Leviratus

Levirat (Latince: levir "kayınbirader"), Kayın alma olarak da bilinir, kocası ölen kadının öncelikle, bazı durumlarda da zorunlu olarak kayınbiraderiyle evlenmesini öngören gelenek ya da yasa. Genellikle güçlü kabile yapısına sahip ve ekzogaminin yasak olduğu toplumlarda görülür. Leviratus, dul mirasının (widow inheritance) bir çeşidi olarak değerlendirilir. Dünyanın birçok bölgesinde uygulanmış olduğu ve halen uygulandığı bilinmektedir.

Gerekçeleri

Leviratus evliliği, -en olumlu tarafından bakılacak olursa- eşi öldükten sonra korumasız kalan kadın ve çocuklarının iaşesini sağlayacak ve onu koruma görevini üzerine alacak bir erkeğin bulunmasına matuftur.Ancak bu durum kadının hayatının üzerindeki egemenlğinin kısıtlanmasını da beraberinde getirir.Bu uygulama eski toplumlarda (İsrail ve Orta Doğu) oldukça önemlidir.Toplumdaki statü, güvenlik kaygısından ve mirasın bölüşümü sorununu ortadan kaldırdığı için günümüzde dünyanın bazı bölgelerinde halihazırda işlerliğini sürdürmektedir

%45

Yahudilik'te

Leviratus, Kitab-ı Mukaddes'in Deuteronom bölümünde şöyle tarif edilmiştir: Yahudilerde, erkek çocuğu olmadan ölen bir adamın erkek kardeşi, karısı ile evlenmelidir; Kadının bu işten yakasını kurtarmasının tek çözümü ise Halitsa adlı ayinde kaynının ayakkabısına tükürmesidir, bu iki elemanın karşılıklı zorunluluklarını ortadan kaldırıyordu. Leviratus ve Leviratus'un ilgası Er, Onan ve Tamar tarihlerinde dikkate değer ölçüde yer tutar.

İslam'da

İslam hukuku (şeriat), kimin kiminle evlenebileceğini veya evlenemeyeceğini açık bir biçimde ifade ederken leviratus tipi evliliği ise kadının rızasına bırakmıştır.[1] İslam dininde caizdir. Buna rağmen tarihte birçok islam toplumunda bu tip evliliğin örfe dayandırılarak uygulandığına şahit olunmuştur.

Uygulandığı alanlar

Asya

Scythia

Sovyet tarihçi Kazanov göçebe tarihinde [[Leviratus))un iki bin yılı aşkın süredir yürürlükte olmasını ekonomik sebeplere bağlıyor: Ölünün soyunun devam etmesi ve çocuklarının eğitimi ve iaşesi için gerekli olan mirasın bir parçası da ölünün eşidir.

Bazen zorlu ekonomik koşullar Leviratusun hortlamasına sebep olabilmektedir.Yine Kazanov, [Abramzon, 1968, p. 289 - 290] alıntılayarak, II. Dünya Savaşı esnasında, Orta Asya'da Leviratus'un canlandığından bahsediyor.Ölüm durumunda, müteveffanın yetişkin çocuğu veya kardeşi aileyi geçindirme sorumluluğunu üzerine alır.Eğer bir yetişkin yoksa kayın dul ile evlenir ve çocuğu evlat edinir..

Orta Asya ve Xiongnu

Leviratus evliliği Orta Asya göçebeleri arasında oldukça yaygındır.Çinli tarihçi Sima Qian (M.Ö. 145-87) devasa eseri "Büyük Tarihçinin Kayıtlarında" Xiongu ("Hsiung-nu" şeklinde de yazılabilir.) uygulamasını tanımlar ve bunların arasında şahit olduklarını anlatır.

