Peride Celal
| Peride Celal | |
|---|---|
|
Peride Celal | |
| Doğum |
10 Haziran 1916 İstanbul, Türkiye  |
| Ölüm | 15 Haziran 2013 (97 yaşında) |
| Önemli ödülleri |
Sedat Simavi Edebiyat Ödülü (1977) "Üç Yirmi Dört Saat" (roman) Orhan Kemal Roman Armağanı (1991) "Kurtlar" roman |
Peride Celal Yönsel (d. 10 Haziran 1916[1], İstanbul; ö. 15 Haziran 2013[2]) Türk yazar.
Yazın hayatının ilk on beş yıllık döneminde popüler aşk romanları kaleme almış; 1950’lerde yazarlığında bir dönüşüm geçirerek daha gerçekçi, bireyin içsel sorunlarının derinlemesine irdeleyen romanlar yazmıştır. 1977'den sonra romana ara verip öyküye yönelen Peride Celal'in [3] Türk edebiyatında post-modern romanın yaygınlaştığı dönemde kaleme aldığı Kurtlar romanı çeşitli eleştirmenler tarafından başyapıtı olarak değerlendirilir.[3]
Yaşamı
1916 yılında İstanbul'da dünyaya geldi. Annesi Zeliha Mirat Türel, babası Mehmet Celalettin Erem'dir. Genç kızlığında üvey babasının soyadı olan Bayburtoğlu soyadını taşıdı. Anne ve babasının kendi doğumundan önce ayrılmış olması nedeniyle çocukluğunun büyük bir bölümü üvey babasının savcılık yaptığı Anadolu kentlerinde, özellikle de Karadeniz'de geçti.[3]
İlköğrenimini Haydarpaşa İlkokulu'nda tamamlayan yazar, İstanbul Sainte-Pulchérie Fransız Okulu'nda iki yıl yatılı okuduktan sonra üvey babasının görevi nedeniyle, yeniden Anadolu'ya gitme zorunlulu doğunca öğrenimini yarıda bıraktı.[3] Klasik eğitimini tamamlayamamış olması yazarlık hayatı boyunca onun psikolojik olarak olumsuz etkiledi.[3]
İlk öyküsü Sedat Simavi'in Yedigün Dergisi'nde Ak Kız'ın Hikâyesi adıyla 27 Kasım 1935'te P. Gençay imzasıyla yayımlandı. Daha sonra Son Posta, Cumhuriyet, Tan ve Milliyet gazetelerinde öyküler, röportajlar yayımladı.[4] Yazı hayatında sırasıyla “Peride Gencay”, “Peride Celâl” ve “Peride Celal Bayburtlu” imzalarını kullandı. Tan gazetesine tanıştığı Peyami Safa'nın yardımıyla yazarlığını dil açısından geliştirdi ve Fransızca dersleri aldı.[5] Yazarlık hayatında ilerlemek için İstanbul'da yaşayan anneannesinin yanına taşınan yazar, geçimini sağlamak için her gün öykü yazdı; bir yandan da İstanbul Elektrik Şirketi'nin Neşriyat bölümünde sekreter olarak çalışmaktaydı.[5] İlk romanı Sönen Alev, 1935 yılında Son Posta gazetesinde tefrika edildi ve 1938'de kitap olarak yayımlandı. Bunu, kent soylu kadınların aşklarını serüvenimsi bir kurgu ile konu edinen bir dizi roman takip etti; "pembe romanlar" yazarı olarak tanındı. Romanlarında duru bir dil kullandı. 1935-1954 yılları arasında gazete ve dergilerde yazdığı dört yüz civarındaki -bir-iki sayfalık- öyküsü ve yirmiye yakın romanıyla, 1940'lı yıllarda günlük gazetelerin tirajını arttırmasında etkili oldu.[3] Geçimini sağlamak için yazdığını söylediği bu romanları benimsemedi.[6]
Şair Nazım Hikmet'le dostluğu üzerinde siyasal baskılara yol açınca 1944'te yurttan ayrılarak İsviçre'ye gitti. Türkiye'nin Bern Basın Ataşeliği'nde üç yıl sekreter olarak çalıştı. Peride Celal için kendisini geliştirme dönemi olan İsviçre yıllarında Cumhuriyet gazetesi için "İsviçre Mektupları" genel başlığı ile öykü ve yazılar hazırladı.
1947'de Türkiye'ye döndükten sonra avukat Atıf Yönsel ile evlendi. İki yıl Basın Yayın Genel Müdürlüğü Yabancı İşçilerle İrtibat Bürosu'nda, iki yıl da Yeni İstanbul gazetesinde; kısa bir süre de Milliyet ve Son Posta gazetelerinde çalıştı.
