Kâğıt

Kâğıt

Kâğıt, çoğunlukla yazma işlemlerinde kullanılan, üzerine baskı ya da çizim yapılabilen veya ambalaj amacıyla kullanılan ince malzemedir. Genellikle nemli ağaç lifleri veya otların bezlerinden elde edilen selüloz hamurunun preslenmesinin ardından esnek levhalar içinde kurutulması sonucunda elde edilir.

Kâğıt çok fazla kullanım alanına sahip olan, çok yönlü bir malzemedir. En çok üzerine yazı yazılması veya baskı amacıyla kullanımı yaygın olsa da, endüstriyel ve inşaat sektöründe gerçekleştirilen işlemlerde, pek çok alanda temizlik ve paketleme malzemesi olarak, hatta özellikle bazı Asya kültürlerinde yiyecek katkı maddesi olarak kullanım bulmuştur. Kâğıt özellikle yazı amacıyla kullanıldığından dolayı, belge ve doküman anlamında da kullanılır. Ayrıca borsada işlem gören tahvil veya hisse senedi gibi mali değeri olan malzeme de kâğıt olarak adlandırılır. Bunların yanı sıra kâğıt kelimesi, kâğıt parayı tanımlamak için de kullanılır.[1] Farsça kökenli olan kelime, Türkiye Türkçesi Ağızlarında çeşitli şekillerde telaffuz edilir. Örneğin; Rize ilinde k'aad, Ordu İli ve Yöresinde kaat, Güney-Batı Anadolu grubunda kayıt gibi.[2]

Kâğıt ve kâğıt hamurunun yapım sürecinde; kâğıdın arkeolojik olarak ilk defa parçaları Çin'de bulunmuş ve bu parçaların MÖ 2'nci yüzyıla ait olduğu tespit edilmiştir. Bu dönemde Çin Han hanedanlığında bulunan mahkemelerde görevli Cai Lun (Eski Mısır'da kullanılan papirüs'ten farklı olarak) kâğıt ve kâğıt yapımının mucidi sayılır.[3]

2009 yılı verileri doğrultusunda, dünyadaki kâğıt ve karton üretimi yaklaşık olarak 370,7 milyon ton civarındadır. Günümüzde modern kâğıt hamuru ve kâğıt endüstrisinde küresel olarak Çin ve hemen ardından ABD en büyük üreticilerdir. Çin dünya kâğıt ve karton üretiminin %24'ünü yapmaktadır. Türkiye ise yıllık 2,5 milyon ton kâğıt ve karton üretimiyle 25. sırada bulunmaktadır.[4][5]

Tarihçe

Çin'de MÖ 100 yıllarına ait Kenevir'den üretilmiş hediye sarmak amacıyla kullanılan kâğıt parçaları.

Çin'de MÖ 2. yüzyıla ait, bugünkü modern kâğıdın temsilcisi olarak sayılabilen eski arkeolojik parçalar bulunmuştur. Kâğıdın yapım süreci, Çin'li Cai Lun'a atfedilir.[3] Kâğıda etkili bir alternatif ise İpek'tir ve Altınçağda Çin büyük miktarda İpek ihracatı yapan ülke konumundaydı.

13. yüzyıl Orta Çağ'da kâğıt Çin'den Orta Doğu ve Avrupa'ya yayıldı ve burada ilk suyla çalışan kâğıt fabrikaları inşa edildi.[6] 19. yüzyılda sanayi üretimine geçilmesiyle birlikte maliyet düştü. Kâğıt önemli oranda kitlesel bilgi alışverişine katkılarda bulundu. 1844 yılında, Kanadalı mucit Charles Fenerty ve Alman FG Keller bağımsız ağaç liflerinin hamurlaştırılması sürecini geliştirdi.[7]

Etimoloji

Türkçe "kâğıt" kelimesi Farsça kökenli olmasına rağmen,[1] etimolojik olarak ingilizce "Paper" kelimesi, Latince "Papirüs" den türetilmiştir. Papirüs ise bir bitki ve Yunanca adı Cyperus papyrus olan πάπυρος ( papuros )'tan gelir.[8][9] Papirüs, Orta Doğu ve Avrupa'ya kâğıdın gelmesinden önce, yazmak için eski Mısır ve diğer Akdeniz kültürlerinde kullanılan Cyperus papyrus bitkisinin liflerinden üretilen kalın ve kâğıt benzeri bir malzemedir.[10] Kâğıt etimolojik olarak papirüsten türetilmesine rağmen, ikisinin üretimi birbirinden çok farklıdır ve günümüz modern kâğıdının gelişimi ile papirüsün gelişimi birbirinden ayrıdır.[3]

