Kızık, Tokat

Kızık
—  Köy  —
Tokat
Ülke	Türkiye
İl	Tokat
İlçe	Merkez
Coğrafi bölge	Karadeniz Bölgesi
Nüfus (2000)
- Toplam	1.191
Zaman dilimi	UDAZD (+3)
İl alan kodu	0356
İl plaka kodu
Posta kodu	60000
İnternet sitesi: YerelNET sayfası

Kızık, Tokat ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.

Tarihçe

Köyün adı oğuzların 24 boyundan sağ kolu olan Bozokların Yıldızhan soyundan biri olan "Kızık" boyundan gelmektedir; Kızık’ın kelime anlamının ‘güçlü, kuvvetli, cehd edici, yasakta ciddi, akıllı, bilgi ve hikmet sahibi’ anlamına geldiğini anlamları taşımaktadır.1071'de Alparslan'ın Malazgirt Zaferinden önce, Türk Akıncıları ile Anadolu'nun Müslüman ve Türkleştirilmesi amacıyla yerleştirildikleri rivayet edilmektedir . Öncelikle Çamlıbel dağının eteklerine ormanlık alana yerleşmişler yaklaşık bir 50 yıl kaldıktan sonra vahşi hayvanların zararlarından korunamadıklarından, hayvanlarının sürekli vahşi hayvanlar tarafından zarar görmesinden sonra " ESKİKÖY " denilen ilk yerleşim yerini terk ederek 5 km aşağıya, şimdiki köyün doğu tarafındaki " GÖLLÜÖREN " denilen yere yerleşmişlerdir. Bura da nekadar kaldıkları bilinmemekle birlikte, meydana gelen büyük bir deprem sonrası hemen batı tarafa yeni bir yerleşim yeri kurduklaarı bilinmektedir .Ayrıca; Kızık Boy'u olarak ve özellikle Tokat Kızık Boy'u halkının sadık, kurallara uyması ve kurallarda ciddi olması nedeniyle, Yıldırım Bayazıd döneminde köyümüzden 7 kardeşin, Yıldırım Bayazı' ı koruyup-kollamak amacıyla Bursa'ya götürdükleri ve bu 7 kardeşin de Bursa Uludağ eteklerinde, şimdeki Yıldırım Belediyesi sınırları içersinde bulunan Kızık Köylerini ( Cumalıkızık, Fidyelikızık,Hamamlıkızık, Değirmenlikızık, Derekızık, Dallıkızık, Bayındırlıkızık, )kurdukları bilinmekte ve söylenmektedir .yeşilkızık ta geçmektedir. Kuşaktan kuşağa aktarılan söylenceye göre Tokat dolaylarında yaşamakta olan Oğuz boylarından Kızıklar, Karakeçili aşiretinin bulunduğu bölgelere göç ederek Ertuğrul Gazi’den yerleşmek için yurt isterler. Ancak Karakeçili aşireti, Kızıklar’ın bu istemine karşı çıkar. Bunun üzerine Ertuğrul Gazi, düşmanlıklar doğmaması için Kızıklar’a, Uludağ’ın o zamanki adıyla Keşiş Dağı’nın kuzey eteklerinde yer gösterir. İki Oğuz boyu arasında sürekli dostluk sağlamak için de, Kızık boyu beyinin 7 oğlunu Karakeçili aşiretinden 7 güzel kızla evlendirilir. Kızık beyinin 7 oğlundan Cumali Bey, ailesi ve yakınlarıyla günümüzdeki Cumalıkızık’ta, Fethi Bey Fethiyekızık’ta (Fidyekızık), Hamlı Bey Hamamlıkızık’ta, Dal Bey Dallıkızık’ta, Bayındır Bey de Bayındırlıkızık’ta yurt kurarlar. Derekızık ile Değirmenlikızık’ın kimler tarafında kurulduğu söylencede yer almaz.yeşilkızık ise osmanlı imparatorluğunun kurucusu ve ilk padişahı osman gazi zamananda kurulduğu bilinmektedir.ve diğer kızık köyleri,derekızık ve cumalı kızık ıda kurduğuda söylenmektedir. Bu yaygın bir söylence. Gerçekliği kesindir. Cumalıkızık ve diğer Kızıkların adlarının nereden geldiği konusunda bilimsel bir uzlaşı sağlanabilmiş değildir.fakat cumalı kızık ın adında olduğu gibi osman gazi nin devleti kurduktan sonra köyün adının verildiği günün cuma gününe denk geldiği için osman gazi köyün adını cumalıkızık koymuştur. Ancak “Kızık” sözcüğünün Bursa yöresindeki Yörük Türkçesinde “derbent” anlamına gelen “kısık” sözcüğünden zamanla dönüşmüş olabileceği de düşünülebilir. 1685 tarihli Vakfiye’de yer aldığı üzere Cumalıkızık, bir Osmanlı Vakıf Köyüdür. Köyün kuruluşu Orhan Gazi (1299 – 1360) dönemine değin götürülebilir. Osmanlı Dönemi konut dokusunu günümüze kadar koruyan ve 700 yıllık geçmişi olan Cumalıkızık, bu özellikleriyle gelecek kuşaklara aktarılmaya çalışılmaktadır.

