Kale, Gümüşhane
| Kale | |
| — Köy — | |
 |
|
| Ülke |  Türkiye |
|---|---|
| İl | Gümüşhane |
| İlçe | Merkez |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1.183 m (3.881 ft) |
| Nüfus (2000) | |
| - Toplam | 452 |
| Zaman dilimi | UDAZD (+3) |
| İl alan kodu | 0456 |
| İl plaka kodu | |
| Posta kodu | 29100 |
| İnternet sitesi: | |
Kale (bucak merkezi), Gümüşhane ilinin Merkez ilçesine bağlı bir yerleşim yeridir.
TARİHİ:
Kale'nin eski dönemlerdeki adı Kovans idi.Kovans aslında Nahiye merkezinin adıdır. Ancak Kovans adı anıldığı dönemlerde Kale adıda sonradan olmak kaydıyla kullanılmaktaydı. Osmanlı kaynaklarında Kovans ve Konas şeklinde bu isim geçmektedir. Şimdiki adı olan Kale ismini ise hiç şüphesiz köyün doğu kısmında yer alan ve Roma + Bizans+ Beylikler dönemi+Osmanlı hakimiyetlerini görmüş tarihi yapıdan almaktadır.
DEĞİŞİK DÖNEMLERDE KOVANS NAHİYESİNİ OLUŞTURAN KÖYLER
Kale, Süle, Çuhud, Tamzı, Zimon, Hurlar, Moc, Sobran, Bağçacık, Meyhazar, Temürviran(Demirören), Akhisar, Arduç, Söğüdağıl, Kabakilise(Kabaköy), Edişe, Kaletaş, Dölek, Arapdere, Tekye(Tekke), Yence(Yenice), Tahnıs, Işıkdere, Çalık, Tarhanas, Ağçahisar, Kılıçviran, Göğerçinlik, Meri, Duymadık, İşkilas, Vesirni (Vessenni), Tanira, Tandurluk, Akpunar, Geçit, Biyali, Kitre, Çaçi (Çerçi), Aşağı Tezene, Pirahmed, Kırıklı, Hahır, Perek, Yukarı Köğ (Kov), Reksene, Aşağı Köğ (Kov), Bolodor, Ulukale, Kurdoğlu, Kızılca, Gökçekilise, Yukarı Kermut, Yitirmez, Aşağı Kermut, Leri, Kelahbur, Lorikas, (kaleliler29)
Kültür
Yemekleri
Borani,kuymak,kayısı kızartması,fasulye lahanası,patates (kartol) lahanası,den dolması,gendime çorbası,içli kete (golog),sarı burma,su böreği,cevizli baklava,patates(kartol)kavurması,fasulye kavurması,tava döndermesi,patates yemeği,zuluf,çırtılmış,elma hoşafı,ziron,erişte.
Coğrafya
Gümüşhane merkezine 23 km uzaklıktadır.
Kale, Harşit vadisinde doğu batı doğrultusunda uzanmaktadır.Karadeniz'in nemli hava kütlesi buralara kadar sokulamadığı için kıyı karadeniz iklimi burada görülmez.Ancak az da olsa karadeniz ikliminin tesiri olmaktadır. Karadenizde gelebiecek olan hava kütlesi yüksek dağlarla karşılaştığı için etkisini oralarda kaybetmektedir.Zaten bu etkinin görüldüğü yerlerde doğl bitki örtüsü de orman olarak karşımıoza çıkar. Kale ve çevresinde genel olarak karasal iklim hakimdir diyebiliriz.Ancak bu karasallık Doğu Anadolu Bölgesinin karasallığına değil İç Anadolu'nun karasallığına benzer.Bunda, yükseltisinin Doğu Anadolu kadar fazla olmamasının etkisi vardır. Bilgilerin hepsi toplandığında Kale ve çevresinde geçiş iklimi denilen ve bazı kaynaklarda "Gümüşhane İklimi" olarak nitelenen iklim türüne sahiptir. Doğal bitki örtüsü ise bozkır'dır. Köyde çeşitleri ile elma ve armut ağaçları dikati çekmektedir. Bunun yanı sıra kayısı, vişne, kiraz, erik, ceviz,dut gibi meyve ağaçları da bol miktarda vardır. Meyveden başka sebze tarimi da köyde ön plandadır. Patates,fasülye, lahana, ıspanak,marul,biber,salatalık,domates,ayçiçeği,mısır,soğan vs. gibi sebzeler yetiştirilir. Bununla birlikte sebze ve meyvecilik halkın kendi ihtiyaçlarıı karşılamak amacıyla yapılmakta olup ticari getirisi son derece azdır.
