LEP
Large Electron–Positron Collider, büyük elektron-pozitron çarpıştırıcısı (LEP) şimdiye kadar yapılmış en büyük parçacık hızlandırıcılarından birisiydi.
CERN'de inşa edilip çalıştırılan, dairesel bir hızlandırıcı ve çarpıştırıcıydı. Çevresi yaklaşık 27 km olan bir tünel bu hızlandırıcı için yerin yaklaşık 100m altında, İsviçre-Fransa sınırında kazılmıştı.
LEP, 1989 yılından 2000 yılına kadar çalıştırılmıştır. Bu güne kadar yapılmış en yüksek enerjili lepton çarpıştırıcısıydı.
Tarihçe ve çalışma
LEP çarpıştırıcısı, 45 GeVlik elektron ve pozitron demetlerini çarpıştırmaya Ağustos 1989'da başladı. LEP'in amacı kütlesi yaklaşık 91 GeV olan Z bozonunu üretmek ve incelemekti. Daha sonraki yıllarda demet enerjisi arttırılarak kütlesi yaklaşık 80 GeV olan W bozonu çiftleri üretildi ve incelendi. LEP çarpıştırıcısının maksimum enerjisi 2000 yılının sonuna doğru 209 GeV'e ulaştı. 2000 yılından sonra LEP kapatıldı, söküldü ve içinde bulunduğu tünele Large Hadron Collider (LHC) hızlandırıcısının kurulmasına başlandı.
LEP deneyleri
- Aleph Deneyi
- Delphi Deneyi
- L3 Deneyi
- Opal Deneyi
Sonuçlar
W ve Z bozonlarının kütleleri yüksek hassasiyetle ölçüldü. Standart Model'de hafif kütleli nötrinosu olan aile sayısının 3 olduğu bulundu. Higgs bozonunun kütlesinin 115 GeV den ağır olması gerektiği bulundu.