Nimetullah Hafız

Nimetullah Hafız
Doğum	2 Aralık 1939 Prizren, Yugoslavya Krallığı
Meslek	Türkolog, şair

Nimetullah Hafız (d. 2 Aralık 1939, Prizren / Yugoslavya Krallığı) Türk bilim insanı ve edebiyatçı. Başta Balkanlar olmak üzere, dünya genelinde tanınmış Türkolog.

Hayatı

İlk ve ortaokulu, ardından liseyi de Prizren’de bitirdi. Bir ara Üsküp’te yayımlanmakta olan Birlik gazetesinde gazetecilik yaptı. Sonra Priştine’de Meto Bayraktar İlkokulu’nda Türkçe dersi verdi. Yüksek öğrenime Belgrad Üniversitesi Filoloji Fakültesi Şarkiyat Bölümü’nde devam etti. Çok geçmeden Saraybosna Üniversitesi Şarkiyat Bölümü'ne geçti. Üniversiteden mezun olur olmaz Prizren'e döndü ve uzun yıllar Tarihî Eserleri Koruma Merkezi’nde çalıştı. Daha sonra Priştine Üniversitesi Filoloji Fakültesi Şarkiyat Bölümü’nde Türk dili araştırma görevlisi oldu. 1976 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nde doktora^[A] Öğrenimini tamamladı.^[1] 1977 yılında Süreyya Yusuf’un ölümünden sonra, bir süre Çevren Toplum, Bilim, Yazın ve Sanat Dergisi’nin yayın yönetmeni görevinde bulundu. Bir ara Üsküp Kiril ve Metodiy Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü öğrencilerine Osmanlı okutmuştur.^[2] Nimetullah Hafız, hâlen (2011) Priştine Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde görev yapmaktadır. Bunun yanında 30 Mart 2000 tarihinde eşi Prof. Dr. Tacida Hafız ile birlikte kurduğu Balkan Türkoloji Araştırmaları Merkezi’nin de başkanıdır.

Bilimsel ve Edebî Çalışmaları

Edebiyata ilk adımlarını altmışlı yıllarda atan Nimetullah Hafız’ın ilk şiirleri Birlik gazetesi ve Sevinç aylık çocuk dergisinde yayımlandı. 1964 yılında Günaydın^[B] adlı ilk şiir kitabı basından çıktı. Bu arada halk bilimine ilgi duymaya başlaması üzerine yavaş yavaş şiiri bir yana bıraktı, kendini İnceleme-araştırma alanına verdi. Dergi ve gazetelerde yayımlanan şiirlerinin bir bölümü yıllar sonra Ana Kucağı^[C] adı altında kitap olarak yayımlandı. Birçok dil ve halk edebiyatı seminer, sempozyum ve kongresine katılan Nimetullah Hafız, derleme ve seçki alanında da çalışmalar yapmıştır.

Yayınları

Nimetullah Hafız’ın çalışmalarının geneli şunlardır:^[3]

Kitap

• Günaydin, (Şiirler), Detska Radost Yayınları, 1964 (Birinci Baskı), 1983 (İkinci Baskı), Üsküp.
• Ana Kucagi (Şiirler), Birlik Yayınları, 1983, Üsküp.
• Yugoslavya Türk Şiirinde Atatürk, Folklor Araştırmaları Kurumu Yayınları, Ankara 1983
• Turska Gramatika, I deo, -Fonetika- (Türk Dilbilgisi, I. Bölüm Sesbilgisi-), Skripte, Priştine Üniversitesi Felsefe Fakültesi Şarkiyat Bölümü Yayınları, Priştine 1984
• Yugoslavya Türk Edebiyatında Devrim Şiirler, Birlik Yayınları, Üsküp 1984
• Yugoslavya Türk Edebiyatında Tito Şiirleri, Birlik Yayınları, Üsküp 1984
• Kosova Türk Halk Edebiyatı Metinleri, Priştine Üniversitesi Felsefe Fakültesi Şarkiyat Bölümü Yayınları, Priştine 1985
• Âşık Ferkî, Hayatı ve Eserleri, Esin Yayınları, Prizren 1986
• Bulgaristan'da Çağdaş Türk Edebiyatı Antolojisi I. Cilt, II. Cilt 1988, III. Cilt (Çocuk Edebiyatı), Ankara 1989
• Yugoslavya'da Çağdaş Türk Edebiyatı Antolojisi, I. Cilt (Şiirler), II. Cilt (Öyküler, Romanlar), III. Cilt (Oyunlar), Ankara 1989
• Makedonya Türk Halk Edebiyatı Metinleri, Anadolu Sanat Yayınları, İstanbul 1989
• Bulgaristan'da Türk Halk Edebiyatı Metinleri, I., II. Cilt, Ankara 1990
• Prizren Türk Ağzının Özellikleri (İncelemeler, Metinler, Sözlük), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara (Baskıda)

