Erboğa A
Koordinat: 13s 25d 27,6sn; -43º 01' 09″
| ||
Gözlem verisi Dönem J2000 | ||
---|---|---|
Takımyıldız | Erboğa | |
Bahar açısı | (α) | 13s 25d 27,6sn[1] |
Yükselim | (δ) | -43° 01′ 09″[1] |
Galaksi sınıfı | S0 pec; Sy2[1] | |
Açısal boyut | (V) | 25,7′ × 20′[1] |
Görünür parlaklık | (V) | 7.8[1] |
Yüzey parlaklığı | (SB) | +13,3[2] |
Fiziksel özellikler | ||
Bağlı birlik | M83 Grubu | |
kırmızıya kayma | +0,001825 ± 0,000017[1] | |
Dikey hız | +547 ± 5 km/s[1] | |
Uzaklık | 13,7 ± 0,9 MIy (4,2 ± 0,3 Mpc)[3] | |
Yarıçap | 70.000 Iy | |
Kütle | (m) | bir trilyon (1012) M☉ |
Tarihçe | ||
Kâşif | James Dunlop | |
Keşif yılı | 1826 | |
Katalog başlıkları | ||
NGC 5128 • GC 3525 • IRAS 13225-4245 • Arp 153 • ESO 270-9 • h 3501 • MCG -07-28-001 • PGC 46957 • AM 1322-424 • PRC C-45 • Dun 482 | ||
Ayrıca bakınız: |
Erboğa A, Centaurus A (ayrıca NGC 5128 olarak da bilinir) Erboğa takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 14 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan bir merceksi galaksi. Dünya'ya en yakın radyo galaksidir. Ayrıca etkin galaksi çekirdeği, profesyonel astronomlar tarafından ayrıntılı olarak incelenmiştir.[4] Gökyüzünün beşinci parlak cismi olan galaksi,[4] amatör gözlemciler için ideal bir hedeftir.[5]
Kara delik
Güneş'in 1 milyar katı yoğunluğundaki bu kara deliğin güçlü plazma püskürtüşleri X-ışınları ve radyo dalgalarıyla izlenmiş ve Hubble Uzay Teleskobu ile Erboğa A'nın ayrıntıları elde edilmiştir. Kızılaltı dalgaboyu civarlarında gözlem yapan NICMOS dedektörü, bu galaksiyi sarmalayan kalın yıldızlararası toz bulutu kuşağını geçerek en küçük ayrıntıları göstermiş ve dev bir akresyon diski (kara delik etrafında bir disk oluşturan madde) ortaya koymuştur. Akresyon diskleri, sadece kara delikler etrafında bulunurlar ve genellikle plazma püskürtmeleri bu diske dik doğrultudadır. Erboğa A kara deliğinde, plazma püskürtmelerinin diskle yaptığı açı 90° değildir; bunun nedeninin disk ekseninin görülemeyecek kadar küçük konik bir devinim yapması olduğu düşünülür.
Keşif tarihi
- 1826: NGC 5128, 29 Nisan'da James Dunlop tarafından keşfedildi.
- 1847: John Herschel, olağandışı-bulutsu tuhaf görünümlü olarak katalogladı.
- 1949: Radyo dalgaları keşfedildi.
- 1970: X-ışını dalgaları keşfedildi.
- 1975-76: Gamma ışını dalgaları keşfedildi.
