Niyazi

Niyazi Tağızadə – Hacıbeyov (Knyaz Hacıbəyov) – meşhur Azerbaycanlı şef ve besteci.

Hayatı

Niyazi Zülfikar oğlu Tağızade - Hacıbeyov 20 Ağustos 1912'de Tiflis'te dünyaya geldi. Çok küçük yaşlarından etrafında ünlü müzisyenlerini gören Niyazi'de de müziğe büyük ilgi uyanmasına yol açtı. O, ilk eğitimini Bakü Müzik Okulu'nda aldı, daha sonra eğitimini sürdürmek için Moskova ve Leningrad (şimdiki St. Petersburg) şehirlerinde çeşitli okullara devam etti. Niyazi 2 Ağustos 1984'te Bakü'de vefat etmiştir.Opera-Kantatı(1920) "Zagatala süiti" (1934), "Kaytağı" (1939),"Hüsrev ve Şirin" operası (1942), "Rast" senfonik mugamı (1949), Hint yazarı Rabindranath Tagore'un eserinden mülhem “Çitra Balesi” (1962), "Senfonik Orkestra İçin Konser Valsi" " Dans süiti”, gibi eserlerin bestecisidir.

Aile Faciası

Evlat edindiği Ceyhun'un yüzünden Niyazi'nin ailesi büyük bir facia yaşamıştır. Niyazi ve eşi Hacer Hacıbeyova'nın çocukları olmadığından yakın akrabalarından birinin çocuğunu evlat edinirler. Büyük bir sevgiyle büyütülen bu çocuk ileride onların bu hissini suistimal etmeye başlar.Uyuşturucu bağımlısı olan çocuk evdeki tüm değerli eşyaları çalarak satar. Günlerden birinde en vahim olay gerçekleşir. Uyuşturucu almak için para almak için eve gelen Ceyhun istediğini alamayınca Hacer hanımı öldürür. Önce anneliğinin başını darp eder, sonra boğar ve evi yağma ederek kaçar. Şimdi Niyazi'nin ev müzesinde sahibine ait hatıra eşyaları ve el yazmalarının çoğunun olmamasının sebebi de budur. Maestronun hep parmağına taktığı pırlanta taşlı yüzüğü, Almanya'da kendisine hediye edilen altın batonu da yoktur. Çeşitli zamanlarda hapse düşen Ceyhun'un akıbeti bilinmemektedir. Hacer hanım anılarında bir kere olsun, evlatlığının adını anmaz.

Atletizm ve Askerlik

Çocukken asker olmaya hazırlanırken, askeri öğrenci okulundan da ders alıyordu. İyi futbol hakemliği, uçak sporuna merakı vardı. Niyazi "Dinamo" topluluğunun halterde defalarca birincilikler kazandı. 16-18 yaşlarında 56 kg'da birkaç kez Bakü ve Azerbaycan şampiyonu olmuş Maestro, hem de birkaç ülke rekorunu da kırmıştı. Sonradan konservatuardır dahil olan ve dikkatini özellikle müziğe yönelten Maestro, buna rağmen sporu bırakmaz. Bu yıllarda spor sevgisinin müzikten hiç de az olmadığını kanıtlar. 1946-60'lı yıllarında Azerbaycan SSCB Spor Bakanlığı Halter Dalı Başkanlığını üstlenen maestro birçok sporcuların yetişmesine, onların uluslararası yarışlara katılmasına yolaçmıştır. Ama birçok acılar, ailevi sorunlar yaşayan Maestro bu işine son vermesine sebep oldu.