Makale

• Yasar Kemal'in Orta Direk Romanındaki Dili, Sesler, 42, Ocak 1970, Üsküp, s. 39-46.
• Yugoslavya'da Yayınlanan Türkçe Sözlük ve Türkçe Konuşma Kitaplar, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, XXI, 1975, İstanbul, s. 159-176+3 fot; Çevren, 6, Temmuz 1975, Priştine, s. 37-48.
• Prizren Türk Ağzının Özellikleri, Çevren, 12, Aralık 1976, Priştine, s. 29-35.
• Priştine Ağzının Başlıca Özellikleri, Uluslararası Yunus Emre, Nasreddin Hoca, Kahramanoglu Mehmet Bey ve Türk Dili Semineri Bildirileri, 10-20 Haziran 1977, Konya; 1977, Konya, s. 239-265.
• Kosova Mitroviçası, Vıçıtırın ve Priştine Türk Ağızlarının Başlıca Özellikleri, Çevren 1-2 (21-22), Mart-Haziran 1979, Priştine, s. 75-91.
• Kosova Türk Ağızlarında Yapım Ekleri, Çevren 3 (23), Eylül 1979, Priştine, s. 83-89.
• Specificnosti prizrenskog turskog govora (Prizren Türk Ağzının Özellikleri), POF (Prilozi za orijentalnu filologiyu), 27, Sarajevo 1979, s. 61-1000.
• Uticaj srpsko-hrvatskog jezika na turske govore na Kosovu (Kosova Türk Agizlaruina Sırphirvat ve Arnavut Dillerinin Etkileri), Jezik i praksa, 1-2, 1985, Priştine, s. 69-76.
• Kosova Türk Ağızlarında K > Ç ve G > C Ünsüz Degismeleri, Besinci Milletler Arası Türkoloji Kongresi, İstanbul 23-28; İstanbul, Eylül 1985, Tebligler I. Türk Dili, Cilt I. S. 127-129.
• Kosova Türk Ağızlarında Çekim Ekleri, Dil Dergisi, 21, Temmuz 1994, Ankara, S. 20-38.
• Kosova Türk Ağızlarında Çekim ve Yapim Ekleri, Uluslar Arası Türk Dili Kongresi 1988 (26 Eylül - 3 Ekim 1988), Ankara 1996, s. 225-246.
• Hasan Kelmendi: Jedan osvrt na turske sufikse u albanskom jeziku (Arnavut Dilinde Türk Eklerine Bir Deginme), Uporedno jezikoslovje, 1989, Ljubljana, s. 245-249.
• Prizrenli Seyh Hacı Ömer Lütfü ve Onun Yapıtları, Sesler, 60, Kasım 1971, Üsküp, s. 44-56.
• Prizrenli Âsik Ferkî'nin Hayati ve Eserleri, Tan Gazetesi, Sayı:23-39, Priştine,1974.
• Yugoslavya'da Türk Edebiyatı Hakkında Bir Deneme, Çevren 1, Aralık 1973, Priştine, s. 54-60.
• Hacı Ömer Lütfü'nün Çocuk Şiirleri, Sesler, 83, Şubat 1974, Üsküp, s. 44-51.
• Hacı Ömer Lütfü, Çevren, 2, Mart 1974, Priştine, s. 95-97.
• Yugoslavya Türk Edebiyatında Atatürk'e Ait Yazılmış Şiirler, Çevren, 2, Mart 1974, Priştine, s. 35-43.
• Türk Halk Şairi Âşık Veysel, Çevren, 4, Aralık 1974, Priştine, s. 55-62.
• İbrahim Âşık Ferkî, Çevren, 3, Aralık 1974, s. 98-99.
• Yugoslavya'da Bulunmuş Bir Çanakkale Savaşı Destanı, Türk Kültürü, 150-152, Ocak-Nisan 1975, Ankara; Çevren, 9, Mart 1976, Priştine, s. 141-151.
• Bilinmeyen Bir Prizren Sairi Kâmil (Nalbant) Vrenezi, Çevren, 6, Temmuz 1975, s. 109-110.
• İpekli Âşık Mustafa'nın Bir Destanı, Çağrı, 217, Şubat 1976, Konya, s. 12-13; Çevren, 10, Haziran 1976, Priştine, s. 132-133.
• Yugoslavya'da Bilinmeyen Bir Türk Halk Sairi Âşık Ferkî ve Onun Destanları, Çevren, 9, Mart 1976, Priştine, s. 141-151; I. Uluslararası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, Cilt II., 1976, Ankara, s. 109-118.