Kâğıdın yapımı

Kabukları soyulduktan sonra suyun içerisinde çeşitli kimyasallar ile birlikte seyreltilen ağaç, birbirine geçmiş halde olan hamurlaştırılmış bitki lifleri (fiberler) haline getirilir. Artık hamur haline gelmiş hammadde, ağacın lignin denilen ve lifleri bir arada tutan maddeden arınmıştır. Buradan bir karıştırıcıya gönderilen hamura, kalitesine uygun olarak çin kireci benzeri beyazlaştırıcı malzemeler veya renklendirme için çeşitli kimyasallar, suya dayanıklı olması isteniliyorsa bunun için çeşitli maddeler katılarak karıştırılır ve lifler pürüzsüz hamur haline getirilmiş olur. Bu aşamalar açma, temizleme, dövme, parçalama,öğütme ve katkı maddeleri ilavesi adını alır.

Hamurun sudan arındırılması işlemleri ise tel örgü şeklinde yürüyen bir bandın üzerinde yapılır. İşlemin hızlandırılması için presleme ve kurutma işlemleri de bu aşamada gerçekleşir. Silindirlere giren hamur sürekli sıkıştırıldıkça düzleşir ve sudan daha fazla arınır. Biraz daha kurutma işleminin ardından, kâğıt halini alan pürüzlerinin giderilmesi işleminden geçer. Elde edilen kâğıt istenilen boyutlarda kesme işlemi aşamasına gelmiştir.[4][5][11]

Kullanım alanları

Kâğıt kullanım alanına bağlı olarak oldukça fazla geniş bir yelpazede imal edilebilir.[12]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. 1 2 "Güncel Türkçe Sözlük kâğıt -dı". tdk. 14 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160214151225/http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&kelime=K%C3%82%C4%9EIT. Erişim tarihi: 17 Eylül 2013.
  2. ↑ "Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü'nde Söz Arama". tdk.gov.tr. 16 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150416051945/http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_ttas&view=ttas&kategori1=derlay&kelime1=k%C3%A2%C4%9F%C4%B1t. Erişim tarihi: 17 Eylül 2013.
  3. 1 2 3 Tsien 1985, s. 38
  4. 1 2 "Kâğıt-Karton Sektör Raporu". turkishpaper. Ağustos 2011. 5 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20141205095024/http://www.turkishpaper.org/Eklenti/19,kagitkarton.pdf?0&_tag1=02F08980ECAAE90CA649F16548FD9E581F31A38B&crefer=E00A5E2E4F56D4FD7C4309E37686B82E2D191945BBE51DD3CD09E3FB5B609A05. Erişim tarihi: 17 Eylül 2013.
  5. 1 2 Usta, Hilal. "Kâğıt Sektörü Profil Araştırması". ito.org.tr. 30 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140630014439/http://www.ito.org.tr:80/Dokuman/Sektor/1-47.pdf. Erişim tarihi: 17 Eylül 2013.
  6. ↑ Burns 1996, ss. 417f.
  7. ↑ Burger, Peter. Charles Fenerty and his Paper Invention. Toronto: Peter Burger, 2007. ISBN 978-0-9783318-1-8 pp.25-30
  8. ↑ πάπυρος, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, Perseus
  9. ↑ Oxford Dictionaries'ta papyrus
  10. ↑ "Papyrus definition". Dictionary.com. 5 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160205131507/http://dictionary.reference.com/browse/papyrus. Erişim tarihi: 2008-11-20.
  11. ↑ Özpolat, Duygu. "Kâğıt nasıl yapılır?". tubitak. 2 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140302122630/http://biltek.tubitak.gov.tr:80/merak_ettikleriniz/index.php?kategori_id=5&soru_id=473. Erişim tarihi: 17 Eylül 2013.
  12. ↑ "Grades and uses of paper". http://www.paperonweb.com/grade11.htm. Erişim tarihi: 2007-10-12.

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 1/7/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.