Kumandılar
Toplam nüfus | |
---|---|
2.892 (2010)[1]; 3114 (2002)[2] | |
Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
Rusya (Altay Krayı) | 1.401 (2010)[1]; 1663 (2002)[2] |
Rusya (Altay Cumhuriyeti) | 1.062 (2010)[1]; 931 (2002)[2] |
Rusya (Kemerovo Oblastı) | 225 (2010)[1]; 294 (2002)[2] |
Diller | |
Kumandıca (Altaycanın lehçesi) | |
Din | |
Tengricilik, Burhancılık, Ortodoksluk | |
İlgili etnik gruplar | |
Çalkandular, Tubalar, Altaylar, Telengitler, Teleütler |
Kumandılar (kendilerince: Къуманды Kumandı, Къубанды Kubandı, Къуўанды Kuwandı, Къувандыг Kuvandıg; Rusça Кумандинцы Kumandintsı), Rusya Federasyonunun orta güney bölgesindeki Altay Krayı, Altay Cumhuriyeti ile Kemerovo Oblastında yaşayan Türk halklarından Altayların 3000 kişilik kabilesi. UNESCO'ya göre dilleri ve kültürleri yok olma tehlikesindedir[3].
Coğrafya
Rusya Federasyonunun daha çok Altay Krayında Biy Nehri civarındaki Biyskiy, Krasnogorskiy ve Soltonskiy rayonlarında (2002 rakamlarına göre 1663 kişi), biraz da Altay Cumhuriyetinin Turaçak rayonunda (931 kişi), çok az olarak da Kemerovo Oblastında (226 kişi) yaşarlar.
Boyları
Eskiden sayıları 39 olan söök sayısının Ruslarla birlikte yaşamaya başladıktan sonra zamanla unutularak bugün 10 civarında olduğu ifade ediliyor: Şabat, Çedirbek, Kızılkös, Apaşkös, Toñ~Ton, Toñıl~Tunal, Sakpıjık~Sakpıjok, Toguz, Komnoş~Komdoş, Küzen[4].
Wilhelm Radloff'a göre Kumandılar iki zaysanlık [jайсан] (Aşağı Kumandılar, Yukarı Kumandılar) ve altı söök [сӧӧк] (Sô, Kubandı, Tastar, Yutı, Çabraş ve Tôn-Kubandı) olarak yapılanmışlardır[5]:
- Aşağı Kumandılar (kendilerince: Örö Kumandı/Kuvandı/Kıvandı)
- Sô
- Kubandı
- Yukarı Kumandılar (kendilerince: Altına Kumandı/Kuvandı/Kıvandı)
- Tastar
- Yutı
- Çabraş
- Tôn-Kubandı
L. P. Potapov tarafından yapılan düzenleme ise şöyledir:[6]
No | Söök | Annalistic Name | Ethnic and linguistic affiliation | Period | Note |
---|---|---|---|---|---|
1 | So | So/Se/Sek/Saka | Parental tribe of the Ancient Türks | prior to 4th c. CE | [7] |
2 | Kubandı | Kuman/Cuman/Kuban/Kun (Hung.) | Appear after disintegration of the Kangar state | 7th c. CE | [8] |
3 | Tastar | Kuman/Cuman/Kuban/Kun (Hung.); Ases | Appear after disintegration of Kangar state | 7th c. CE | [9] |
4 | Diutı (Chooty) | Tele/Teleütler | Tele/Teleütler were members of the Göktürkler | 6th-8th c. CE | [10] |
5 | Chabash (Chabat) | bilinmiyor | bilinmiyor | bilinmiyor | [11] |
6 | Ton (Ton-Kubandy) | Nenets kabilesi | Altai-kiji söögü Tongjoan, Tuva grubuTongak of unknown extraction | 12th c. CE in "Moğolların Gizli Tarihi" | [9] |
Barınakları
Wilhelm Radloff'a göre[5] Kumandıların barınakları genellikle ağaç kütüklerinden yapılmış kaba baraka, toprak kulübe ve kayın ağacının kabuğundan yapılmış çadırlardan ibarettir.
Dil
Kumandıların dilleri Kumandıca (MultiTree 1p0[12]), Altaycanın Kuzey Altaycası denen lehçe grubuna girer ve bu gruptaki Tuba ve Çalkanduların lehçelerine benzer[3].
2010 sayımına göre kendini Kumandı olarak niteleyen 3114 kişiden ancak 738[13] ya da 1044[3] kadarı Kumandıcayı konuşabildiği kaydedilmiştir.
Kaynakça
- 1 2 3 4 Официальный сайт Всероссийской переписи населения 2010 года. Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года
- 1 2 3 4 "Всероссийская перепись населения 2002 года". 2011-08-21 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/616BvJEEv. Erişim tarihi: 2009-12-24.
- 1 2 3 Endangered Languages of Indigenous Peoples of Siberia: The Kumandin Language
- ↑ Figen Güner Dilek (2008), Altay Türklerinde akrabalık, Ahmet B. Ercilasun Armağanı, Akçağ Basım Yayım Pazarlama A.Ş., Ankara
- 1 2 W. Radloff, Sibirya’dan 1.Cilt, S.200
- ↑ Potapov L.P., "Ethnic composition and origin of Altaians. Historical ethnographical essay", p. 21
- ↑ Potapov L.P., Ibid, p. 58
- ↑ Potapov L.P., Ibid, p. 54
- 1 2 Potapov L.P., Ibid, p. 60
- ↑ Potapov L.P., Ibid, p. 14, 59
- ↑ Potapov L.P., Ibid, p. 62
- ↑ http://multitree.linguistlist.org/codes/1p0
- ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том 13. «Коренные малочисленные народы Российской Федерации»