• Prizren Kaynaklı Âşığı Bilinmeyen İki Destan, Türk Folklor Araştırmaları, 325, 1976, İstanbul, s. 7735-7738; Âşığı Bilinmeyen İki Destan başlıklı ayni yazı, Çevren, 12, Aralık 1976, Priştine, s. 127-134.
• Yugoslavya'da Türk Destanları, Uluslararası Folklor ve Halk Edebiyatı Semineri Bildirileri, 17-29 Ekim 1976, Konya, 1977 Konya, s. 55-59; Çevren, 10, Haziran 1976, Priştine, s. 129-132.
• Muhammad Mûfâkû: Al-hâgg Umar Lutfî Basârîzî (1869-1929), (Arap Dilinde), Al-Arabî, 242, Januar 1979, Kuwait, s. 135-139.
• Prizren'de Destanlar, I. Çevren 1-2 (21-22), Mart-Haziran 1979, Priştine, s. 175-196; II. Çevren, 3 (23), Eylül 1979, s. 135-168.
• O zivotu i pesnickim delima Hadzi Omer Lutfi Pacarizija (Haci Ömer Lûtfi Paçarizi'nin Yaşamı ve Yapıtları Hakkında) (Sırp dilinde) Godisnjak Arhiva Kosova, VIII-IX, 1979, Priştine, s. 87-104.
• Yugoslavya'da Türk Sairlerinin Atatürk ile Ilgili Şiirleri, I. Milletler Arası Türkoloji Kongresi (İstanbul, 15-20. X. 1973), Tebligler, 2. Türk Dili ve Edebiyatı, 1979, İstanbul, s. 330-333.
• Yugoslavya'da Türk Halk Edebiyatı, Sesler, 183, Subat 1984, Üsküp, s. 89-99.
• Kosova'da Türk Halk Edebiyatı, Esin, 22, 24. Nisan 1984, Prizren, s. 5-9.
• Âsik Ferkî'nin Hayati ve Eserleri, Türk Folklor Araştırmaları, 1984, 1984, Ankara, s. 119-139.
• Sofyali Bir Türk Âşığı Âşık Hivzi, Sesler, 200, Kasim 1985, Üsküp, s. 108-110.
• Tradicija i razvoj knjizevnosti jugoslovenskih turaka (Yugoslavya Türkleri Edebiyatı'nın Geleneği ve Gelismesi), Stremljenje, 6, Novembar-decembar 1985, Priştine, s. 69-76.
• Balkan Savaşı ile İlgili Bir Destan, Türk Folkloru, Belleten 1987, 1988, İstanbul, s. 91-102.
• Bulgaristan'da Çağdaş Türk Edebiyatı, Çevren, 2, Mart-Nisan 1989, s. 13-34.
• Yugoslavya'da Nasrettin Hoca, I. Milletlerarası Nasrettin Hoca Sempozyumu Bildirileri 15-17 Mayıs 1989, Ankara, 1990, Ankara, s. 127-131; Çevren, 77-78, Mayıs-Ağustos 1990, s. 25-28.
• Dosadasnji rezultati istrazivanja knjizevnosti Kosova na orijentalnim jezicima (Kosova'da Şarkiyat Dillerinde Günümüze Dek Yapılan Araştırmaların Sonuçlari), POF (Prilozi za orijentalnu filologiju, sv. 39/1989, 1990, Sarayevo, s. 193-199.
• Osvrt na tursku narodnu knjizevnost na Kosiova i Metohije (Kosova ve Metohija'da Türk Halk Edebiyatına Genel Bakis), Bilten Filoloskog fakulteta, 1, 1991, 1991, Priştine, s. 265-272.
• Yugoslavya'da Yunus Emre, Çevren, 87-89, Ocak-Haziran 1992, Priştine, s. 103-110.
• Türk Halk Edebiyatında Kanunî Sultan Süleyman, VII. CIEPO (Osmanlı Öncesi ve Osmanlı Sonrası Uluslar Arası Sempozyumu), 1994, Ankara, s. 439-446.
• Yugoslavya'da Âşıklar Geleneği, Çığ, 15, İlkbahar 1995, Priştine, s. 17-18.
• Eski Yugoslavya Bölgelerinde Âşık Edebiyatı Yaratıcılığı, Tan gazetesi, 14. I. 1995, Priştine, s. 5.
• Sultan Murat Türbesini Korumak İçin Verilen Bir Berat, Çevren, 3, Temmuz 1974, s. 39-42.
• Prizren'de Yeni Bulunan Birkaç Türk Yazıtı, Belleten, 154, Nisan 1975, s. 225-232+6 fotograf.
• Yugoslavya'da Bektaşi Tekkeleri, Hacı Bektaş Veli, Bildiriler, Denemeler, Açık oturum, Ankara Ocak 1977, Hacıbektaş Turizm Derneği Yayınları, 1, Ankara, s. 30-41; Çevren, 11, Ocak-Eylül 1976, Priştine, s.-
