Minsk Taarruzu

Vitebs-Orşa Taarruzu
Bagration Harekâtı
Tarih 29 Haziran - 4 Temmuz 1944 Bölge Beyaz Rusya / SSCB Sonuç Sovyet zaferi
Taraflar
SSCB	Almanya
Komutanlar ve liderler
Ivan Chernyakhovsky Georgiy Zaharov	Walter Model (Merkez Ordular Grubu) Kurt von Tippelskirch Dietrich von Saucken Vincenz Müller (başlangıçta 4. Ordu)
Güçler
2. Beyaz Rusya Cephesi 3. Beyaz Rusya Cephesi
Kayıplar
	22.570 ölü, 13.256 tutsak (Sovyet Kayn.)[1] İzleyen kuşatmada 100 bin üzerinde kayıp

Doğu Cephesi

1941 Barbarossa • Brest-Litovsk • Bialistok-Minsk • Raseiniai • Brodi • Smolensk • Uman • Kiev • Tallinn • Duhovşçina • Yelnya • Roslavl • Odessa • Leningrad • I. Harkov • Kırım • Rostov • Sivastopol • Moskova 1942 I. Rzhev-Vyazma • Toropets-Holm • Demyansk • Velikiye Luki • Mars • II. Harkov • Mavi • Stalingrad • Uranüs • Kış Fırtınası • Küçük Satürn • Tatsinskaya • Yüzük • Sinyavin 1943 III. Harkov • Kursk • Prohorovka • Kutuzov • Rumyantsev • Suvorov • II. Kiev 1944 Dinyeper • Korsun-Şevçenkovski • Narva • Dinyeper-Karpatlar • Jitomir-Berdiçev • Krasnoye • Uman-Botoşani • Kirovograd • Kamenets-Podolski • 1. Yaş-Kişinev • 1. Târgu Frumos • Bagration • Vilnüs • Radzymin • Şyaulyay Taarruzu • Lvov-Sandomierz • Lublin-Brest • Doppelkopf • 2. Yaş-Kişinev • Debrecen • Belgrad • Panzerfaust • Budapeşte 1945 Vistül-Oder • Gündönümü • Doğu Prusya • Königsberg • Balaton • Doğu Pomeranya • Silezya • Viyana • Seelow • Berlin • Prag

Minsk Taarruzu, 1944 yılının yazında Kızıl Ordu tarafından gerçekleştirilen Beyaz Rusya Stratejik Taarruz Harekâtı'nın ikinci evresini oluşturan bir taarruzdur ve genellikle Bagration Harekâtı olarak bilinir.

Operatif hedefler

Bagration Harekâtı'nda 3. Beyaz Rusya Cephesi'nin rolü, esasen harekâtın ilk evresinin bitiminde yani 28 Haziran 1944 tarihinde, cephenin süvari ve mekanize unsurlarından oluşan çevik kuvvetleri, Berezina Nehri geçişlerinde durdurulduğunda tamamlanmıştı. Aynı gün, harekâtın ilk hedeflerine ulaşılmasıyla, STAVKA yeni bir emir yayınladı. Bu emir, sınırdan Berezina'yı zorlamak, Minsk ve Molodeçno'yu, 2. Beyaz Rusya Cephesi ile süregelen işbirliği içinde ele geçirmek şeklindedir. Ayrıca emirde, verilen bu hedeflere en geç 8 Temmuz itibariyle ulaşılmış olması istenmektedir.^[2] General Pavel Rotmistrov komutasındaki 5. Muhafız Tank Ordusu komutanlığı, ilerleme hızının yetersiz bulunmasından dolayı eleştirildi ve hedeflere ulaşma konusunda daha belirgin bir kararlılık göstermesi emredildi.

Alman planı

Alman planlamaları, önceki muharebelerde uğranılan kayıplarla fazlasıyla sınırlanmaktadır. Vitebsk-Orşa Taarruzu ve Bobrusyk Taarruzu, açıkça Sovyet derin hedefinin Minsk olduğunu göstermişti. Bu nedenle Minsk'in savunulmasına destek için 5. Panzer Tümeni, 26 Haziran'da Güney Ukrayna Ordular Grubu emrine verildi.