Azerbaycan Cumhuriyeti emektar beden eğitimi adamı, seçkin uzman, halter üzere defalarca Azerbaycan ve İttifak şampiyonu, öğretmen Mirza Hüseynov Maestro Niyazi'den şöyle bahseder:    

“"Biz çocukken - yaklaşık 40 lı yılların sonu, 50'li yılların başlarında Azerbaycan atletizminde söz sahibi biriydi. Çok güçlü, enerjik, aynı zamanda spor sever biriydi. Neredeyse her gün bizim idmanlarımızı takip eder ve başarılar kazanmamızı motive ederdi. Samimi kişiydi. Ben çocuk olmama rağmen bunları çok iyi hatırlıyorum. Çocukluktan beri halterle bunca yıl uğraşmış, şehir ve ülke birincisi olmuştu. Hem fiziksel, hem de ruhsal yönden güçlü bir insandı..."”.

Müzik Hayatı

Niyazi babası Zübeyir Hacıbeyov'un "Aşık Garip", Üzeyir Hacıbeyov'un " "Arşın Mal Alan" vb. eserlerinin yeni versiyonlarını hazırlamış, Azerbaycan halk şarkılarından ("Mine oldum", "Qaragil", "Ay beri bak", "Küçelere Su Serpmişem" vb.) senfonik orkestrasyonunu hazırlamış, 1935 yılında "Rast"ve "Şur" mugamlarını bestelemiştir. Niyazi 1934 yılında "Zaqatala süiti" nı yazmış, 1944 yılında iki muvmanlı "Kahramanlık" senfonisi üzerinde çalışmasını bitirdi. Azerbaycan müziğinde ilk senfonik eserlerin yazarlardan olan Niyazi Azerbaycan Milli Müziği'in oluşması ve gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Niyazi'nin 1942 yılında yazdığı "Hüsrev ve Şirin" operası müzik dramaturjisinin çok planlı olması, psikolojik gerilimi, koro sahneleri ve opera epizodlarının ifadeliliği farklıdır. Onun 1949 yılında yazdığı "Rast" senfonik mugamı dramaturjik gücü, duygusal etkisi, zengin melodileri, özellikle armonik dilinin renkliliği ve ifadesiyle öne çıkar. "Rast" bestecisinin yönetiminde dünya çapında seslendirilmiş, Çekoslovakya'da "Suprafon",ABD'de "Ricordi" müzik şirketleri tarafından plakları yapılmıştır. 1951 - 1952 yıllarında Azerbaycan Devlet Akademik Opera ve Balesi Orkestra Şefliğine getirilmiştir. Niyazi 1951 ve 1952 yıllarında SSCB Devlet Ödülü verildi. Azerbaycan Milli Orkestra Şefliği okulunu kurmuştur.Niyazi M.Maqomayevin "Nergis", Qara Qarayev ve Cövdet Hacıyev'in "Vatan", Fikret Amirov'un "Sevil", Piyotr Çaykovski'nin "Maça Kızı", Aleksandr Borodin'in "Prens İgor", Georges Bizet 'nin "Carmen", Giacomo Puccini'nin "Bohem", Bedrich Smetana'nın "Satılmış Gelin" operalarını, SoltanHacıbeyov' un "Gülşen", Qara Qarayev'in "Yeddi Gözel" (Yedi Güzel), "İldırımlı Yollarla" (Yıldırımlı Yollarla) balelerini sahnelemiştir. 1959 yılında SSCB Halk Sanatçısı Liyakati verilen Niyazi, 1961 yılında Leningrad Kirov Opera ve Balesi baş orkestra şefliğini üstlenmiş, Arif Melikov'un şairimiz Nazım Hikmet'in librettosunu yazdığı "Muhabbet Efsanesi" (Bir Aşk Masalı) balesinin dünya prömiyerini hazırlamıştır. Ayrıca Piyotr Çaykovski'nin "Uyuyan Güzel" ve Sergey Prokofyev'in "Taş Çiçek Hikayesi" balelerini yönetmiş, bu baleleri Paris'te "Grand-Opera", Londra'da "Covent Garden" sinemalarda tur performansları vermiş ve büyük başarı kazanmıştır. Bir dönem Türkiye'de de önemli konserler vermiştir. Niyazi, Piyotr Çaykovskinin "Yevgeni Onegin" ve "Maça Kızı", Guiseppe Verdi'nin "Aida" operalarını, Ankara Devlet Opera ve Bale Tiyatrosu'nda, bestecimiz Ahmet Adnan Saygun'un "Köroğlu" operası ve Yunus Emre Oratoryosu'nu İstanbul Devlet Operası'nda yönetmiştir. Daha sonra Azerbaycan'a dönen Niyazi Devlet Akademik Opera ve Bale Tiyatrosu'nun sanat yönetmenliği ve baş orkestra şefliğine atanmıştır. Azerbaycanlı yazar Abdurrahim Hakverdiyev'in "Dağılan tifaq", Cafer Cabbarlı'nın "Almas(1936) (Elmas),"Köylüler(1939)", "Feteli Han(1947)" gibi filmlerine Samed Vekilof'un "Vagif”, Ukraynalı yazar Aleksandr Korneyçuk'un" Çelik Kartal "dramasına besteler yapmıştır.