Kültür

Tokat ili ve ilçelerinin en köklü ve en zengin kültür yapısı ve çeşitliliğine sahip bir köydür . Yaklaşık 1000 (bin) yıllık bir geçmişe sahip omasından dolayı çok zengin bir kültür birikim ve zenginliğine sahiptir. Özellikle Halk Oyunları açısından en önde gelen bir köydür. Halayları : Kızık Halayı, Kırat, Sallangel, Sarıkız, Karabit, Mero, Tucuk Halayı, Tokat Ağırlaması, Hoynari (Koyunlu),Bico (Ters Bico),Kazova Yanlaması, Ellik, Çekirge, Kasap, Üçayak, Simsim (Aragetti),Emine Can, Daldalan,Tamzara ve daha birçok halayları otantik ( Aslına uygun olarak, değeiştirmeden )alarak yaşatan bir köydür.

Bir diğer meşhur özelliği ise " PARMAKLI " adı verilen " KIZIK KİLİMİ " dokunuyor olmasıdır. Çok eski kilimler bulunmakla birlikte, değişik ebatlarda yeni " Kızık Kilimleri " de dokunmaktadır.

En meşhur yiyeceği "Kızık Gömbesidir".Kendine özgü malzemelerle ve fırında pişirilen bir yiyecek türüdür .süt mamülü olan ve sütün ekşitilmesi ile elde edilen çiğ adı verilen bir ekşinin hamurla karıştırılmasından oluşmuştur Türkiye de sadece Tokat Kızık Köyüne has olan Halay, kilim ve gömbesi ile meşhur bir köydür . KIZIK HALAYI:

Tokat oyunlarındandır. Zevkli hamleleri ve nefis yaylanışlı figürleriyle toplu oyunlar arasında seçkin bir yeri vardır. Kızık Halayı'nın üç bölümü şunlardır:

1. Ağırlama, 2. Sıktırma (Yanlama), 3. Hoplatma.

Ağırlamanın üç figürü vardır. Birinci figürü, oyuncular yer değiştirmeksizin yaparlar. İkincisi yürüyüş figürüdür. Üçüncü de eller bırakılır.

Küçük parmaklardan kenetleşilerek sıra olunmak suretiyle Kızık'ın ağırlamasına başlanır. En az üç oyuncu l'zımdır. 6 - 8, orta bir kadrodur. Daha fazlası da olabilir. Sayının azlığı ölçüsünde sıra düz olur. Kalabalık dizi, kendiliğinden kavisleşir. Çünkü başçekeni bütün oyuncuların görmesi gerekir.

