Muhammed Kazım Şeriatmedari
Muhammed Kazım Şeriatmedari (Azerice: Məhəmməd Kazım Şəriyətmədari, Farsça: محمد کاظم شریعتمداری; d. 1905, Tebriz-ö. 3 Nisan 1986, Tahran), İranlı Büyük Ayetullah, İranlı Azerilerin lideri.
Ayetullah Muhammed Kazım Şeriatmedari, 1905'te İran Azerbaycanı'nın merkezi olan Tebriz'de bir Azeri ailesinin çocuğu olarak dünyaya geldi ve Kum kentindeki ünlü Feyziye Medresesi'nde eğitim gördü. Dini rütbesi zamanla yükselerek, İran'da din adamlarına verilen en büyük unvan olan "Ayetulah-ı Uzma"lığa getirilen Şeriatmedari, bu arada Azeri Türkleri tarafından dini lider olarak tanındı.
İran'da 1963 yılında çıkan karışıklıklarda kan dökülmemesi için büyük çaba gösteren Şeriatmedari, Humeyni'nin Şah Muhammed Rıza Pehlevi tarafından idam edilmek istenmesine karşı çıktı ve diğer din çevrelerinin baskısıyla, Şah'ın, Humeyni'yi affederek Türkiye'ye sürgüne göndermesini sağladı.
1970'li yılların sonunda, İran'da başlayan Şah karşıtı hareketlerde de etkin rol oynayan ve Şah'ın devrilmesi üzerine Humeyni'nin İran'a dönmesini sağlayanlardan biri olan Şeriatmedari'yle diğer dini liderler arasında anlaşmazlık çıktı. Sert bir uygulama yerine ılımlı bir yönetim kurulmasını isteyen, Şii din adamlarının merkezi hükümette bu derece aktif rol almalarına ve idamlara karşı çıkan ünlü din adamı,[1] bir ara Kum kentine çekildi, ancak kendisine verilen güvenceler üzerine yeniden Tahran'a döndü. 1982 yılının ilk aylarında yönetim tarafından devrim karşıtı bir komploya karışmakla suçlanan Şeriatmedari, dini yetkileri Humeyni tarafından elinden alınarak, Kum'daki evinde göz hapsine kapatıldı.
Şeriatmedari, Azerbaycan’da otonomi talebinde bulunmuştur ve şöyle demiştir:
“Benim yerim 17,5 milyon Azerbaycan Türklüğünün dayanak noktası olan Tebriz olacaktır”. Şeriatmedari’nin bu tutumu Azerbaycan Türkleri tarafından desteklenmiş, onun liderliğinde Müslüman Halk Parti’si kurulmuştur. Bu olaylardan sonra merkezi hükümet Kum kentinde ikamet eden Şeriatmedari’nin evine baskın düzenlemiş, Şeriatmedari güçlükle kendisini kurtarabilmiştir. Bu olaylar üzerine Tebriz’de halk ayaklanmış ve şehrin yönetimini ele geçirmişlerdir. Çatışmalardan bir netice elde edemeyen hükümet çareyi Şeriatmedari’yi ikna etmekte bulmuştur. Kan dökmekten başka bir neticenin hasıl olmayacağını anlayan Ayetullah Şeriatmedari, ayaklanmanın durdurulmasını istemiş ve bunun üzerine halk ayaklanması son bulmuştur.[2]
Prostat kanserine yakalanan Şeriatmedari, 3 Nisan 1986'da Tahran'da tedavi edilmekte olduğu Behram Hastanesi'nde yaşamını yitirdi. Cenazesi Humeyni'nin emriyle ve vasiyeti iptal edilerek, gizlice defnedildi.
Kaynakça
- ↑ 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi
- ↑ Emre Bayir, Fars Mlliyetçiliginin Gelismi ve Güney Azerbaycan Milli DirenisHareketi, Avrasya Dosyasi, Cilt 5, Sayi 3, SONBAHAR, s.112