Latince deyişler listesi (A-E)
Bu sayfa yalın bir şekilde yaygın kullanılan veya zaman içinde önemli bir konuma getirilmiş Latince deyişlerin ("veni, vidi, vici") listesidir. Bu deyişlerden bir kısmı Yunanca deyişlerin Latince çevirileridir, bunun en büyük nedeni Yunanca'nın Antik Roma'da retorik ve edebiyat gelişmeden çok önceleri retorik ve edebiyat açısından gelişmiş olmasıdır.
Bu listede A harfinden E harfine kadarki Latince deyişler vardır. Ana liste için Latince deyişler listesine bakınız. Ayrıca diğer harflerle başlayan deyişler için de Latince deyişler listesi (F-O) ve Latince deyişler listesi (P-Z)'ye bakabilirsiniz.
| İçindekiler |
|---|
A
A bene placito
Memnun edilmiş birinden
A bove ante, ab asino retro, a stulto undique caveto
Öküzün önünde, eşeğin arkasında, aptalın her tarafında hazırlıklı ol
Ab ovo usque ad mala
Yumurtadan elmalara (Baştan sona anlamında: Romalıların geleneksel yemek sırasından esinlenerek, Horatius, Satir 1.3)
Absentem lædit, qui cum ebrio litigat
Sarhoşla kavga eden, yerinde olmayan birini döver (Publius Syrus, Sentences)
Ab uno disce omnes
Bir şeyden her şeyi öğren (Bir tek örnekle ya da gözlemle çıkarımlarda bulunulabileceği anlatılır, Virgilius, Aeneid)
Abusus non tollit usum
Suistimal düzgün kullanmayı iptal ettirmez. (yani bir şey suistimal edilince onun düzgün kullanımını etkilememelidir)
Ab imo pectore
Kalbin derinliklerinden (dürüstlükle)
Ab inconvenienti
Uygun olmayan bir şeyden
Ab initio
Başlangıçtan
Ab Jove principium
Jüpiter'le başlayalım
Abyssus abyssum invocat
Uçurum uçurumu çağırır. (Bir hata diğerlerinin doğmasına sebep olur)
A cane non magno saepe tenetur aper
Yabandomuzu hep kendinden küçük köpeklere yem olur
Accipe Hoc
Bunu al.
Acta est fabula
Oyun bitti (Caesar Divi Filius Augustus'un son sözleri)
Acta non verba
Hareket, söz değil. (ABD Ticari Deniz Akademisi mottosu)
Actibus immensis urbs fulget massiliensis
Marsilya şehri, müthiş eylemlerle ışıltı saçıyor.
Actio libera in causa
Nedeninde serbest hareket.
Ad astra
Yılıdızlara doğru
a Deucalione
Dökalyon'dan beri (çok uzun zamandan beri anlamında)
A divinis
Kutsal şeylerin dışında
Ad augusta per angusta
Doruklara doğru dar yollardan (Başarı kolay kazanılmaz) (Hernani, Victor Hugo - sahne IV)
Adequatio intellectus et rei
Aklın ve gerçeğin uyumu (Gerçekin bir tanımı.)
Ad libitum
Kendi isteğine bağlı olarak (ad lib. olarak kısaltılır)
Ad fontes
Kaynaklara doğru
Ad gloriam
Zafer için
Ad hoc
Belli bir amaca yönelik
Ad hominem
Bir argümana cevap verirken argümanı eleştirmekten ziyade argümanı yapan kişiye saldırmak.
Ad impossibilia nemo tenetur
Hiç kimse yapamayacağı şeyler için söz vermemelidir.
Ad majorem Dei gloriam
Tanrı'nın ihtişamlı görkemi için (Haçlıların, Cizvitlerin ve Şikago Üniversitesinin mottosu)
Ad kalendas graecas
Grek Kalendas'ta. (Kalendaslar Romalı'dır, bu yüzden bu deyim var olmayan bir tarihi belirtir: çıkmaz ayın son
çarşambası)
Ad litteram
Harfi harfine
Ad multos annos !
Nice yıllara!