• Mucahit Asim, Priştine Kitabeleri, Vakiflar Dergisi, XI, 1977, Ankara, s. 205-215+10 fotograf; Çevren, 15, Eylül 1977, Priştine, s. 225-232.
• Prizren'de Sinan Pasa Camii, Sanat Dünyamız, 11, Eylül 1977, İstanbul, s. 18-23; Çevren, 16, Aralık 1977, s. 61-71.
• Yugoslavya'da Mevlevi Tekkeleri, Feyzi Halici, Mevlâna ve Yasama Sevinci, 1978, Ankara, s. 173-178; Çevren, 20, Aralık 1978, Ankara, s. 37-43.
• Tri novog datuma o ornamentici u Sinan-pasinoj dzamiji u Prizrenu (Prizren'de Sinan Paşa Camii Sanatıyla ilgili Üç Yeni Tarih), Godisnjak Arhiva Kosova, X-XI, 1979, Priştine, s. 271-285.
• Machiel Kiel, The Mosque of Kel Hasan Aga in The Village of Rogova (Rogova Köyünde Kel Hasan Aga Camii), POF (Prilozi za orijentalnu Filologiju, XXVIII-XXIX, 1978/79 (1980), Sarajevo, s. 411-421.
• Hacı Ömer Lütfü'nün Tarihi Eserleri, VII. Türk Tarih Kongresi, II. Cilt, Türk Tarih Kurumu, 1981, Ankara, s. 1216-1222.
• Yugoslavya'da Bektaşiliğin Genişlemesi, Glasnik Muzeja, XV-XVI (1987-1988), 1989, Priştine, s. 79-90.
• Kontribut ndriçimit te personalitetit te Shaip Spahiut dhe rolin te tij ne Lidhjen e Prizrenit (Arnavut Dilinde), Akademija e shkencave dhe e arteve e Kosoves, Prishtine, 6-9 qershor 1978, 1990, Pristine, s. 561-564; Prilog rasvetljavanju licnosti Suaib-pase Sipahija i njegove uluge u Prizrenskoj lizi (Sırp Dilinde), POF (Prilozi za orijentalnu filologiju, 40/1990, 1990, Sarajevo, s. 393-397;
• Şuayip Paşa’nın Kişiliği Hakkında Birkaç Belge, Çevren, 77-78, Mayıs-Ağustos 1990, Priştine, s. 25-28.
• 1526 Yılında Vulçitrin Sancağında Novobırdo'nun Nüfus Sayımı, Çevren, 83-84, Mayıs-Ağustos 1991, Priştine, s. 14-22.
• Arnavutluk'ta Bektaşilik, Çevren, 81-82, Ocak-Nisan 1991, Priştine, s. 29-36.
• Avrupa'da Türklerin Yerleştikleri Hudutlar, Çevren, 90-92, Temmuz-Aralık 1992, Priştine, s. 5-9.,
• Yugoslavya'da Sarı Saltuk, Tan Gazetesi, 30. XII. 1992, Priştine, s. 14; Renkler, 5, 1995, Bükreş, s. 212-217.
• Islamska ornamentika na Mustafa-begovata dzamija vo Titov Veles (Köprülü'de Mustafa Mustafa Bey Camiinde İslam Sanatı), Mlada mesecina, VII, 59, februar 1994, Üsküp, s. 8; Islamska ornamentika Mustafa-begove dzamije u titovom velesu, SelamIII, 10, maj-juni 1997, Prizren, s. 26, 27, ve 29.
• Kosovski boj u djelu turskog historiografa Ismail Haki Danismenda, Selam, 8, januar-februar 1997, Prizren, s. 28-29.

Notlar

A. ↑  Nimetullah, Hafız, Prizren Türk Halk Edebiyatı Metinleri ve Ağız Hususiyetleri, İstanbul Üniversitesi, Doktora Tezi (Yayımlanmamış), İstanbul 1976

B. ↑  Çocuk şiirleri, Detska Radost Yayınları, Üsküp

C. ↑  Birlik Yayınlan, Üsküp 1983

Kaynakça

1. Alpay İgci, “Kosova Türkçesi Kaynaklarına Bir Bakış”, BAL-TAM Türklük Bilgisi, S: 12, Prizren 2010, s. 105-115.
2. Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi, Makedonya- Yugoslavya (Kosova) Türk Edebiyatı 7. Cilt, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı
3. Prof.Dr. Nimetullah Hafız BAL-TAM Balkan Türkoloji Araştırmaları Merkezi