Ancak bu karasallık Doğu Anadolu'nun karasallığı kadar şiddetli değildir. Deniz etkisine kapalıdır ancak çok az da olsa bu etkinin uzak izleri görülmektedir.Gümüşhane merkeze göre Kale'nin iklimi yaklaşık 1 derece kadar soğuk olmaktadır. Gümüşhane merkeze 23 kilometre uzaklıkta yer alan Kale'de yakın zamanlara kadar hava tahmin memuru bulunmakta ve haftalık ölçümler yapılmaktaydı. Defterlere kaydedilen bu veriler merkeze gönderilir ve diğer istasyonlardan gelen verilerle birleştirilerek Gümüşhane ilinin günlük/haftalık/aylık ve yıllık iklim haritaları hazırlanırdı.En sıcak aylar Temmuz ve Ağustos olarak kaydedilmiştir.Kale, doğu-batı doğrultuda bir vadi içerisine kurulmuş olduğu için bu yönden esen rüzgarlar bazen sıcaklığı artırıcı etki yapmakta bazen de düşürmektedir
Nüfus
Türkiye'nin en fazla göç veren illerinden biri de Gümüşhanedir. 1950 li yıllarda çıkan Almanya işçiliği meselesi ile göç başladı.Almanya'ya gidemeyenler ise İstanbul gibi büyük şehirlerimize göç eti.Kale nüfusuna kayıtlı binlerce insan mevcut. Ancak köyde ikamet eenlerin sayısı her geçen gün azalmaktadır.Göç Karadeniz'in kaderi midir?....
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2007 | |
| 2000 | 452 |
| 1997 | 508 |
| 1995 | |
| 1990 | |
| 1985 | |
Ekonomi
Köyün ekonomisi önceleri tarım hayvancılık ve ticarete dayalı iken günümüzde hayvancılık önemini yitirmiştir. Türkiye için sorun olan göç dalgası Kale'yi ve çevre köylerini fazlasıyla etkilemiştir. Köyde kalanlar ise kısmen tarım biraz hayvancılık birazı da işçi olarak hayatlarını sürdürmektedirler.Yöremizde şoförlük ustaca yapılmakta olup bazı aileler de geçimlerini nakliyecilikle sağlamaktadırlar.
GÜMÜŞKALE KİREÇ SANAYİİ TESİSİ HAKKINDA
Gümüşhane il merkezine 20 km uzaklıkta Kale Bucağında yer alan 100 ton/gün kapasiteli torbalanmış toz kireç fabrikasının tasarımını ve montajını bir İngiliz firması yapmıştır. Sanayi tesisinin 1972 yılında 25 olan ortak sayısı 1982 yılında 2000 kişiyi aşmıştır. Halka açık olan şirkette (Transoran) en büyük hisse % 25 oranında Gümüşhane İl Özel İdaresine aittir. Ortaklarının 1000’e yakınını yurt dışında çalışan işçiler oluşturmuştur. Kuruluş sermayesi 2,5 milyon TL(eski para) olarak 1974 yılında yapımına başlanmıştır. Ancak 80 milyon TL harcanarak 1981 yılında faaliyete geçmiştir. Sanayi tesisinin kurulmasında hammadde olarak kullanılan kireçtaşının Kale çevresinde mevcut olması, yörenin kalkındırılması ve dışarıya olan göçlerin önlenebilmesi için, vasıfsızda olsa iş gücünden yararlanılması, Doğu Karadeniz Bölümü illeri (Giresun, Trabzon, Rize, Artvin, Bayburt) ile Doğu Anadolu illerinin bir kısmına (Erzurum, Erzincan, Ağrı, Kars) pazarlaması gibi faktörler büyük rol oynamıştır. Enerji kaynağı olarak elektrik, fuel oil ve mazot kullanılan fabrikanın ana faaliyet sahası ise entegre kireç ile torbalanmış toz kireç üretimidir. Bununla birlikte etüt yaptığımız 1989 yılı Temmuz ayında konkasör (mıcır) ve zirai kireç üretimi için çalışmalar devam etmekteydi.Fabrika hava şartlarına bağlı olarak değişmekle birlikte Mart – Ekim ayları arasında yedi ay faaliyette bulunmaktadır. Tam kapasite halinde çalışması halinde yıllık 36000 ton üretim yapabilecek şekilde planlanan fabrika, faaliyete geçtiği 1982 yılından günümüze kadar (1982’ye kadar) yıllık üretimi 15000 tonu bulmamıştır. Şirketin faaliyet raporlarına göre Gümüşkale Kireç Sanayi Fabrikasının yıllık üretimi :
