Kambriyen dönem

Balcoracania dailyi, Avustralya'dan Kambriyen dönemine ait bir Trilobit

Kambriyen dönem, Paleozoik zamanın ilk alt bölümü olarak Kambriyen kayaç sistemlerinin oluştuğu ve içinde en eski fosilleri taşıyan jeolojik zaman dilimidir. Günümüzden 545 milyon yıl önce başlayıp, yine günümüzden 495 milyon yıl önce sona erdiği kabul edilir.

Kambriyen Dönem, gezegenin tüm tarihi boyunca, yaşamın çeşitliliği ve yaygınlığı yönünden en parlak zaman aralığıdır. Kabuklu canlılara ait ilk fosiller bulunmuş, hayvanların hızlı evrimi ve çeşitlenmesi gerçekleşmiştir. Deyim yerindeyse “yaşamın altın çağı”dır.

Etimoloji

Kayaları ilk inceleyen İngiliz yerbilimcisi Adam Sedgwick'tir.Kayaları bulduğu yer olan Birleşik Krallık Galler bölgesine eski Romalılar Kambriya adını verdiklerinden benzer isimlendirme yapılmıştır [1][2]

Coğrafya

Kambriyen Dönemin başlarında kıtaların güney yarı kürede toplanmış olması nedeniyle kuzey yarıküre, uçsuz bucaksız bir okyanus halindeydi. Ekvator kuşağından yayılan sıcak akıntılar bu devasa okyanusu ılıman hale getiriyor ve kıtaların kıyı kesimlerinde de nemli ve ılıman bir iklime neden oluyordu. Kambriyen Dönem boyunca kıtaları kuzeye doğru ilerleyişiyle –bugünün kıtalarının genel görünümü, Kambriyen Dönemin sonlarına doğru şekillenmiştir- bu kıtaların kuzey kıyıları, sığ ve ılıman denizler haline geliyordu. Tüm bu koşullar, özellikle deniz “Kambriyen Patlaması” olarak tanımlanan bu altın çağın yaşanmasında belirgin rol oynamıştır.

Fauna

Günümüz hayvan şubelerinin bazıları Kambriyen'de çeşitlenip fosil kayıtlarına girmiş, hepsi olmamakla birlikte çok sayıda hayvan şubesinin vücut planı bu dönemde gelişmiştir.

Flora

Kambriyen Dönem boyunca karalarda, mikroorganizmalar ve algler dışında yaşam görülmemektedir. Yine de tür çeşitlenmesi ve yayılması, denizlerdeki “Kambriyen Patlaması”nı aratmayacak düzeydedir.

Bugün, Kambriyen Dönem’de en az dört Kitlesel Yok Oluş yaşandığını biliyoruz. Ancak bu yok oluşlara hangi nedenlerin yol açtığı kesin olarak saptanamamıştır.

Kaynakça

  1. ↑ Asimov, Isaac (1989). Patlayan Güneşler. Çeviren: Nejat Ebcioğlu. İstanbul: İnkılap Kitabevi. s. 227.
  2. ↑ Sedgwick, A. (1852). "On the classification and nomenclature of the Lower Paleozoic rocks of England and Wales". Q. J. Geol. Soc. Land. 8: 136–138. DOI:10.1144/GSL.JGS.1852.008.01-02.20.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Kambriyen dönem ile ilgili çoklu ortam kategorisi bulunur.

Önce gelen Proterozoik Devir 542 myö - Fanerozoik Devir - günümüz
542 myö - Paleozoik - 251 myö 251 myö - Mezozoik - 65 myö 65 myö - Senozoik - günümüz
Kambriyen Ordovisyen Silüryen Devoniyen Karbonifer Permiyen Trias Jura Kretase Paleosen Neojen Kuvaterner
Jeolojik devirler
 