Leviratus adeeti M.S. 7. yy'a değin Kuzeydoğu Kafkaslar'da yaşamıştır.Ermeni tarihçi Movses Kalankatuatsi genelde tek eşlilik uygulamasını benimseyen Savirlerin bazı durumlarda yengeleri ile evlenebildiklerini söylemiştir.Dağıstanlı tarihçi Ludmilla Gmyrya, etnik modernitenin içinde yaşamaya devam ettiğini belirtmiştir.Ancak kadının toplum içindeki yüksek konumu, ona seçim hakkını sağlamıştır..[2]

Kırgızistan

Kırgızlar Leviratus'u çok nadiren uygularlardı.[3] "Kırgız ....en az bir çocuk doğurmuş dul Leviratus'dan yararlanma hakkına sahip olabilirdi."[4]

Hindistan

Leviratus Hindistan'da son yıllara değin oldukça yaygındı ve halen Punjab ve Haryana gibi bazı bölgelerinde uygulanmaya devam etmektedir. Bu gelenek muhtemelen yüzyıllar öncesine kadınların ev dışında pek de çalışma imkanına sahip olmadığı tarım toplumuna dayanmaktadıt.Ayrıca erkek öldükten sonra malvarlığının yani mirasın bölünmemesi içi bu yönteme başvurulurdu.Eğer kadının erkek bir çocuğu yoksa işi garantilemek için ya kadını genç bir kayın ile evlendirirlerdi yahut kadın merhum kocasının yeğenlerinden birini evlat edinirdi. Liveratus Hindistan'ın kırsal bölgelerinde yaygın olmakla birlikte diğer bölgelerinde yok olmaya yüz tutmuştur.

Afrika

Afrika'da Leviratus poligami ile beraber götürülen bir uygulamadır ve halen Afrika'nın bazı bölgelerinde rastlanmaktadır.Benin poligami ile beraber Leviratus'u 2004 yılında kanunen yasaklamıştır.Ancak günümüzde Burkina Faso, Senegal, Togo ve Çad Doğu Afrika ülkelerinde gözlenebilmektedir. Afrika'da Aids'in önlenmesi için yürütülen kampanyalarda Leviratus'un bu hastalığı yaymadaki kötücül rolü üzerinde durulmuş ve bu uygulama faş edilmiştir.Diğer yandan bazı uzmanlar bunun yalnızca salgın hastalıkla ilgili olmadığını , bazı Afrika ülkelerinde kadınların sosyal çatışmalardan tek korunma biçiminin bu olduğunu ve sorunun toplumsal boyutlarını göz ardı edilmemesi gerektiğini vurguluyor.[5].

Amerika

Brezilya

Claude Lévi-Strauss, "Tristes tropiques" adlı kitabında, Leviratus'un, Brezilya'nın tupi-kawahib adlı yerli kabilesininde görüldüğünü yazmıştır.[6].

Popüler kültür

  1. "Ndono" (Aids ve leviratus),Mamadou Thiouneden kısa metraj Senegal filmi(13'), Serigne Mor Mbaye'nin yazdığı senaryo üzerine filme alınmış, Média-Centre de Dakar'ın işbirliği ile Dakar "Çocuk için Rehberlik Merkezi tarafından çekilmiştir. (CEGID)
  1. Le Déchaussé, Laurence Attali'den Fransa-Senegal ortak yapımı kurgusal bir film, 2003
  1. Sultan Gelin, Baş rölünde Türkan Şoray'ın oynadığı 1973 yapımı Türk filmi. Fimde Şoray'ın canlandırdığı Sultan karakteri, önce evin en büyük oğluyla, onun zifaf gecesi ölmesi üzerine kendi elleriyle büyüttüğü ortanca oğluyla, onun da yine zifaf gecesi bir başka kızla kaçması üzerine ise 1 yaşındaki en küçük oğluyla evlendirilir.
  1. Ölmem Mi, Türk Halk Müziği sanatçısı Mustafa Uğur'un seslendirdiği, abisinin ölümü üzerine yengesiyle evlenmek durumunda kalan bir adamın ağıtı olduğuna inanılan türkü.

Notlar ve Referanslar

Bibliyografi

İç bağlantılar

Göz at

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ↑ Chapter 4 (al-Nisa) verse 19
  2. ↑ Gmyrya L. "Hun Country At The Caspian Gate", Dagestan, Makhachkala 1995, p.212 (no ISBN, but the book is available in US libraries, Russian title "Strana Gunnov u Kaspiyskix vorot". Dagestan, Makhachkala, 1995)
  3. ↑ Nazif Shahiz Shahrani: The Kirghiz and Wakhi of Afghanistan. University of Washington Press, 2002. p. 124
  4. ↑ Afghanistan -- Ethnicity and Tribe
  5. ↑ Revue de presse sur le thême du sida et de la dynamique familiale
  6. ↑ Şablon:Ouvrage
This article is issued from Vikipedi - version of the 6/4/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.