Harekât başladığında tüm 4. Ordu'nun gerek güney gerek kuzey kanat açıklarından dolaşarak geçti. Buna karşın mevzilerin sıkıca tutulması emri verildi. Merkezdeki kolordu, 39. Panzer Kolordusu, Sovyet hava akınları altında büyük kısmıyla dağıldı. Bu arada Alman 4. Ordu'su, Berezina köprülerine çekilirken iki kolordu komutanını kaybetti.

Taarruz

Taarruz, üç ana evrede gelişti, Berezina boyunca Alman ön savunmasının yarılması Sovyet motorize birliklerinden oluşan çevik kuvvetlerin ilerlemesi ve Alman savunma mevzilerinin işgalinden sonra 4. Ordu'nun nihai kuşatılması.

Alman savunması

Alman Üst Komutanlığı OKH, 26 Haziran'da, gelişmekte olan Bagration Harekâtı'nın, 1944 yılı yaz - sonbahar Sovyet genel taarruzu olduğunu ve bu harekâtın ana stratejik hedefinin Minsk'e yöneldiğini fark etti. Sonuçta 5. Panzer Tümeni Kuzey Ukrayna Ordular Grubu'ndan geri verildi. Tümen, 27 Haziran'da Sovyet ilerlemesini durdurmak ve Merkez Ordular Grubu'nun tümüyle çökmesini önlemekle görevli olarak bölgeye ulaştı. Askeri durum, Alman kuvvetleri açısından korkunç oldu. Merkez Ordular Grubu'nun kuzey kesiminde, 3. Panzer Ordusu ve 5. Kolordu iyice dağıldı, 53. Ordu silindi, 11. Kolordu giderek batıya itildi. Güneyde 9. Ordu'nun sağ kalabilen birlikleri, Sovyet hava akınları ve topçu ateşi altında bütünlüğünü yitirmişti. Sovyet kuvvetlerinin, kanat açıklarından akıp gidiyor olmasına karşın 4. Ordu'nun üç kolordusuna, mevzileri tutmaları emredildi. Hitler, Minsk'i Fester Platz ilan etti ve 9. Ordu'nun kalıntılarına, savunmalarının takviye edileceği bilgisini iletti.

4. Ordu'dan dağılan unsurlar ve 5. Panzer Tümeni ile 28 Haziran'da, General Dietrich von Saucken komutasında bir muharebe grubu oluşturuldu. Bu muharebe grubu, Minsk'in kuzeydoğu ana yolundaki Borisov yakınlarında mevzi aldı. Diğer Alman zırhlı birliklerinin tersine halen güçlü durumda olan 5. Panzer Tümeni'nin tank alayları, kuzeyde toplanarak bölgeyi tahliye için kullanılan demiryolu hatlarını korumak üzere görevlendirildi. Yol, piyadenin artçı unsurlarıyla tutulurken Krupki'nin doğusundaki demiryolu hatları, 505. Ağır Tank Taburu nun Tiger I'leri tarafından tutulmuştur.

Alman birliklerinin bu bölgede bir savunma düzeni kurabilecek yeterli insan gücü yoktu. Bazı ilave takviyeler, Alman işgali altındaki bölgelerde güvenliği sağlama işi üstlenen bazı Sovyet rejim karşıtı birliklerce sağlanmıştır. Bunlar, Kaminski Tugayı ve Oskar Dirlewanger komutasındaki birliklerdir. Bu birlikler esasen partizan eylemlerine karşı kullanılan birliklerdi ve bir dizi vahşet ve savaş suçundan sorumluydular. Berezina'nın güneyindeki nehir geçiş noktaları, Berazino'ya çekilmiş olan birkaç polis ve Alman Güvenlik Tümeni ile General Müller'in 12. Kolordusu'nun bazı unsurlarından kurulu birliklerce tutuldu.