Kambriyen öncesi (4.570 myö - 542 myö)
myö = milyon yıl önce
Hadean
(4.570 myö - 4.000 myö)
-
Arkeyan
(4000 myö - 2500 myö)
Eoarchean (4.000 – 3.600 myö) → Paleoarchean (3.600 – 3.200 myö) → Mesoarchean (3.200 – 2.800 myö) → Neoarchean (2.800 – 2.500 myö)
Proterozoik
(2500 - 542 myö)
Paleoproterozoic (2.500 – 1.600 myö)
Siderian (2.500 – 2.300 myö) → Rhyacian (2.300 – 2.050 myö) → Orosirian (2.050 – 1.800 myö) → Statherian (1.800 – 1.600 myö)
Mesoproterozoic (1.600 – 1.000 myö)
Calymmian (1.6 – 1.4 myö) → Ectasian (1.400 – 1.200 myö) → Stenian (1.200 – 1.000 myö)
Neoproterozoic (1.000 – 542 myö)
Tonian (1.000 – 850 myö) → Cryogenian (850 – 635 myö) → Ediacaran (635 – 542 myö)
 
Fanerozoik Devir (542 myö - günümüz)
myö = milyon yıl önce - byö = bin yıl önce
 
Paleozoik(542 – 251 myö)
Kambriyen (542 - 488.3 myö)
Terreneuvian (542 – 521 myö)
Fortunian (542 – 528 myö) · Age 2* (528 – 521 myö)
Epoch 2* (521 – 510 myö)
Age 3* (521 – 515 myö) · Age 4* (515 – 510 myö)
Epoch 3* (510 – 499 myö)
Age 5* (510 – 506.5 myö) · Drumian (506.5 – 503 myö) · Guzhangian (503 – 499 myö)
Furongian (499 – 488.3 myö)
Paibian (499 – 496 myö) · Age 9* (496 – 492 myö) · Age 10* (492 – 488.3 myö)
Ordovisyen (488.3 – 443.7 myö)
Erken Ordovisiyen (488,3-471,8 myö)
Tremadocian (488,3-478,6 myö) · Floian (478,6-471,8 myö)
Orta Ordovisiyen (471,8-460,9 myö)
Dapingian (471,8-468,1 myö) · Dariviliyen (468,1-460,9 myö)
Geç Ordovisiyen (460,9-443,7 myö)
Sandbian (460,9-455,8 myö) · Katian (455,8-445,6 myö) · Hirnantian (445,6-443,7 myö)
Silüryen (443.7 – 416 myö)
Llandovery (443,7-428,2 myö)
Rhuddanian (443,7-439 myö) · Aeroniyen (439-436 myö) · Telychian (436-428,2 myö)
Wenlock (428,2-422,9 myö)
Sheinwoodian (428,2-426,2 myö) · Homeriyen (426,2-422,9 myö)
Ludlow (422,9-418,7 myö)
Gorstiyen (422,9-421,3 myö) · Ludfordian (421,3-418,7 myö)
Pridoli (418,7-416 myö)
-
Devoniyen (416 – 359.2 myö)
Erken Devoniyen (416-397,5 myö)
Lochkovian (416-411,2 myö) · Pragian (411,2-407 myö) · Emsiyen (407-397,5 myö)
Orta Devoniyen (397,5-385,3 myö)
Ayfeliyen (397,5-391,8 myö) · Eyfeliyen (391,8-385,3 myö)
Geç Devoniyen (385,3-359,2 myö)
Frasniyen (385,3-374,5 myö) · Fameniyen (374,5-359,2 myö)
Karbonifer (359.2 – 299 myö)
Mississippian (359.2 – 318.1 myö)
Tournaisian / Early Mississippian (359.2 – 345.3 myö) · Viséan / Middle Mississippian (345.3 – 328.3 myö) · Serpukhovian / Late Mississippian (328.3 – 318.1 myö)
Pennsylvanian (318.1 – 299 myö)
Bashkirian / Early Pennsylvanian (318.1 – 311.7 myö) · Moscovian / Middle Pennsylvanian (311.7 – 307.2 myö) · Late Pennsylvanian (307.2 – 299 myö): Kasimovian (307.2 – 303.4 myö) · Gzhelian (303.4 – 299 myö)
Permiyen (299 – 251 myö)
Cisuralian (299-270,6 myö)
Asselian (299-294,6 myö) · Sakmarian (294,6-284,4 myö) · Artinskiyen (284,4-275,6 myö) · Kuguriyen (275,6-270,6 myö)
Guadalupiyen (270,6-260,4 myö)
Roadian (270,6-268 myö) · Wordian (268-265,8 myö) · Capitanian (265,8-260,4 myö)
Lopingian (260,4-251 myö)
Wuchiapingian (260,4-253,8 myö) · Changhsingian (253,8-251 myö)
 
