştı.^[2]

Argiştihinili antik kentinden arda kalan harabeler

Argisztihinili 5x2 km planı ile boyutları dikdörtgen şeklinde inşa edilmişti. Batı ve doğu bölgelerinde şehre ait yapılar tepeler de büyük bir kale bulunmaktadır. Argisztihinili, yaklaşık 1.000 ha alanda etrafı duvarlarla çevrili ve çevresinde toplam uzunluğu yaklaşık 40 km'ye varan ve kısmen günümüzde bile kullanılan sulama kanalları mevcuttu.

Argiştihinili antik kentinden arda kalan duvar bölümleri
Yirminci yüzyılın yetmişli yıllarında gerçekleştirilen arkeolojik kazı çalışmaları sayesinde şehir surları yeniden inşa ve tamir edilerek, arda kalan parçalar sergilendi.

Bilim adamlarına göre, bu kanalların inşası için 160,000 m³ toprak getirtildiği, kaleler için ise 40,000 m³ kaba volkanik-bazalt taşı kullanıldığı zannediliyor. Yine buralarda araştırmalar yürüten bilim adamları, savaş esirlerinin bu kanalların yapımında sıklıkla kullanılmış olabileceğini öne sürmektedir. Argisztihinili antik şehri, ayni zamanda Ararat Vadisinin idari ve ekonomik kontrol merkezi konumunda bulunmaktaydı.

Argiştikhinili antik kentinin temellerinde bulunan I. Argişti'nin yazdırdığı Urartuca çivi yazısı kitâbeler

Tercüme: Menua oğlu Argişti konuşuyor. Heybetli bir kale inşa ettim ve ona kendimden bir isim verdim: Argiştihinili. Arazi el değmemiş, bakımsız ve çoraktı. Üzerinde hiçbir şey inşa edilmemişti. Üstünde akan ırmaklardan tam dört tane kanal inşa ettim. Daha sonra üzerinde üzüm bağları ile meyve bahçeleri birbirlerinden ayrıldılar. Orada pek çok cesaretli girişimlerde bulundum ve büyük başarılar elde ettim...Menua oğlu Argişti, güçlü kral, yüce kral, Biainili kralı, Tuşpa'nın hâkimi.[3][4]

Tercüme: İlâh Ḫaldi'nin azamet ve ululuğu sayesinde, Menua oğlu Argişti bu su kanalını inşa etti. Arazi tamamen ıssız ve tenha idi, üzerinde yaşayan hiçbir kimse yoktu. Argişti bu sulama kanalını yüce Ḫaldi'nin lütufları ve yardımları sayesinde yaptı. Menua oğlu Argişti, güçlü kral, yüce kral, Biainili kralı, Tuşpa'nın hâkimi.[4]

Argiştihinili kentinin kalıntıları arsında yer alan müze binaları
Ermenistan-Armavir Etnografya Müzesi

	Yukarıda: En parlak çağında Argiştihinili şehrinin planı; Solda: Argiştihinili şehrinin uydudan görünümü; Sağ tarafta ise: Kral I. Argişti anısına konulan Dikilitaş görülmektedir.

Kaynakça

1. Boardman, John; Edwards, I. E. S.; Hammond, N. G. L.; E. Sollberger (5 August 1982). The Cambridge Ancient History. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-22496-3. http://books.google.com/books?id=vXljf8JqmkoC. Erişim tarihi: 8 December 2012. 
2. Мартиросян, А. А. (1974) (Russian). Аргиштихинили. Ереван: Издательство Академии наук Армянской ССР. 
3. Burney, Charles Allen; Sagona, A. G. (2004). A view from the highlands: archaeological studies in honour of Charles Burney. Peeters. s. 206–207. ISBN 978-90-429-1352-3. http://books.google.com/books?id=G9RiAAAAMAAJ. Erişim tarihi: 8 December 2012. 
4. Меликишвили Г.А. (1960). Урартские клинообразные надписи. Москва: Издательство Академии наук СССР. 

Resmî unvanlar
Önce gelen: Menua	Urartu kralı MÖ 785-MÖ 763	Sonra gelen: II. Sarduri