Minsk'in geri alınması

Bu aşamada Sovyet taarruzu, iki koldan Minsk'e yönelmiştir. 5. Muhafız Tank Ordusu, kuzeydoğudan, 2. Muhafız Tank Kolordusu ise doğudan kente ilerlemektedir. Bu ilerleme sırasında 5. Muhafız Tank Ordusu'nun 3. Muhafız Tank Kolordusu, 505. Ağır Tank Taburu'na ağır kayıplar verdirmişti. 5. Muhafız Tank Ordusu'nun büyük kısmı, 11. Muhafız Ordusu piyade unsurlarının desteğinde doğrudan Minsk yoluna taarruz ederek bölgeyi savunmakta olan Alman piyade birliklerini, 29 Haziran'da Borisov'a çekilmeye zorladı. Berezina üzerinde, Borisov girişindeki bir köprüye 30 Haziran'da yönelen bir Sovyet saldırısı, 5. Panzer Tümeni'nin istihkamcıları tarafından atıldı.^[3] Minsk'in kuzeybatı yaklaşımındaki demiryolu hatları, 5. Muhafız Tank Ordusu tarafından tehdit edilince aşırı yayılmış durumdaki von Saucken birlikleri bu kesimi takviye etmeye çalıştılar. Kızıl Ordu taarruzu değişik yönlerden gelişti. Kentin güneyinden 65. Ordu, kuzeyinden 5. Muhafız Tank Ordusu birlikleri ilerlemekteydi ve Berezina, 2. Muhafız Tank Kolordusu tarafından geçilmişti. Bu durumda kentin düşmesi yakın görünmekteydi.

Gelişen Sovyet kuşatmasından kaçma çabasıyla 39. Panzer Kolordusu'nun dört tümeni, Borisov'un güneyinde Berezino'yu geçmek için çekilmeye başladılar. Alman birliklerinin geçiş yapacağı köprü, Sovyet hava unsurlarının saldırılarıyla defalarca hasar görürken, araçlardan oluşan ve kilometrelerce uzayan bir konvoy aynı hava saldırılarına hedef olmaktaydı. Değiştirilen kolordu komutanı General Otto Schunemann da 29 Haziran tarihinde öldü ve kolordu bütünüyle dağılmaya başladı.

Alman Merkez Ordular Grubu'nun Minsk savunmasında olan unsurları, 1 Temmuz'da çekilme hazırlıklarına başladılar. Minsk'in tahliyesi için emir, 2 Temmuz'da verildi. General von Saucken komutasında ve büyük kısmını 5. Panzer Tümeni'nin oluşturduğu muharebe grubu, kuzeybatı yönünde Molodeçno'ya çekilme emri aldı. General Gottberg, Minsk savunmasının çöktüğünü açıklamasından sonra onun birlikleri de çekildi. Halen Minsk'İn doğusunda olan 4. Ordu'nun büyük kısmı çekilmeye çalışırken 2. Muhafız Tank Kolordusu, 3 Temmuz 1944 sabahının erken saatlerinde kentteki Alman savunmasını yarıp kente girmiştir. Günün şafağında kent içinde çatışmalar başladı. Minsk'teki Alman artçı kuvvetlerinin kalıntıları 4 Temmuz 1944 tarihi itibariyle temizlenmişti. Aynı sırada Sovyet 65. Ordu'su ve 5. Muhafız Tank Ordusu, Minsk'in batısında Alman kuvvetlerinin kuşatılma işlemini tamamlamıştır. Sovyet kuvvetlerinin oluşturduğu bu kuşatma, 9. Ordu'dan kalan birliklerle 4. Ordu'nun büyük kısmını tuzağa almıştır.

4. Ordu'nun imhası

İzleyen birkaç gün boyunca kuşatmayı yarmak için, 4. Ordu'nun dağılmayan ve emir komuta zincirini korumuş olan tümenleri önderliğinde bir dizi girişimde bulunuldu. Kuşatılan Alman birlikleri içinde en büyük grup 12. Kolordu'ya bağlı tümenlerdi ve görece daha sağlam durumdaydılar. Bu tümenler, başarılı bir şekilde Orşa'dan çekilen 27. Kolordu'nun unsurlarıyla birlikte bu kez Pekalin civarında tuzağa düştüler. Alman Kolordu komutanları Müller ve Völckers 5 Temmuz'da, kendi kuvvetlerinin kuzeybatı, sonra da batı yönünde bir çıkış yapması gerektiğine karar verdiler. Bu hareket General Martinek'İn eski 39. Panzer Kolordusu'nun kalıntılarıyla birlikte yapılacaktı. Tüm bu Alman birlikleri, son gelişmelerden sonra Sovyet cephe hattının 100 km. içinde kalmışlardı.