Mezozoik (251 – 65.5 myö)
Trias (251 – 199.6 myö)
Erken Triyas (251-245,9 myö)
Induan (251-249,5 myö) · Olenekian (249,5-245,9 myö)
Orta Triyas (245,9-228,7 myö)
Anisiyen (245,9-237 myö) · Ladiniyen (237-228,7 myö)
Geç Triyas (228,7-199,6 myö)
Karniyen (228,7-216,5 myö) · Noriyen (216,5-203,6 myö) · Resiyen (203,6-199,6 myö)
Jura (199.6 – 145.5 myö)
Erken Jura (199,6-175,6 myö)
Hetangiyen (199,6-196,5 myö) · Sinemuriyen'e (196,5-189,6 myö) · Pliyensbahiyen (189,6-183 myö) · Toarcian (183-175,6 myö)
Orta Jura (175,6-161,2 myö)
Aaleniyen (175,6-171,6 myö) · Bajosiyen (171,6-167,7 myö) · Batoniyen (167,7-164,7 myö) · Kalloviyen (164,7-161,2 myö)
Geç Jura (161,2-145,5 myö)
Oksfordiyen (161,2-155,6 myö) · Kimmericiyen (155,6-150,8 myö) · Titoniyen (150,8-145,5 myö)
Kretase (145.5 – 65.5 myö)
Erken Kretase (145,5-99,6 myö)
Berriasian (145,5-140,2 myö) · Valanjiniyen (140,2-133,9 myö) · Hoteriviyen (133,9-130 myö) · Barremiyen (130-125 myö) · Apsiyen (125-112 myö) · Albiyen (112-99,6 myö)
Geç Kretase (99,6-65,5 myö)
Senomaniyen (99,6-93,6 myö) · Turoniyen (93,6-88,6 myö) · Koniasiyen (88,6-85,8 myö) · Santoniyen (85,8-83,5 myö) · Kampaniyen (83,5-70,6 myö) · Maastrihtiyen (70,6-65,5 myö)
 
Senozoik (65.5 – 0 myö)
Paleojen(65.5 – 23.03 myö)
Paleosen (65,5 - 55,8 myö)
Danian (65.5 – 61.1 myö) · Selandian (61.1 – 58.7 myö) · Thanetian (58.7 – 55.8 myö)
Eosen (55,8 - 33,9 myö)
Ypresian (55.8 – 48.6 myö) · Lutetian (48.6 – 40.4 myö) · Bartonian (40.4 – 37.2 myö) · Priabonian (37.2 – 33.9 myö)
Oligosen (33,9 - 23,03 myö)
Rupelian (33.9 – 28.4 myö) · Chattian (28.4 – 23.03 myö)
Neojen(23.03 – 2,588 myö)
Miyosen (23,03 - 5,332 myö)
Aquitanian (23.03 – 20.43 myö) · Burdigalian (20.43 – 15.97 myö) · Langhian (15.97 – 13.82 myö) · Serravallian (13.82 – 11.608 myö) · Tortonian (11.608 – 7.246 myö) · Messinian (7.246 – 5.332 myö)
Pliyosen (5,332 - 2,588 myö)
Piacenzian (5.332 – 3.6 myö) · Zanclean (3.6 – 2.588 myö)
Kuvaterner(2.588 – 0 myö)
Pleistosen (Buzul Çağı)
(2.588 myö - 11,4 byö)
Gelasian (2.588 – 1.806 myö) · Calabrian (1.806 myö – 781 byö) · Middle Pleistocene / Ionian (781 – 126 byö) · Late Pleistocene / Tarantian (126 – 11.4 kya): Oldest Dryas* (18 – 14.67 byö) · Bølling* (14.67 – 14 byö) · Older Dryas* (14 – 13.7 byö) · Allerød* (13.7 – 12.8 byö) · Younger Dryas* (12.8 – 11.4 byö)
Holosen (11,4 - 0 byö)
Preboreal* (11.4 – 9 byö) · Boreal* (9 – 8 byö) · Atlantic* (8 – 5 byö) · Subboreal* (5 – 2.5 byö) · Subatlantic* (2.5 – 0 byö)
Kaynak: Uluslararası stratigrafik grafiği. Uluslar arası Stratigrafi Komisyonu (İngilizce). 4 Mart 2011 tarihinde alınmıştır.
This article is issued from Vikipedi - version of the 1/24/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.