Görünüm
Erboğa A, tuhaf görünümlü bir galaksi olarak tarif edilebilir. Dünya'dan bakıldığında üzerine bindirilmiş bir toz şeridiyle, merceksi veya eliptik bir galaksi gibi görünür.[6] Galaksinin tuhaflığı ilk kez 1847 yılında John Herschel tarafından tanımlanmıştır.[7] Galaksinin tuhaf görünümünün genellikle iki küçük galaksinin birleşmesi sonucu olduğu düşünülür.[8]
Galaksinin şişkin bölgesi genellikle gelişmiş kırmızı yıldızlardan oluşur.[6] Tozlu disk çoğunlukla yeni yıldızların oluştuğu bir bölge olmuştur[4] ve disk içinde 100'den fazla yıldız oluşum bölgesi tanımlanmıştır.[9]
Süpernovalar
Erboğa A içinde bir tane süpernova tespit edilmiştir.[10] SN 1986G adlı süpernova, Robert Evans tarafından karanlık toz şeridinin içinde 1986 yılında keşfedilmiştir.[11] Daha sonra tip Ia süpernova olarak tanımlanmıştır.[12]
Yakın galaksiler ve galaksi grubu bilgisi
Erboğa A, iki altgruptan oluşan M83 Grubu'nun Cen A altgrubunun merkezindedir.[13] Diğer altgrubun merkezinde ise Messier 83 bulunur. Bu iki altgrup bazen tek bir grup olarak[14][15] bazen de iki altgrup olarak tanımlanmaktadır.[16] Erboğa A/M83 Grubu, Başak Süperkümesi içinde yer alır.
Amatör gözlem bilgileri
Erboğa A, Omega Centauri'nin (çıplak gözle gözlenebilen küresel yıldız kümesi) yaklaşık olarak 4° kuzeyinde yer alır.[5] Galaksi, yüksek yüzey parlaklığı ve nispeten büyük açısal boyutu nedeniyle amatör gözlemler için ideal bir hedeftir. Parlak merkezi şişlik ve toz şeridi büyük bir dürbünle bile gözlemlenebilir[5] ama diğer ayrıntılar için büyük bir teleskop gerekebilir.[5] Erboğa A, Stephen James O'Meara tarafından çıplak gözle farkedilmiştir.[17].
Kaynaklar
- STScI. Hubble Provides Multiple Views of How to Feed a Black Hole. Press release: Space Telescope Science Institute. March 14, 1998.
- Chandra X-Ray Observatory Photo Album Centaurus A Jet
- 1 2 3 4 5 6 7 "NASA/IPAC Extragalactic Database". Centaurus A için sonuçlar. 14 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110514100451/http://nedwww.ipac.caltech.edu/. Erişim tarihi: 06-12-2006.
- ↑ "Students for the Exploration and Development of Space.". NGC 5128 için sonuçlar. http://www.seds.org/~spider/ngc/revngcic.cgi?NGC5128. Erişim tarihi: 17-02-2008.
- ↑ J. L. Tonry, A. Dressler, J. P. Blakeslee, E. A. Ajhar, A. B. Fletcher, G. A. Luppino, M. R. Metzger, C. B. Moore (2001). "The SBF Survey of Galaxy Distances. IV. SBF Magnitudes, Colors, and Distances". Astrophysical Journal 546 (2): 681–693. DOI:10.1086/318301. http://adsabs.harvard.edu/abs/2001ApJ...546..681T.
- 1 2 3 F. P. Israel (1998). "Centaurus A - NGC 5128". Astronomy and Astrophysics Review 8: 237–278. DOI:10.1007/s001590050011. http://adsabs.harvard.edu/abs/1998A&ARv...8..237I.
- 1 2 3 4 D. J. Eicher (1988). The Universe from Your Backyard. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-36299-7.
- 1 2 A. Sandage, J. Bedke (1994). Carnegie Atlas of Galaxies. Washington, D.C.: Carnegie Institution of Washington. ISBN 0-87279-667-1.
- ↑ H. Arp (1966). "Atlas of Peculiar Galaxies". Astrophysical Journal Supplement 14: 1–20. DOI:10.1086/190147. http://adsabs.harvard.edu/abs/1966ApJS...14....1A.
- ↑ W. Baade, R. Minkowski (1954). "On the Identification of Radio Sources". Astrophysical Journal 119: 215–231. DOI:10.1086/145813. http://adsabs.harvard.edu/abs/1954ApJ...119..215B.
- ↑ P. W. Hodge, R. C. Kennicutt Jr. (1982). "An atlas of H II regions in 125 galaxies". Astrophysical Journal 88: 296–328. DOI:10.1086/113318. http://adsabs.harvard.edu/abs/1983AJ.....88..296H.
- ↑ "NASA/IPAC Extragalactic Database". Results for extended name search on Centaurus A. 14 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110514100451/http://nedwww.ipac.caltech.edu/. Erişim tarihi: 2007-03-07.