Ad nauseam
Mide bulandırana kadar (kabak tadı vermek)
Ad oculos
Kendi gözlerinle (Bariz, herkesin gözü önünde anlamında)
Ad patres
Eskilerin yanına (Ad patres'e göndermek: öldürmek)
Ad perpetuam memoriam
Sonsuz anısına (Genelde-nın sonsuz anısına olarak kullanılır ve adı anılan kişinin ölümünden uzun yıllar sonra
dahi hatırlanması dileğidir)
Adsum
Buradayım (Absumun zıddı)
Adversus solem ne loquitor
Güneş aleyhinde konuşma (Açık ve belli şeyleri tartışma)
Ad vitam æternam
Sonsuz bir hayat için
Addendum, çoğul addenda
Eklenecek şey(ler)
Ad victoriam
Zafere (Daha çok zafer için olarak tercüme edilir, Romalılar savaşta böyle bağırırlardı.)
Ægroto dum anima est, spes est
Hasta nefes aldıkça, umut vardır. (Erasmus, Adages, 2.4.12)
A.E.I.O.U. (« Austria Est Imperare Orbi Universo. »)
(5 sesli harf) Avusturya tüm dünyayı yönetmeli (Habsbourg mottosu ; Almancası: « Alle Erde Ist Oesterreich
Untertan. »)
Ære perennius (exegi monumentum aere perennius)
Tunçtan daha sağlam bir yapı diktim. (Horatius, Odes, III, 30)
Age quod agis !
Ne yapıyorsan onu yap!
Agnus Dei
Tanrı'nın kuzusu (İsa için kullanılır)
Alea iacta est
Zarlar atıldı. (Jül Sezar)
Alibi
Başka yerde (Hukuk terimi: Zanlının suçun işlendiği tarihte başka bir yerde olduğunu göstermesiyle yaptığı savunma)
Alis grave nil
Hiçbir şey kanatları olandan daha hafif değildir. (Pontifical Katolik Üniversitesi dövizi)
Alis volat propris
Kendi kanatlarıyla uçar (Oregon'un dövizi. Alis volat propriis olarak da söylenir.)
Alma mater
Süt annesi
Alter ego
Bir başka kendi
A mari usque ad mare
Bir denizden diğer denize (Kanada'nın resmi mottosu)
Amantes sunt amentes
Aşıklar delidir.
Amicus certus in re incerta cernitur
Arkadaşlar kötü günde belli olur.
Amor est vitae essentia
Aşk hayatın özüdür. (Robert B. Mackay)
Amor omnia vincit
Aşk her güçlüğü yener.
Amor patriæ nostra lex
Vatan sevgisi kuralımızdır/yasamızdır
A posteriori
Deneysel verilerden yola çıkarak
A priori
Deneyden önce
Aquila non capit muscas
Kartallar sinek avlamazlar. (Erasmus, Adages, 3.2.65)
Argumentum ad hominem
Tartışmanın kalitesi, tartıştığın kişinin kalitesine bağlıdır
Argumentum baculinum
Sopa argümanı (tehdit ya da güçle ikna etmek) (bkz. Molière, Scapin'in Dolapları)
Ars est celare artem
Gerçek sanat sanatı gizli tutabilmektir
Ars gratia artis
Sanat için sanat (MGM film şirketinin mottosu)
Ars longa, vita brevis
Sanat uzun, yaşam kısa
Ars similis casus
Sanat tesadüfe benziyor (Ovide)
Asinus asinorum in sæcula sæculorum
Yüzyılların gördüğü eşeklerin en eşeği.
Asinus asinum fricat
Eşek eşeğe sürtüyor (birbirlerine aşırı iltifat edenlere söylenir)
Asinus equum spectat
Eşek ata bakıyor.
Audaces fortuna juvat
Talih cesaret edene güler.
Audemus jura nostra defendere
Hakkımızı aramaya cesaret ediyoruz. (Alabama şehir mottosu, 1923)
Audere est facere
Cesaret etmek, yapmaktır. (Tottenham Hotspur Futbol Klübü)
Audi, vide, tace, si vis vivere
Dinle, gör, sus, eğer yaşamak istiyorsan
Audiatur et altera pars
Diğer tarafı da dinleyelim (Mahkeme gibi yerlerde söylenir)
Auri sacra fames
Altına duyulan tiksinç açlık (Virgilius, Énéide, III, 57)
Aut Cæsar, aut nihil
İmparator ya da hiç! (Cesar Borgia mottosu)
Aut disce aut discede
Ya öğren, ya terket.