Ödülleri

Niyazi 1967 yılında Üzeyir Hacıbeyov adına Azerbaycan SSC Devlet Ödülü, 1972 yılında Azerbaycan Lenin Komsomol'u ödülünü almıştır. Niyazi ünlü Hint filozofu Rabindranath Tagore'un "Chitrangada" felsefi dramı üzere "Çitra" balesini yazmıştır. Bu bale büyük başarıyla birçok yerde çalınmıştır.Balede Niyazi Hint halk müziğinin ritim ve entonasyonlarındanl orkestrasuonda Hint müziğini andıran renkler kullanmıştır. 1974 yılında Niyazi Hindistan'da Uluslararası Nehru ödülüne layık görülmüştür. Niyazi Azerbaycan müziğinin yorumculuk sorunlarına dair birçok makalenin yazmıştır. Ayrıca Azerbaycan Sovyet Ansiklopedisi'nin redaksyon kurulu üyesi olmuştur. 1979 yılında Niyazi Azerbaycan Devlet Filarmoni Müdürü olan, 1982 yılında Sosyalist Emeği Kahramanı adına layık görülmüştür. Etkinliği döneminde Niyazi 2 kez Lenin Nişanı, Ekim Devrimi, Kızıl Emek Bayrağı, "Şeref Nişanı" madalyaları Bulgaristan'ın Kiril ve Mefodi nişanı, Macaristan'ın Bela Bartok Madalyasıyla taltif edilmiş, 1982 yılında Tiflis'in fahri vatandaşı seçilmiştir. Avrupa ve Asya'nın çeşitli ülkelerinde çok sayıda şef olarak başarılı çıkışlarına göre 1959 yılında SSCB halk sanatçısı ödülünü almıştır. Ayrıca o, SSCB Devlet Ödülü ve Hindistan'da Uluslararası Nehru ödülüne layık görüldü.

Orkestra Şefliği

Azerbaycan Orkestra Şefliği Okulunun oluşması ve gelişmesine büyük katkıları olmuştur. 1937 yılında Mirza Fethali Ahundzade Opera ve Bale Tiyatrosu'nda şeflik görevine davet edilir. 1938 yılında Moskova'da yapılan Azerbaycan Sanatları Haftasında Müslüm Maqomayevin "Nergis" operasına şeflik eder. Üzeyir Hacıbeyov'un "Köroğlu", Qara Qarayev'in pek çok eserine, Cövdet Hacıyev'in "Vatan", Fikret Amirov'un "Sevil" operalarını, Arif Melikov'un bestelediği, librettosunu Nazım Hikmet'in yine kendi eseri Ferhad ile Şirin'den uyarlayarak oluşturduğu "Bir Aşk Masalı" balesinin şefliğini de Niyazi üstlenmiştir. Azerbaycan Devlet Senfoni Orkestrası'nın sanat yönetmeni ve orkestra şefi olmuştur.

Video

This article is issued from Vikipedi - version of the 11/7/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.