1954 tarihli Üç Kadının Romanı’yla romancılıkta yeni bir döneme girdi. Eşinin desteği ile geçim sorunu ortadan kalkan yazar, gözlem ve gerçekçiliğin ön plana çıktığı eserler verdi.
Yazar, "Üç Yirmi Dört Saat" adlı romanıyla 1977 Sedat Simavi Edebiyat Ödülü’nü kazandı. 1978'de ilk öykü kitabı Jaguar yayımlandı. Bir süre roman yazmaya ara verdi. Üç öykü kitabından sonra yazdığı "Kurtlar" romanıyla 1991 Orhan Kemal Roman Armağanı’nı kazandı[7]. Bu romandan sonra yeniden öyküye yöneldi. 1996'da 15. İstanbul Kitap Fuarı’nda TÜYAP’ın “onur yazarı” seçilir. 2002'de son romanı Deli Aşk yayımlandı ve büyük ilgi gördü.
15 Haziran 2013'te hayatını kaybetti Cenazesi aile arasında yapılan sade bir törenden sonra Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedildi.
Hakkında Selim İleri tarafından (Peride Celal'e Armağan) ve Alpay Kabacalı tarafından yazılmış (Çok Katmanlı Duyarlıklar Yazarı: Peride Celal) yazılmış iki kitap vardır.
Yapıtları
Romanlar
- Sönen Alev (1938)
- Yaz Yağmuru (1940)
- Ana Kız (1941)
- Kızıl Vazo (1941)
- Ben Vurmadım (1941)
- Atmaca (1944)
- Aşkın Doğuşu (1944)
- Kırkıncı Tepe (1945)
- Dar Yol (1949)
- Üç Kadının Romanı (1954)
- Kırkıncı Oda (1958)
- Gecenin Ucundaki Işık (1963)
- Güz Şarkısı (1966)
- Evli Bir Kadının Günlüğünden (1971)
- Üç Yirmidört Saat (1977)
- Kurtlar (1990)
- Deli Aşk (2002)
Öyküler
- Jaguar (1978)
- Bir Hanım Efendinin Ölümü (1981)
- Pay Kavgası (1985)
Sinemaya uyarlanan eserleri
Kızıl Vazo romanı Atıf Yılmaz tarafından 1961 ve 1969'da iki farklı senaryoyla sinemaya uyarlanmıştır
Yıldıztepe romanı Memduh Ün tarafından 1965’te sinemaya uyarlandı.
Ada öyküsü de Süreyya Duru tarafından 1988’de sinemaya uyarlandı.
Kaynakça
- ↑ Yazarın, doğum tarihi konusundaki çelişkili bilgiler, 4 Şubat 2003'te bizzat kendisi ile yapılan yüz yüze bir görüşmede giderilmiş ve 1916 yılında İstanbul'un Fındıklı semtinde doğduğu öğrenilmiştir.
- ↑ "Peride Celal'den Sessiz Veda". Milliyet gazetesi. http://gundem.milliyet.com.tr/peride-celal-hayatla-barisamadan-/gundem/detay/1724319/default.htm. Erişim tarihi: 18 Haziran 2013.
- 1 2 3 4 5 6 Zorkul, Tahir. "Peride Celal'in Hayatı ve Eserleri Üzerine Bir Araştırma". Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Van, 2006. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=-L8ilcwn9ZRRc_YMKxXW1ilBaxwMT__NHFcvv6Y8KjX7-zGwS-tTRbw_kEz5BTI6. Erişim tarihi: 7 Haziran 2016.
- ↑ "Peride Celal". 5 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160605160225/http://www.kultur.gov.tr/TR/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFA79D6F5E6C1B43FFF5B2058CC7F44E0E. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2008.
- 1 2 "Peride Celal". Türkiyeli Kadın Yazarlar Veritabanı. 19 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160519184851/http://tr.writersofturkey.net/index.php?title=Peride_Celal. Erişim tarihi: 7 Haziran 2016.
- ↑ "Peride Celal hayatla ‘barışamadan’ öldü". Milliyet gazetesi, 17 Haziran 2013. 6 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150406084927/http://www.milliyet.com.tr/peride-celal-hayatla-barisamadan-/gundem/detay/1724319/default.htm. Erişim tarihi: 7 Haziran 2016.
- ↑ "Romanın gizli ustasına veda". Radikal gazetesi. http://www.radikal.com.tr/hayat/romanin_gizli_ustasina_veda-1138021. Erişim tarihi: 18 Haziran 2013.