Ave Cæsar, morituri te salutant
Selamlar Sezar, ölecekler seni selamlıyor! (Dövüşten önce gladyatörlerin selamı, bkz. Suétone, Claude, 21)
Avaro omnia desunt, inopi pauca, sapienti nihil
Cimrinin her şeyi, fakirin bazı şeyleri eksiktir, bilgin'in ise hiçbirşeyi eksik değildir.
Ave Europa nostra vera Patria
Selam Avrupa! Gerçek anavatanımız! (Pan-Avrupa görüşü mottosu)
Ave Maria
Selam Meryem (Roma Katolik Duası, İsa'nın annesi Meryem'e.)
B
Barba non facit philosophum
Sakal felsefe yapmaz (Plutarkhos'tan alıntı)
Barbarus hic ego sum quia non intellegor ulli
Beni burda barbar sayıyorlar, çünkü beni anlamıyorlar.
Beati pauperes spiritu
Ruhu kutsanmış olanlar fakirlerdir (Matta İncili)
Bellum omnium contra omnes
Herkesin herkesle savaşı (Thomas Hobbes, devletin doğasını açıklamak için kullanılan kelime grubu)
Bene diagnoscitur, bene curatur
İyi teşhis etmek, iyi tedavi etmektir.
Beneficium accipere libertatem est vendere
Yapılan iyiliği kabul etmek özgürlüğünü satmaktır.
Bis dat, qui cito dat
Hızlı vermek, iki defa vermektir. (Desiderius Erasmus, Adages, 1.8.91)
Bis repetita placent
Tekrar eden baştan çıkartır.
Bis repetita non placent
İki kez tekrar eden artık baştan çıkarmaz. (Horatius, Şiir Sanatı, 365. dize)
Bona diagnosis, bona curatio
İyi teşhis, iyi ilaç.
Bona fide
İyi niyetle
Bona valetudo melior est quam maximæ divitiæ
Sağlıklı olmak en iyi zenginliklere bile yeğdir.
Bonitas non est pessimis esse meliorem
İyi olmak en kötüden daha iyi olmak anlamına gelmez.
Bonum commune communitatis
Toplumun ortak çıkarı
Bonum vinum lætificat cor hominum
İyi şarap, insanı neşelendirir (tam tercümesi kalbini neşelendirir)
Brevitatis causa
Kısaca söyle
C
Cacoethes scribendi
Kötü yazma alışkanlığı (kötü kelimesi, alışkanlıkı niteler, yazmaktan vazgeçememek demektir)
Camera obscura
Karanlık oda (fotoğrafçılık/yeni Latince)
Canis Canem Edit
Köpek, köpek yer. (Kimsenin güvende olmadığı durumlar için kullanılır)
Canis sine dentibus vehementius latrat
Dişsiz köpek daha kuvvetli havlar (havlayan köpek ısırmaz)
Carpe diem
Anı yaşa, günü yakala.
Carpe effingo
Modayı yaşa, trendleri yakala.
Carpe modo
Anı yaşa, Anı yakala.
Carpe noctem
Geceyi yaşa.
Carpe mortem
Ölümü yaşa.
Carpe diem, quam minimum credula postero
Günü yakala, yarına olabildiğince az güven.(Horatius, Carmina, 1.11.8)
Carthago delenda est
Kartaca'yı yıkmak gerek.
Castigat ridendo mores
Adetleri gülerek düzeltiyor (Comédie-Française mottosu, Jean de Santeuil'den alıntı)
Casus belli
Savaş nedeni (savaşı tetikleyecek durum)
Causa mortis
Ölüm nedeni
Cave canem
Dikkat, köpek var. (Pompei'de bir evin girişinde mozayik üzerinde bulunan yazı)
Caveat emptor
Alıcı uyanık olsun!