Musiki'nin dörtlük zamanında sağ ayaklar belli belirsiz yerden kesilir ve tekrar basılır. İkinci zamanda gövdeler sağa bindirilir. Bu anda oyunu dizisinin hafifçe sağa doğru sallandığı görülür. Üçüncü de sol ayaklar yarım sola atılarak ökçeler üstüne konulur. Her iki diz hafifçe kırılıp gövdeler sola ileri götürülür. Dörtte, dizler ve gövdeler doğrultulur. Oyun dizisi ilk başladığı gibidir. Yalnız oyuncuların annacı (cephesi, dizi yönü) yarım sola dönmüştür. Dizleri kırıp doğrultma ve gövdeyi sola ileri verip sağa geri alma tarzında yaylanılarak yapılan bu figür üç defa tekrarlanır.

Musiki yeniden başa dönünce ilk dörtlük zamanda sol ayaklar geri alınır. Bu sırada oyun tam ilk başladığı duruma gelmiştir. İkincide gövde sola bindirilir. Bu sırada oyun dizisinin sola doğru güzel bir sallantı yaptığı görülür. Üçte sağ ayaklar, yarım adım sağ ileri atılarak ökçe üzerine konulur. Aynı anda her iki diz hafifçe kırılır, gövdeler sağa ileri gider. Dörtte doğrultulur. Sağ ayaklar ileride olduğu halde yapılan bu figürde üç tamamlanınca musikî yine başa dönmüş bulunur. Bundan sonraki ilk dörtlük zamanda sağ ayaklar yerine götürülür. İkincide gövdeler sağa bindirilir ve kalın çizgiyle işaretli bölüm bir daha tekrarlanıp yürüyüşe geçilir.

YÜRÜYÜŞLER:

Yukarıda tarif edilen figürlerin son şekline göre oyuncuların annacı yarım sağda, sağ ayaklar ise ileride ve ökçe üzerindeydi. İşte oyun bu haldeyken musikî tekrar başa geçince, bu sefer ilk dörtlükte sağ ayaklar yerine getirilmez, tekrar yarım sağa alınır. (Oyuncuların annacı tam sağa dönmüştür). İkincide gövde sağ ayağa bindirilirken sol ayaklarda yerden kesilir. Üçte sol ayaklar bir adım ileri atar. Dörtte gövde sol ayağa yüklenirken sağ ayakta yerden kesilir. Beşte, sağ ayaklar bir adım ileri atılır. Altıda, sol ayaklar yerde, kaldırılırken gövde sağa bindirilir. Yedide, soy ayaklar sağların yanına getirilip hafifçe yere vurulur. Sekizde böylece durulur.

Musikî başa dönünce ilk dörtlükte sol ayaklar bir ayak boyu sola geri alınır. İkincide gövde ağırlığı sola bindirilir. Üçte oyuncular yarım sola dönerken sağ ayaklarda bir adım ileri atılıp ökçe üstüne konur ve aynı anda her ileri diz hafifçe kırılır. (Oyuncuların annacı yarım sağa yönelmiştir). Dörtte doğrultulur, beşte tekrar kırılır, altıda yine doğrultulur, yedide kırılır ve sekizde doğrultulur. Bu güzel yaylanışlardan sonra musikî başa geçtiği vakit ilk dörtlük zamanda sağ ayaklar solun yanına getirilir. İkide gövde sağa bindirilir.

Tarifi geçen figürlerin son durumu; oyuncuların annacı yarım sağda, sağ ayakları ilerde ve ökçelerin üzerindeydi. İşte durum böyleyken musikî başa geçince ilk dörtlükte sağ ayaklar yerine getirilmez, tekrar sağa alınırlar. (Oyuncular tam sağa dönmüş ve yürüyüş durumuna geçilmiştir).

Bazı oyuncular yürüyüşleri ayak değiştirme suretiyle de yaparlar. Fakat oyunun ana çizgisinde ayak değiştirerek yürüyüş yoktur.

