Taipan

Başlığın diğer anlamları için Tai-Pan sayfasına bakınız.

Taipan
Bilimsel sınıflandırma
Üst alem: Eukaryota (Ökaryotlar) Alem: Animalia (Hayvanlar) Alt alem: Eumetazoa (Gerçek dokulular) (Grup) Bilateria (Bilateral simetrililer) Üst şube: Deuterostomia (İkincil ağızlılar) Şube: Chordata (Kordalılar) Alt şube: Vertebrata (Omurgalılar) İnfra şube: Gnathostomata (Gerçekçeneliler) Üst sınıf: Tetrapoda (Dört üyeliler) Sınıf: Reptilia (Sürüngenler) Alt sınıf: Diapsida İnfra sınıf: Lepidosauromorpha Üst takım: Lepidosauria Takım: Squamata (Pullular) Alt takım: Serpentes (Yılanlar) Familya: Elapidae Cins: Oxyuranus
Türler
O. scutellatus O. s. scutellatus (Kıyı taipanı) O. s. canni (Papua taipanı) O. s. barringeri (Kuzeybatı taipanı) O. microlepidotus (Inland taipan) O. temporalis

Taipan, elapidae ailesinden büyük, hızlı ve oldukça zehirli bir Avustralya yılanıdır. Cins adı Oxyuranus Yunancadaki oxys (sivri) ve oura (kuyruk) kelimelerinin birleşiminden oluşur.^[1] Bir türü O. microlepidotus en ölümcülü olmamasına rağmen dünyada karada yaşayan yılanlar arasında en güçlü zehire sahip olanıdır.^[2][3] Taipan ismi Donald Thompson^[4] tarafından Queensland, Avustralya'daki Cape York Yarımadasında yaşayan Aborjin halkının kullandığı kelimeden sonra verildi.^[1][5]

Taipanın bilinen üç türü vardır: kuzey Avustralya ve batı kıyı bölgelerinde bulunan kıyı taipanı (Oxyuranus scutellatus), daha az yaygın olan ve Alice Springs ve Uluru bölgesi dışındaki merkez bölgelerde bulunan inland taipan (Oxyuranus microlepidotus)^[6] ve yakın zamanda keşfedilen üçüncü tür Oxyuranus temporalis.^[7] Kıyı taipanının iki alt türü mevcuttur: Oxyuranus scutellatus scutellatus ve Papua Yeni Gine'nin güney kıyılarında bulunan Papua taipanı (Oxyuranus scutellatus canni). Taipanın diyetinde genellikle fareler bandicootlar gibi küçük memeliler yer alır.

Özellikleri

Taipanlar 2 m ile 3.6 m arasında bir uzunluğa ulaşabilirler. Kıyı taipanı solgun koyu kahve rengi ve sönük krem rengi dir, yavruların rengi daha açık olur. Papua taipanı siyah veya morumsu gridir ve sırtında bakır renkli bir çizgi bulunur.

Morfolojik, ekolojik ve davranışsal olarak pek çok açıdan Afrika'nın kara mambası (Dendroaspis polylepis) ile benzer özellikler gösterir.

Taipanlar genellikle saldırgan değildir, düşmanla olası bir karşılaşma sonrasında tahrik edilmedikleri sürece kaçmayı tercih ederler. Yılan herhangi bir tehdit hissettiğinde ön tarafını kaldırıp vücudunu "s şekline" sokar ve kuyruğunu titretmeye başlar.^[1]

Taipanlar oldukça gelişmiş koku ve görme yeteneğine sahiptir. Avına çok hızlı bir şekilde saldırıp ısırarak zehir enjekte eder, zehir etkisini gösterdiği anda avını yutmaya başlar.^[8]

Zehir

Taipanların zehirleri bütün yılanlar içinde en etkili olanlardan biridir. Inland taipanın zehri ise en etkili olanıdır.^[6]

Taipanın zehri kas zayıflamasına ve felce sebep olan güçlü presinaptik nörotoksin içerir. Zehrin içeriğinde ayrıca pıhtılaşmayı engelleyerek kan kaybına sebep olan prokoagülan ve kas hücrelerinde yıkıma (rhabdomyolysis) sebep olan miyotoksin bulunur.^[6]

Taipan ısırıklarının %90'ı önemli zehirlenmelerle sonuçlanır ve acil panzehir tedavisi gerektirir.

Resimler

• 
  Oxyuranus scutellatus scutellatus
• 
  Oxyuranus microlepidotus
• 
  Oxyuranus microlepidotus

Notlar

1. "Coastal Taipan (Oxyuranus scutellatus)". Billabong Sanctuary. 10 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130410033709/http://billabongsanctuary.com.au/aussie_animals/coastal_taipan.html. Erişim tarihi: 2008-05-28. 
2. "Fierce Snake (Inland Taipan)". Australian Reptile Park. 26 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20100826012244/http://www.reptilepark.com.au:80/animals.asp?catID=16&ID=112. Erişim tarihi: 2008-05-28. 
3. O'Shea, Mark (2005). "Venomous Snakes of the World". Princeton University Press (Princeton Üniversitesi). 25 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160325215224/http://press.princeton.edu/releases/m8015.html. Erişim tarihi: 2008-05-28. 
4. Masci, P., Kendall, P., (1995). "The Taipan - World's Most Dangerous Snake". 24 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20080724012537/http://www.taipanonline.com.au/page2.html. Erişim tarihi: 2008-05-28. 
5. Ehmann, Harald. "Australian Reptiles". Australian Museum. 7 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20090207205932/http://users.esc.net.au:80/~whitters/page3.html. Erişim tarihi: 2008-05-28. 
6. "Australian Taipan Snakes". Clinical Toxinology Resources. 5 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151205152318/http://www.toxinology.com:80/about/taipan_snake_snakebite.html. Erişim tarihi: 2008-05-29. 
7. Doughty et al. (2007). "A new species of taipan (Elapidae: Oxyuranus) from central Australia". Magnolia Press. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160303212329/http://www.mapress.com/zootaxa/2007f/zt01422p058.pdf. Erişim tarihi: 2008-05-28. 
8. "Taipan". www.kidcyber.com.au. 2000. 21 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140321051658/http://www.kidcyber.com.au/topics/taipan.htm. Erişim tarihi: 2008-05-29.