Cave ne cadas
Düşüşe hazırlıklı ol (gelenek olarak bir zafer sırasında imparatorun arkasında duran kölenin söylediği sözler)
Cessante ratione legis cessat ipsa lex
Yasanın mantığı bittiyse, yasa bitti demektir. (Yasanın uygulama mantığı bittiyse ya da çağdaş koşullara artık cevap vermiyorsa yasa yararsız hale gelir.)
Cetera quis nescit?
Gerisini kim bilmez?
Cibi condimentum est fames
Açlık her yemeğin baharatıdır. (Marcus Tullius Cicero, De Finibus, 2.90)
Circa
Yaklaşık, dolaylarında (İngilizcede de tarih anlamında aynen kullanılıyor)
Citius, Altius, Fortius
Daha hızlı, daha yukarı, daha güçlü (olimpik motto)
Coelum non animum mutant qui trans mare currunt
Denizi aşan insanlar ruhlarını değil, (üzerlerindeki) gökyüzünü değiştirirler.
Cogitationis poenam nemo meret
Kimse düşüncesinden dolayı cezayı haketmez.
Cogito ergo sum
Düşünüyorum, o halde varım (Descartes, Felsefenin Prensipleri, 1.7.10)
Collige virgo rosas
Topla, genç kız, çiçekleri. (bkz. Carpe diem)
Concordia civium murus urbium
Vatandaşlar arasında uyum, işte bir şehrin surları budur.
Condemnant quod non intellegunt
Anlamadıklarını mahkûm ederler.
Conditio sine qua non
Gerekli şart
Confer
-e danışın, -e başvurun (cf. diye kısaltılır)
Contraria contraiis curantur
Zıtlar zıtlara iyi gelir.
Consuetudinis vis magna est
Adetlerin önemi büyüktür.
Consuetudo altera natura est
Adetler (alışkanlıklar) ikinci bir doğadır. (Marcus Tullius Cicero, Tusculanes, 2.17.40)
Contraria contrariis curantur
Karşıtlıklar karşıtlıklara iyi gelir (çivi çiviyi söker)
Corpus delicti
Mağdurun cesedi (bir cinayet işlendiğinde)
Corpus separatum
Ayrı beden (siyasi açıdan bir yerin egemenliğinde olmayan topraklar)
Credo quia absurdum
İnanıyorum, çünkü saçma. (Tertullian'ın yanlış anlaşılmış sözü. Orijinali: et mortuus est Dei Filius prorsus
credibile quia ineptum est Tanrı'nın oğlu öldü, kısacası, inanılabilir çünkü uygunsuz. Yani Tanrı'nın oğlunun
ölmesi o kadar saçmadır ki bu mantığa sığmaz, ancak inanca dayanabilir.)
Cui bono ?
Ne çıkarla? (Cinayet kime yarar?, Marcus Tullius Cicero, Pro Milone, 12.32)
Cuius regio, eius religio
Öyle prens, öyle din. (halkının dinine karar verebilen prensler için)
Cuiusvis hominis est errare
Yanılmak tüm insanlara özgüdür. (Marcus Tullius Cicero, Philippiques, 12.2.5) (cf. Errare humanum est)
Cura ut valeas!
Kendine özen göster!
Curriculum vitæ
Yaşam yolu (CV)
D
Dabit deus his quoque finem
Bu da geçer. (Vergillius)
Damnant quod non intelligunt
Anlamadıkları şeyleri kınarlar.
De facto
Fiilî olarak
De gustibus et coloribus, non disputandum
Zevkler ve renkler tartışılmaz.
De jure
Hukuken.
De minimis non curat prætor
Preator'lar küçük şeylerle ilgilenmezler.
De mortuis nihil nisi bene
Ölüler hakkında yalnızca iyi şeyler konuşulmalıdır.
De omni re scibili et quibusdam aliis
Bütün bilinebilir ve bazı diğer şeyler hakkında (15. yy. İtalyan okulu)
De profundis clamavi
Uçurumun dibinden haykırdım!
Decet imperatorem stantem mori
İmparator ayakta ölmelidir. (Vespasien)
Delicta juventutis meæ
Gençlik hatalarım.
Deliriant isti Romani
Bu Romalılar deliler! (Asterix ve Obelix çizgi romanlarında kullanılır)
Deo juvante
Tanrı'nın yardımıyla. (Monako sloganı)
Desipere est juris gentium
Ölçüsüzlük insanların hakkıdır.
