Katmai Dağı
| Katmai Dağı Mount Katmai | |
|---|---|
|
Katmai Dağı zirvesinde krater ve krater gölü | |
| Yükseklik | 2,047 m |
| Konum | |
| Konum | Alaska, Amerika Birleşik Devletleri |
| Sıradağ | Aleut Sıradağları |
| Koordinatlar |
58°16′48″ 154°57′47″ B |
| Jeoloji | |
| Tür | Aktif stratovolkan |
| Son patlama | 6-9 Haziran 1912 |
Katmai Dağı (İngilizce:Mount Katmai) ABD'nin Alaska eyaletinin güneyinde Alaska Yarımadası üzerinde tümüyle Katmai Ulusal Parkı ve Koruma Bölgesi içinde bulunan masif bir aktif stratovolkan dağıdır. .
Katmai Dağı'nin konum koordintalari 58°16′48″ K 154°57′47″ B olup Alaska eyaletinin yörel idare birimlerinden olan "Kodiak Island Borough" içinde olup "Lake and Peninsula Borough" sınırına çok yakındır.
Katmai Dağı aktif bir yanardağ olan Novarupa Yanardağı'nın volkanik faaliyet gösteren ve daire şeklinde konumlanmış beş zirve konisinden birisidir. Katmai Dağı'nın zirvesinde, 1912 yılında püsküren Novarupta Yanardağı tarafından oluşturulmuş günümüzde bir krater gölü görünümünde olan bir kaldera'da bulunmaktadır. 1976'da yapılan ölçümlere göre kalderanın alanı 4,5 km x 3 km olmaktadır ve kalderanın rakımı yaklaşık 1286 m; kalderanın tabanının yaklaşık rakımı 1040 m ; kaldera içinde bulunan krater gölünün rakımı ise 1286 m.dir.
Jeoloji
Katmai Dağı Novarupota Yanardağı'nın daire şeklinde olan püskürme konilerinden biridir. Son olarak bu yanardağ, özellikle Katmai Dağı konisi, 1912'de püskürme yapmış ve masıf (bilimsel olarak piroklastık akışlar denilen) lav akımları dağdan aşağı inmiştir. Bu püskürme sırasında yanardağdan çıkan zehirli gazlardan 6 kişi ölmüştür. Genellikle Katmai Dağı ve diğer konilerden lav akımları ve Katmai Dağı ve yanından bulunan diğer püskürme konileri etrafındaki son jeolojik döneme ait volkanık kayaların kalınlığı 1,500 metreden biraz azdır. Katmai Dağı ve diğer yanardağ konileri yıl boyunca daimi olarak kar ve buz ile kaplıdırlar. Bu dağların yamaçlarından birkaç "vadi tipi" buzul çıkıp dağdan aşağı ilerlemktedir.
Katmai Dağı'nın bazında Geç Jura Devri'ne Naknak Formasyonu'nda tortul kayaçlar bulunmaktadır. Bu bazdaki tortul kayaçlar 1,520 m rakım üzerinde kalderanın batı yönündeki kenar doruklarında ve kalderanıın doğu kenarının alt tarafında 1040 m rakımda açıkta gözümlenmektedir.
Volkanık faaliyet
Büyük 1912 patlamasından önce Katmai Dağı'nın gösterdiği volkanık faaliyet hakkında elimizde fazla bilgi bulunmamaktadır. Amerikan 19. yy resmi sahil haritaları kalderadan önceki zirve irtifasının 2300m olduğunu belgelemektedir. Civarda yaşayan yerel halkın 1898'de bu yanardağlar genel yönünde zanabn zaman "dumnanalar" çıktığını bildirdikleri bilinmektedir.
6-9 Haziran 1912'de tarihsel belgelere göre bu yanardağ çok görkemli bir şekilde patlama ve püskürme göstermiştir. Bu patlama 1-8 arasında olan Volkan patlama indeksi'nde 6 olarak belgelenmiştir. Bu patlama 20 yüzyılda gözümlenen yanardağ patalamalarının en büyüğü olmuştur. (1980'de [[St Helana Yanardağı patlamasından 30 kat daha büyük olmuştur.) Bu patlama tam Katmai Dağı konişinde değil de bu koninin 10 km batısında olan (ama yine Novarupta Yanardağı'na ait) bir diğer koniden olmuştur. 80 saat devamlı süren bu patlama ve püskürme sırada yanardağdan 28 km³ volkanik kül akımı ve 13 km³ magma hacmine karşıt olan piroklast lava akımları olduğu tahmin edilmektedir.[1] Kitmai Dağı altında bulunan magma depolarının bu patalama ile boşalmasından dolayı Katmai Dağı zirve bölgesi çökmüştür ve ortaya çıkan kalderanın tabanına düşmüştür. Bu çökmeden sonra Katmai Dağı'nın kalderasında "At Nalı Adası" adı verilen bir lav kubbesi ortaya çıkmış, bundan çıkan lavlar kalderanın tabanına yayılmış ve Katmai Dağı'nın muhtemel yanardağ ağzını bir tıpa gibi kapatmışlardır. Böylece 1912 tarihi yanardağ patlamasında Katmai Dağı'nda görülen tek yeni kaya püskürmesi sadece bu olayla ilgili olmuştur. Bu yeni kayalar 1916'da dağa gönderilen bir keşif-araştırma ekibi tarafından gözümlenmiştir. Ama sonradan bu yeni kayalar krater gölü altında kalmışlardır. Bunun nispeten ufak bir volkanık patlama olmasına rağmen, bu patlama 1-8 arasında olan Volkan patlama indeksi'nde 3 olarak izlenmiştir.
1919'da jeologlar Katmai Dağı zirvesindeki kaldera tabanının büyük bir kısmının bir gol ile kaplı olduğunu bildirmişlerdir. Fakat 1923'de bu göl ortadan kaybolmuş ve yerine kalderada birçok kaynar çamur kazanı şeklinde faaliyet, duman çıkartan fümeroller ve büyük bir çamur püskürten gayzer ortaya çıkmıştır. Bundan sonra kaldera tekrar 240 m derinliği olan bir gölle dolmuştur. Bu kalderanın içindeki yeni gölün yanındaki bir ufak düzlükde buzullar oluşmuşlardır.
Resimler
Kitmai Dağı yamaclarında külle kaplı bir buzul
Katmai Dağı krateri
Katmai Dağı krater gölü
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ↑ "Alaska Volcano Observatory - Katmai" ((İngilizce)). 29 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150929185336/http://www.avo.alaska.edu/volcanoes/activity.php?volcname=Katmai&eruptionid=494&page=basic.
Dış bağlantılar
- "Ulusal Park Hizmeti" resmi websitesi Katmai Ulusal Parkı ve Koruma Bölgesi Ulusal Parkı (İngilizce)
- Global Volcanism Program - Katmai