EL BIRAKMALAR VE HAMLELER:

Oyun yukarıdaki şekilde devam ederken bir ara baş oyuncu yanındakinin elini bırakır, öbürleri de onu taklit ederler. Oyun figürlerinde değişiklik olmaz. Fakat, hafifçe yaylanış şeklinde önce yapılan figürlere kol hareketlerinin de katılması, oyunun görünüşünü pek şirin bir h'le getirir. Sağ ayak üzerinde sağ diz kırılırken, sağ kolların (el ayası ufka gelecek surette) üç defa hamle yapması ve sola dönülerek sol kollarda aynı hamlelerin tekrarlanması şeklinde gösterilen bu figürler Kızık Halayı'na doyulmaz bir güzellik kazandırır.

Hamleli figürlerde sağ el saldırıştayken sol eller arkaya atılıp kalçaya konulurlar. Sol ellerin hamlesinde de sağ eller aynı durumu alırlar. Üçer defa yapılan bu hamlelerden sonra ayakların geri alındığı yerlerde kuvvetlice el çırpmak (çepük çalmak) da oyunun can damarlarından biridir. Yürüyüş figürlerinde kolların hareketi serbest kalır.

Kızık Halayı'nda üç sefer sağa hamle yapıldıktan sonra kuvvetli el çırpmasıyla üç defa da sola yapılması ve böylelikle oyun dizisinin bir sağa bir sola hamle gösterip alanda dolaşması halayın en özlü tarafıdır.

Bu oyunun yürütüldüğü köylerde halk arasında muadil (benzer, eşit) tavırlar, ancak güreşlerden önce pehlivanlar arasındaki perdahlamalarda görülebilir. Pehlivanların perdah figürlerinden bir çeşit olan bu hamle vaziyetlerinde çok kere bir de "Hayaah!" kuvvetlice n'ra basıldığı olur

Coğrafya

Tokat merkezine 35 km uzaklıktadır.Çamlıbel dağının eteklerine kurulmuş, yaklaşık 250 300 hane olan ve dağın eteginde geniş ve verimli bir ovaya, araziye sahip,olan ciddi bir tarım verimliliği vardır.çamlıbel yaylasında hayvancılık yapılmaktadır . Yaklaşık 30.000 dönüm araziye sahip ve en az da 100.000 dönüm yayla, 30-40.000 dönüm de ormanlık alana sahip bir yerleşim yeridir .

İklim

Köyün iklimi, Karadeniz iklimi etki alanı içerisindedir.Genel özellikleri şunlardır:

Her mevsim yağışlıdır. Doğu Karadeniz Bölümünde maksimum yağış sonbaharda, minimum yağış ilkbaharda düşer. Yıllık yağış miktarı 2000–2500 mm’dir. Batı Karadeniz Bölümünde maksimum yağış sonbaharda, minimum yağış ilkbaharda düşer. Yıllık yağış miktarı 1000–1500 mm’dir. Orta Karadeniz Bölümünde ise maksimum yağış kışın, minimum yağış yazın düşer. Yıllık yağış miktarı 800–1000 mm’dir. Karadeniz ikliminin görüldüğü alanlarda kar yağışlı günlerin ortalaması 18 gündür. Yıllık ortalama sıcaklık 13-15 °C’dir. Ocak ayı ortalama sıcaklığı 6-7 °C’dir. Temmuz ayı ortalama sıcaklığı 21-23 °C’dir. Yıllık sıcaklık farkı 13-15 °C’dir. Doğal bitki örtüsü ormandır. Yüksek alanlarda Alpin çayırlar görülür. "http://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrkiye%27de_Karadeniz_%C4%B0klimi"'dan alındı

Nüfus

Yıllara göre köy nüfus verileri
2007	1470
2000	1190
1997	1111

Ekonomi

Köyün ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır.

Altyapı bilgileri

Köyde ilköğretim okulu vardır. Köyün içme suyu şebekesi vardır KANALİZASYON şebekesi vardır. PTT şubesi ve PTT acentesi yoktur. Sağlık ocağı ve sağlık evi vardır ve faaldir. Köye ulaşımı sağlayan yol asfalt olup köyde elektrik ve sabit telefon vardır.bütün gsm şebekeleri vardır

Dış bağlantılar

• Yerelnet