- ↑ R. Evans, R. H. McNaught, C. Humphries (1986). "Supernova 1986G in NGC 5128". IAU Circular 4208. http://adsabs.harvard.edu/abs/1986IAUC.4208....1E.
- ↑ M. M. Phillips, A. C. Phillips, S. R. Heathcote, V. M. Blanco, D. Geisler, D. Hamilton, N. B. Suntzeff, F. J. Jablonski, J. E. Steiner, A. P. Cowley, P. Schmidtke, S. Wyckoff, J. B. Hutchings, J. Tonry, M. A. Strauss, J. R. Thorstensen, W. Honey, J. Maza, M. T. Ruiz, A. U. Landolt, A. Uomoto, R. M. Rich, J. E. Grindlay, H. Cohn, H. A. Smith, J. H. Lutz, R. J. Lavery, A. Saha (1987). "The type 1a supernova 1986G in NGC 5128 - Optical photometry and spectra". Publications of the Astronomical Society of the Pacific 99: 592–605. DOI:10.1086/132020. http://adsabs.harvard.edu/abs/1987PASP...99..592P.
- ↑ I. D. Karachentsev, M. E. Sharina, A. E. Dolphin, E. K. Grebel, D. Geisler, P. Guhathakurta, P. W. Hodge, V. E. Karachetseva, A. Sarajedini, P. Seitzer (2002). "New distances to galaxies in the Centaurus A group". Astronomy and Astrophysics 385: 21–31. DOI:10.1051/0004-6361:20020042. http://adsabs.harvard.edu/abs/2002A&A...385...21K.
- ↑ R. B. Tully (1988). Nearby Galaxies Catalog. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-35299-1.
- ↑ P. Fouque, E. Gourgoulhon, P. Chamaraux, G. Paturel (1992). "Groups of galaxies within 80 Mpc. II - The catalogue of groups and group members". Astronomy and Astrophysics Supplement 93: 211–233. http://adsabs.harvard.edu/abs/1992A&AS...93..211F.
- ↑ A. Garcia (1993). "General study of group membership. II - Determination of nearby groups". Astronomy and Astrophysics Supplement 100: 47–90. http://adsabs.harvard.edu/abs/1993A&AS..100...47G.
- ↑ The Revised AINTNO 100
Ayrıca bakınız
- Messier 87 - güçlü bir radyo kaynağı olan dev eliptik galaksi
- NGC 1316 - güçlü bir radyo kaynağı olan benzer merceksi galaksi
Dış bağlantılar
- SEDS: Peculiar Galaxy NGC 5128
- ESA/Hubble images of Centaurus A
- NASA's APOD: The Galaxy Within Centaurus A (3/4/06)
- NASA's APOD: X-Rays from an Active Galaxy (7/5/03)
- High-resolution image of Centaurus A showing the discrete elements of galactic core
- Centaurus A at UniverseToday.com
- NGC5128 Centaurus A
- WikiSky'da Erboğa A: DSS2, SDSS, GALEX, IRAS, Hidrojen α, X-Ray, Astrofoto, Gök Haritası, Makaleler ve Resimler
|
Kategori
NGC 5104 | NGC 5105 | NGC 5106 | NGC 5107 | NGC 5108 | NGC 5109 | NGC 5110 | NGC 5111 | NGC 5112 | NGC 5113 | NGC 5114 | NGC 5115 | NGC 5116 | NGC 5117 | NGC 5118 | NGC 5119 | NGC 5120 | NGC 5121 | NGC 5122 | NGC 5123 | NGC 5124 | NGC 5125 | NGC 5126 | NGC 5127 | NGC 5128 | NGC 5129 | NGC 5130 | NGC 5131 | NGC 5132 | NGC 5133 | NGC 5134 | NGC 5135 | NGC 5136 | NGC 5137 | NGC 5138 | NGC 5139 | NGC 5140 | NGC 5141 | NGC 5142 | NGC 5143 | NGC 5144 | NGC 5145 | NGC 5146 | NGC 5147 | NGC 5148 | NGC 5149 | NGC 5150 | NGC 5151 | NGC 5152 | NGC 5153