Bu amaçla 5 Temmuz gece yarısı Alman 25. Mekanize Tümen'i Sovyet hatlarını yarmak için bir mızrak başı olarak harekete geçti. Tümen taarruzu dağıldı, fakat bazı unsurları Minsk'in kuzeyindeki Alman hatlarına ulaştı. Alman mekanize tümeni Feldherrnhalle ve 57. Piyade Tümeni, temas kurarak Minsk'in güneyinden dolaşma girişiminde bulundular. Fakat başlangıçta başarılı bir ilerleme göstermişken, 78. Piyade Tümeni gibi o da başarılı olamayarak dağıldı. Diğer Alman tümenleri de kısa sürede dağıldılar.^[4] Alman 14. Piyade Tümeni'nin bazı unsurları, komutanları General Hermann Flörke önderliğinde 31. ve 12. Piyade Tümen'lerinden kalan unsurlarla birleşerek kuşatmadan kurtulma girişiminde bulundular. Minsk'i terk edilmiş ve yangınlar içinde bulduktan sonra kuşatmadan çıkmayı başardılar ve 12. Panzer Tümeni'nin mevzilerine ulaşabildiler.^[5]

Kuşatma altındaki tüm 4. Ordu birliklerinin komutasını üstlenen General Müller, 8 Temmuz'da 18. Mekanize Tümen'in başarısız bir çıkış girişimi sırasında esir düştü. General, kuşatma altındaki tüm Alman birliklerine teslim olmaları için derhal bir emir yayınladı. Bu emir, Sovyet tarafında hoparlörlerle Alman askerlerine iletildi ve el ilanları halinde uçaklar tarafından Alman birlikleri üzerine atıldı. Alman komutan ve askerlerin çok büyük kısmı bu emre uymadı ve kuşatmadan çıkmak için yapılan girişimlere devam edildi. Sovyet kuvvetleri, birkaç bin kişilik Alman gruplarının faaliyetlerini Temmuz ayı ortalarına kadar rapor etmiştir. Daha küçük gruplar, bir süre daha dayandılar.^[6] Alman 4. ve 9. Ordularının 100 bin civarındaki mevcudu Kızıl Ordu birliklerince kuşatma altına alınmıştı. Bunlardan yaklaşık 40 bin kadarı çatışmalarda öldü. Diğerlerinin çoğu esir düştü. Bölgedeki partizan gruplar, kuşatılan Alman birliklerinin tasfiye edilmesinde önemli bir rol oynadılar.

Sonuçlar

Minsk Taarruzu, Bagration Harekâtı'nın stratejik kapsamının da ötesinde tümüyle başarılı bir harekât olmuştur.

• Beyaz Rusya'nın başkenti Minsk, birkaç yıl süren Nazi işgalinden sonra geri alınmıştır.
• Alman Merkez Ordular Grubu, benzeri görülmemiş ölçekte bir zaferle, birkaç gün içinde, hemen hemen tümüyle dağıtıldı ve imha edildi.

Özellikle Alman 4. Ordu'su ve Sovyet Bobruysk Harekâtı'ndan kurtulabilen 9. Ordu unsurları neredeyse tümüyle imha edildi. Bu harekâtın sonuçlanması ardından Beyaz Rusya Stratejik Taarruz Harekâtının üçüncü evresi olan takip evresine geçildi. 2. ve 3. Beyaz Rusya Cephesi kuvvetlerinin bir sonraki harekâtları sırasıyla Vilnüs Taarruzu ve Belostock Taarruzu olacaktır.

Dipnotlar

1. Glantz, p.121; 3. Beyaz Rusya Cephesi raporu.
2. Glantz, p.117
3. Zaloga, p.60
4. See Adair, pp.151–2
5. Niepold, p.195
6. 22. Piyade Tümeni, E.g. Bir bölümü Svisloç nehri geçişinde 7 Temmuz'da imha edilmiş olan 22. Piyade Tümeni, Minsk'in güneyindeki bir kasabada 11 Temmuz'da 5 bin Alman askerinin karşı saldırısını rapor rapor etti (Bkz. Glantz, p.183)

Kaynakça

İngilizce Wikipedia maddesinden yararlanılmıştır. Minsk Offensive

• Hitler's Greatest Defeat: The collapse of Army Group Centre, June 1944 - P. Adair
• Soviet Blitzkrieg: The Battle for White Russia, 1944 - W. Dunn
• Belorussia 1944 — The Soviet General Staff Study - David M. Glantz
• German Defeat in the East, 1944-5 - S. Mitcham
• Battle for White Russia: The destruction of Army Group Centre June 1944 - G. Niepold
• Bagration 1944: The Destruction of Army Group Centre - S. Zaloga