Yıl 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988
Üretim / Ton 5120 4800 3540 4290 9643 14550 12000
Gümüşhane’deki sanayi tesisleri içinde en fazla istihdam kapasitesi olan bir kuruluştur. Gerçekten de 1989 yılında 81 personel çalışıyordu. Bunların 11’i memur ve yönetici, taş ocaklarında çalışanlarla (25-30) birlikte 70 işçi idi. Sadece taş ocaklarında çalışanlar geçici iş gücü olup, her yıl taşeron adı verilen kişiler aracılığıyla sağlanmaktadır. Fabrika çalışanları arasında sadece idari personel arasında 4 kadın iş gücü bulunmakta, diğerlerini ise erkekler oluşturmaktadır. Coğrafi dağılım açısından personelin çoğunluğu Gümüşhane il merkezinden olup sadece 15 işçi Kale’den sağlanmıştır. Sanayi tesisinde yemekhane dışında lojman veya sosyal tesisler bulunmamaktadır. Fabrikaya hammaddenin taşınması, tesise ait 1 traktör (kepçe) ve iki adet kamyon ile yapılmakta, mamul maddenin pazarlanması ise Gümüşhane’deki nakliyat şirketlerinden yararlanılarak yapılmaktadır. Kireç sanayinin başlıca özelliklerini belirttikten sonra, önemli sorunlarını da belirtmek yerinde olacaktır. Bu sorunların başında fabrikanın kârâ geçememiş olması gerekir. Bunun en önemli nedenleri tam kapasiteyle çalışamamasının getirdiği maliyet yüksekliği ile pazar şartlarında mamul maddeye talebin fazla olmamasıdır. Sanayi tesisinin ürettiği mamul maddeye talebin fazla olmaması üretimin düşmesine neden olmakta ve tam kapasite ile çalışamamaktadır. Bunun sonucunda tesis, günlük gideri fazla olduğu için zarar etmekte ve Türkiye Kalkınma Bankası’nın desteği ile faaliyetini yürütmektedir. Sanayi tesisini verimli ve karlı bir kuruluş haline getirmek için bazı tedbirlerin alınması gereklidir.Bu tedbirleri şu şekilde sıralamak mümkündür. 1-Fabrika’nın üretmiş olduğu mamul maddeleri bölge içi ve dışında iyi tanıtabilecek ve bağlantıları yapabilecek pazarlama elemanlarına ihtiyaç vardır. 2-Sanayi tesisi tam kapasite ile çalışmalı ve muhafaza depoları yapılmalıdır. 3- Hepsinden önemlisi yöre insanına iş kapısı olabilecek bu tesisi çalıştırabilecek akıllı müteşebbislere ihtiyaç vardır.
Altyapı bilgileri
Köyde YİBO (Yatılı İlköğretim Bölge Okulu)ve pansiyonu vardır. Köyün hem içme suyu şebekesi hem kanalizasyon şebekesi vardır.Ancak bu şebekeler ileriye dönük sağlıklı yapılmadığı için sık sık sorunlar çıkmaktadır. Köyde PTT şubesi vardı ancak 1990 lı yıllaran sonra artık ihiyaç kalmadığı için kapanmıştır. Sağlık ocağı ve dört adet lojmanı vardır.Ancak Aile hekimliği uygulaması başlatılalı(2007)doktor haftalık olarak sağlık ocağına gelmektedir.(Bu yanlışın bir an önce düzeltilmesi gerekir.) Köye ulaşımı sağlayan yol asfalt olup köyde elektrik(1970) ve sabit telefon(1988) vardır. Türkcell,Vodafone ve Avea vericileri mevcuttur. Ulaşım imkânları genel olarak iyidir.
Başlıca Sorunlar
1) Kanalizasyon şebekesindeki patlaklıklar 2) İçme suyu yetersizliği 3) Köy içi yol bakımsızlığı