Nikolay Katanov

Ünlü Türkbilimcisi N. Katanov

Nikolay Fyodoroviç Katanov (Rusça: Николай Фёдорович Катанов, Hakasça:Hızıl oglu Pora (Kızıloğlu Bora); d. 1862, Abakan taraflarındaki Ashıs köyü Üzüm yerleşkesi - ö. 1922 Kazan), özellikle Doğu Türk dilleri üzerine araştırmalarıyla tanınmış Sagay boyundan Hakas Türklerinden Rusyalı Türkolog şarkiyatçıve halkbilimci. İlk Hakas profesörüdür.

Petersburg Üniversitesi Doğu Dilleri Enstitüsü'nde öğrenim gördü. Sibirya ve Doğu Türkistan'da araştırma gezileri yaptı (1888-1892). 1894'te Kazan Üniversitesi Doğu Dilleri Kürsüsü'ne atandı ve ölümüne değin orada Türk dili ve edebiyatı, Türk halkbilimi ve Türk tarihi dersleri verdi. Bu arada Başkırt dili ve kültürü üzerine de araştırmalar yaptı. Katanov'un özel kitaplığı 1920'de Türk hükümetince satın alınmış, İstanbul Üniversitesi'ne bağlı olarak kurulan Türkiyat Enstitüsü'ne (bugün İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü) verilmiştir.

Yaşamı

Nikolay Fedoroviç Katanov, 06.05.1862 tarihinde Yenisey akarsuyunun kolu olan Abakan'ın sol kıyısında yer alan Ashıs köyünün 17 km kuzeydoğusunda bulunan Uzyum (İzyum) bozkır yerleşim yerinde doğmuştur. Ebeveynleri Hakas Türklerinin iki önemli aşiretindendir. Annesi Kaçin, babası Sagay boylarındandır. Babası Fedor Semön-oğlu Katanov (Hakasçası Hızıl Katanov) ulus katibiydi. Katanov 1869-1876 yılları arasında amcası Efim Semönoviç Katanov'un öğretmenlik yaptığı Ashıs Okulu'nda okudu. 1876 yılında Krasnoyarsk şehrindeki eski okula kaydoldu. 1884 yılında okulundan altın madalya ile mezun oldu. 1884-1888 yılları arasında St. Petersburg Üniversitesi Doğu Dilleri Fakültesi Farsça, Arapça, Türkçe ve Tatarca Bölümü'nde eğitim gördü. Öğrencilik yıllarında daha lisedeyken biriktirdiği Sagay Türkçesiyle ilgili notlarını V.V. Radlov, N. İ. Veselevskiy, İ. N. Berezin'in önderliğinde yayımladı. Petersburg'da bütün şarkiyatçılar ve N. M. Yadrintsev ile yakın fikir alışverişinde bulundu. Üniversiteden mezun olduktan sonra 1889-1892 yılları arasında İlimler Akademisi ve Rus Coğrafya Cemiyeti tarafından Doğu ve Batı Sibirya, Kuzey Moğolistan, Cungarya ve Doğu Türkistan'a Türk topluluklarının dili ve yaşam kültürlerini incelemek için gitti. 1893 yılında Kazan Üniversitesi Türk Tatar Dilleri Bölümü'ne yüksek lisans programına kaydoldu ve aynı zamanda bölümde öğretim görevlisi olarak çalışmaya başladı. 29 Ocak 1894 'te Türk Tatar Boylarının Etnografyası konulu ilk dersini verdi. 1894 yılının Nisan ayında Kazan Üniversitesi Tarih, Arkeoloji ve Etnografya Cemiyeti'ne üye seçildi. Aynı zamanda bu cemiyetin yazmanlık görevini, İzvestiyanın da editörlüğünü yürüttü. 30 Mart 1894 tarihinde Rus Arkeoloji Cemiyeti, 17 Aralık 1894'de Rus Coğrafya Cemiyeti'ne üye oldu. 7 Aralık 1903 tarihinde Tıva Türkleri merkez olmak üzere dolaydaki Türk toplulukları ile ilgili olarak Uranhay Dilini Araştırma Yolları (Tecrübesi) adlı doktora tezini savundu ve bu çalışma Türkoloji'nin altın hazinesindeki kendi yerini aldı. 15 Aralık 1907'de Kazan Üniversitesi'nde karşılaştırmalı dilbilimi dalında ikinci doktora derecesini aldı. 30 Kasım 1911 tarihinden itibaren Katanov, ağırlaşan şartlar gereği Kazan Ruhban Akademisinde der vermeye başladı ve Rusya'daki Ekim 1917 Devrimine kadar burada çalıştı. Devrim sonrası Kazan Üniversitesi'nde ve diğer yüksek öğrenim kurumlarında çalıştı. En önemli çalışması yukarıda bahsettiğimiz doktora tezidir. Kazan şehrinde öldü. Katanov'un kitapları Osmanlı Hükümeti tarafından 1920 yılında satın alınmış ve İstanbul Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü'nün Kütüphanesi'ne verilmiştir.[1]

Başlıca yapıtları

Ünlü Türkbilimci Katanov'un yazdığı Tuva ve Tuva Türkleri hakkında ilk ve en önemli bir kitap: Oçerki Uranhayskoy Zemli

Katanov'un başlıca çalışmaları[2]:

İlgili eserler

Kaynakça

  1. Aleksandr Kolesnikov, İlyas Kamalov. Avrupa Türkologları Sözlüğü 1.cilt. Basım yılı 2011.TürkSoy yayınları. s. 82-83
  2. http://katanоvu150.ru/nauchnое-naslеdiе/indеx.php

Dış bağlantılar

Galeri

This article is issued from Vikipedi - version of the 12/7/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.