Deus ex machina
Makinadan çıkan Tanrı. (Tiyatroda sahneye tepeden inen ve bir anda tüm problemleri çözen Tanrı figürü için kullanılır)
Dictum meum pactum
Sözüm sözdür.
Diem perdidi
Günümü kaybettim. (Roma İmparatoru Titus)
Dies irae
Kıyamet günü.
Disce quasi semper victurus vive quasi cras moriturus
Hep yaşayacakmış gibi öğren,yarın ölecekmiş gibi yaşa.
Divide et impera
Böl ve yönet (başka bir biçimi: Divide ut imperes; yönetmek için böl)
Dixi
Dedim. (Söyleyeceklerim bu kadardı anlamında sözün sonunda söylenen popüler söz)
Docendo discimus
Öğreten öğrenir.
Docendo disco,scribendo cogito
Öğreterek öğreniyorum, yazarak düşünüyorum.
Doctus cum libro
Kitabıyla bilgin. (Kendileri bir şey bilmeyip, hazır bilgiyi sunmaya çalışanlar için kullanılır)
Dominus vobiscum
Senyör sizinle olsun.
Dona nobis pacem
Bize barış/huzur ver!
Draco dormiens nunquam titillandus
Uyuyan bir ejderhayı asla gıdıklama. (Harry Potter serisindeki Hogwarts Okulu'nun sloganı)
Ducunt volentem fata,nolentem trahunt
Kader, onu kabul edene yol verir, reddedeni ezer geçer. (Kader hakkında tipik stoacı söylem)
Dulce et decorum est pro patria mori
Vatan için ölmek tatlı ve güzeldir. (Horatius)
Dum spiro,spero
Nefes aldığım sürece umut ediyorum.
Dum vivimus servimus
Yaşadığımız sürece hizmet ederiz. (Presbiteryen Kolej sloganı)
Duo testis bene benedata!
İki adet testisi var, uygundur! (Papa seçiminden önce en yaşlı Kardinal'in, Papa adayının kadın olmadığını kesinleştirmek için delikli sandalyede testislerini muayene ettikten sonra sarfettiği söz. Bu adet 9.yy'dan beri uygulanıyor [1])
Duos habet et bene pendentes!
İki tane var ve düzgün sarkıyorlar.(Bayan Papa Jeanne'dan beri yeni Papa seçilirken yapıldığı söylenen cinsiyet kontrolünde Papa'nın bayan olmadığını doğrulayan söz.)
Dura lex, sed lex
Kurallar katıdır, ama kuraldır.
E
E fructu arbor cognoscitur
Ağaçlar meyvelerinden tanınır.
Ego primum tollo,nominor quoniam leo
En büyük parçayı ben alıyorum,çünkü benim adım arslan(Phaedrus)
E pluribus unum
Birlik çeşitlilikten gelir ya da birlik güçtür(ABD arması üzerinde)
Ecce homo
İşte insan(Ponce Pilate,İsa'yı kalabalığa takdim ederken)
Editio princeps
Birinci baskı
Errare humanum est
Hata insana mahsustur.
Errare humanum est,perseverare diabolicum
Hata insana mahsustur,ancak hata yapmakta diretmek şeytancadır.(Lucius Annaeus Seneca)
Esse quam videri
Öyle görünmek değil, öyle olmak. (Sallust)
Est quaedam flere voluptas
Ağlamak da bir zevktir.(Ovidius)
Et alii
Ve diğerleri(et al. veya e.a. diye kısaltılır.)
Et cætera
Ve diğer şeyler(etc.diye kısaltılır.)
Ex abstracto
Soyuttan yola çıkarak
Ex falso sequitur quodlibet
Yanlıştan yola çıkıp her istediğimiz sonuca varırız.(Yanlış önermeden yola çıkarak herhengi bir önermeye varılabileceğini söyleyen mantık kuralı)
Ex nihilo
Hiçbir şeyden yola çıkarak
Ex nihilo nihil fit
Hiçlikten hiçlik çıkar. (Lucretius)
Ex oriente lux
Işık doğudan yükselir (Işık'tan kültür kastedilmiştir)
Experto crede
Ehil olana güven