Macit Rüştü Kural
Macit Rüştü Kural (d.1899,ö. 1964), Türk restoratör-mimar.
20. yüzyıl restoratör mimarlarından olan Kural, Topkapı Sarayı ve Bursa Yeşil Türbe'de gerçekleştirdiği mesleki çalışmaları ile tanınmıştır. Bu çalışmaların Yeşil Türbe'nin günümüze ulaşmasındaki payı büyüktür. O dönemlerde yapılan restorasyon çalışmalarında başvurulacak bir kaynak, danışılacak ve karar alınacak kurullar bulunmamaktaydı ( Yücel, 2004). Bundan dolayı restorasyon projeleri yapan pek çok mimar, dönemin Neo-Klasik mimarlığına duyulan eğiliminin de etkisiyle daha çok yapı detayı toplamak amacıyla rölöve çalışmaları yapmışlardır (Uluengin, 2002). Bu bakımdan yapılan restorasyon çalışmalarında mimarın görüşü, eski yapıt bilgisi ve karar alma yeteneği çok önemliydi. Kural, tüm bu zorlukları becerisi, bilgisi, sağduyusu ve yönetimsel düşüncesiyle aşmayı başarmıştır (Yücel,2004).
Yaşamı
İstanbul'un Fatih semtinde dünyaya gelen Kural'ın çocukluk yılları hakkındaki bilgiler net değildir. Gençlik yıllarında Güzel Sanatlar Akademisi Mimarlık Bölümünde öğrenim görmekte olan Kural, öğrenciliği sırasında o dönemde Türkiye'de bulunan İtalyan mimar Giulio Mongeri'nin atölyesinde çalışma olanağı buldu. Bu atölyede Sedat Hakkı Eldem ve Muammer Benli gibi sonradan adı duyulacak olan mimarlar da bulunmaktaydı. Akademi'den 1928 yılında mezuniyeti sonrası aynı yıl içinde Maarif Vekaleti, Türk Asar-ı Atikası Müdürlüğünde görev almıştır. Ayasofya'nın müze oluşundan sonra yapı topluluğunun (kompleks) Sıbyan Mektebi binasında Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nün kurduğu Rölöve Dairesi'nde görev almış, uzun yıllar burada çalışmıştır. Rölöve bürosunun başında iken Ayasofya'nın çeşitli bölümlerinin yanı sıra Topkapı Sarayı'nın ve Kariye cami'sinin onarımlarını üstlenmiştir. Gerçekleştirdiği bu çalışmalar mesleki bilgi ve becerisinin artmasına büyük katkı sağlamıştır. 1937 yılında Bursa'daki Yeşil Türbe'yle ilgi hazırladığı rapor üzerine Milli Eğitim Bakanlığı Yeşil Türbe'nin onarımını üstlenmesini istemiştir.
Topkapı Sarayı'nda bulunan Mecidiye Köşk'ünde de onarım çalışmaları yapan Kural, İstanbul valiliğinin isteği doğrultusunda Amcazade Hüseyin Paşa Yalısı'nın kurtarılması içinde mimar Muhittin Güven'le birlikte bir onarım projesi hazırlamıştır (Yücel, 2004).
Yeşil Türbe Restorasyonu
Kural'ın Türk mimarlık kültürüne kuşkusuz en büyük katkısı yabancı bir mimarın ' cam bir fanus içerisinde saklanması gereken eser ' olarak nitelediği, Erken Osmanlı Mimarlığının en güzel örneklerinden biri olan Yeşil Türbe'nin günümüze ulaşmasındaki çalışmaları olmuştur (Yücel, 2004).
Yeşil Türbe, Yıldırım Beyazıd'ın oğlu Çelebi Sultan Mehmet tarafından 1421 yılında Mimar Hacı İvaz Paşa'ya yaptırılmıştır. 328 metre karelik bir alana oturan sekizgen prizma gövdenin üzerindeki çinilerin yeşile renge yakın bir doymuşluğa sahip olması halk arasında Yeşil Türbe olarak adlandırılmasına neden olmuştur (Bursa tanıtım kitapçığı, 2006). Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde Yeşil İmaret adı ile geçmektedir (Basri Öcalan, 2008).
Kural, 1937 yılında Bursa'ya giderek Yeşil Türbe'yi incelemiş; yapının içinde bulunduğu perişan durumla ilgili rapor hazırlayarak Milli Eğitim Bakanlığına sunmuştur. Rapor doğrultusunda Kural'dan Türbenin rekonstrüksiyon projelerinin yapılması ve restorasyonunu üstlenmesi dönemin Milli Eğitim Bakanı Hasan Âli Yücel tarafından istenmiştir.
Kural, Türbe'nin restorasyonuna 1941 yılında başlayarak 1943 yılında tamamlamıştır.
Kaynakça
Yücel, E., 2004. Restoratör Mimarlardan Macit Rüştü Kural, Yapı Dergisi, 273, s. 81-84
Uluengin, B., 2002, Rölöve, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul. ( Uluengin, Yücel'den aktarıyor. Yücel, E., 1998. Vakıflarda Onarım Çalışmalarını Yürüten Mimarlar, Vakıflar Dergisi, sayı:27)
Basri Öcalan, H., 2008. Evliya Çelebi Seyahatname'ye göre Ruhaniyetli Şehir Bursa, Yeşil Şehir Kitaplığı, Bursa İl Özel İdaresi, s. 80.
Bursa Şehri Tanıtım Kitapçığı, 2006.T.C. Bursa Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, s. 28.