Masal

İvan Tsareviç, Ateşkuşu ve Gri Kurt olarak adlandırılan Rus Halk masalı için ressam Viktor Vasnetsov tarafından yapılan bir süsleme
Binbir Gece Masalları'ndaki Aladdin Lambası masalından bir illüstrasyon
Bir Japon masalından sahne
Bremen Mızıkacıları masalı

Esas itibarıyla sözlü anonim halk edebiyatı ürünü olan masal, kahramanları arasında olağanüstü şahıs veya yaratıkların bulunabildiği, anlatılan olayların tamamen gerçek dışı olabildiği, yer ve zaman ögesinin ise daima belirsiz olduğu bir anlatı türüdür.

Masalı, hikâye ve destan gibi türlerden ayıran temel özellik gerçek dışı ögeler içermesi ve anlatılanları gerçeğe benzetme çabası içinde olmamasıdır.[1] Masallarda olaylar bilinmeyen bir geçmiş zamanda geçer. Türkçede, bilinmeyen geçmiş zamana en uygun kip öğrenilen geçmiş zaman olduğundan, tüm masallar genellikle bu kiple anlatılır, görülen geçmiş zaman kipi ise hiç kullanılmaz, fakat bazen şimdiki zaman veya geniş zaman kipi kullanılır.[1]

Masal terimi öncelikle, Külkedisi, Ali Baba ve Kırk Haramiler, Keloğlan gibi ulusal ve uluslararası sözlü geleneğin ürünleri olan halk öykülerini kapsarsa da, sözlü geleneğin mahsulü olmayan, yani yazarı belli olan, fakat masal formunda yazılmış eserler de bu türün içinde yer alır.

Masallar, genellikle "masal anaları" tarafından, dinlemeye hazır gruplara anlatılır ve bu masallar, daha sonra derlemeciler tarafından yazıya aktarılır.

Etimoloji

Masal sözcüğü Habeşçe “mesl”, Ârâmice “maslâ” ve İbranicedeki “masal”dan, Araplara “mesel, masal” şekli ile mukayese ve karşılaştırma manasıyla geçtikten sonra Türkçeye mal olmuştur.[1] Mesel; ibret alınacak, örnek teşkil edecek kısa anlatı demektir. Masal kelimesi yerine daha önce “kıssa, hikâye, destan” gibi kelimeler de kullanılmıştır.

Ayrıca sözcüğün Macarca karşılığı olan "mese" ile benzerliği de dikkat çekicidir.[2] Özbekçede ise harf dönüşümü ile "matal" biçiminde söylenir.

Masalların kaynağı

Farklı coğrafyalardan derlenen masallar arasındaki benzerlikleri açıklayabilmek için ortaya atılan farklı görüşler vardır. Mitolojik görüşe göre masal mitolojiden üretilmiştir ve eski Hint mitolojisine, kutsal metin sayılan Rigvedalar'a kadar dayanır. Tarihi görüş "parçalanan mitler, tarihi devirler içinde şekillenerek masalları oluşturmuştur tezini ileri sürer.[1] Böylece Arap, İran ve Orta çağ Avrupa masallarının kaynağını da Hindistan'a bağlar. Antropolojik görüşe göre ise, masallar insanların bir arada yaşamaya başlamasıyla oluşan komünlerin artıklarıdır. Kültürlerin paralel olarak gelişmesi sonucu benzer masalların ortaya çıktığını savunur.

Masalların sınıflandırılması

Masallar, masal araştırmacıları tarafından çok farklı şekillerde sınıflandırılmışlardır. Masalları tiplerine göre ilk sınıflandırma girişiminin Alman masal araştırmacısı J. G. Von Hahn tarafından yapıldığı kabul edilir. Kapsamlı olmayan ancak yol gösterici nitelikteki bu çalışmadan sonra 1910 yılında Antti Aarne'nin hazırladığı çalışma, masal sınıflandırılması konusundaki ilk önemli çalışmadır[3]. Aarne, masalları; hayvan masalları, asıl halk masalları ve fıkralar olarak sınıflandırmıştır.[3]

Aarne'nin öğrencisi Stith Thompson ise bu üçlü sınıflandırmayı genişleterek zincirlemeli masallar ve sınıflamaya girmeyen masallar olmak üzere iki ana başlık daha eklemiş; her grubu kendi içinde alt başlıklara ayırmıştır.

Motiflere göre en geniş sınıflandırmayı da 1932-1936 arasında Stith Thompson yapmış ve masalları motiflere göre 23 ana başlık altında toplamıştır.

Türk masallarının sınıflandırılması hakkında da çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Pertev Naili Boratav'ın üslup, yapı ve konu bakımından yaptığı masal sınıflandırmasına göre Türk masalları şu beş gruba ayrılmıştır:[4] Olağanüstü masallar, Hayvan masalları, Güldürücü masallar, yalanlamalar ve zincirleme masallar, fıkra ve latifeler.

Masalların hedef kitlesi

Masallar günümüzde çocuk edebiyatı içinde değerlendirilir. Geçmiş yüzyıllarda ise, masallar sadece çocuklar için değil, büyükler içindi de; evlerde, konaklarda, hanlarda, kahvehanelerde, uzun yolculuklarda başlıca anlatı aracı idiler.

Masalın özellikleri

Masalı diğer anlatı türlerinden ayırt eden bazı özellikleri şunlardır:

Kaynakça

  1. 1 2 3 4 Ünlüer, Pınar. "Masalların dini ve ahlaki değerler açısından incelenmesi:Billur Köşk masalları örneği". Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2013. 28 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160528173956/https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=1zw6GvYMe-q3Hf6HR-3USxi81YB-CrLEcMIxR8SDIgUpyULQUjvmo_c7d59vwjR8. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2016.
  2. ↑ Kulturális Enciklopédia. - Enciklopedia Fazekas: "Mese"
  3. 1 2 Çıblak, Nilgün. "V. Propp 'un Masal Çözümleme Metodu". Türk Dili dergisi sayı 638, Şubat 2005. 20 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160120182023/http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/nilgun_ciblak_propp%27un%20masal%20cozumleme_metodu.pdf. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2016.
  4. ↑ Emmez, Berivan Can. "Sözlü gelenekten modern masala: Çocuk edebiyatinda masal üzerine halkbilimsel bir inceleme". Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2008. 28 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160528174003/https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=-Z0vbSUgrhM9fXoGkRe6Q8qPJwOWNEtV8sn-WuSyEM_zVG4bPd16zH535FShPgjG. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2016.
  5. ↑ öğren bil - Masal Kahramanları

Ayrıca bakınız

Edebiyat türleri
Nesir
Şiir
Dramatik şiir
This article is issued from Vikipedi - version of the 1/6/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.