Permiyen-Triyas yok oluşu

Permiyen-Triyas yok oluş olayı (P–Tr), kimi zaman gayri resmi olarak "Büyük Ölüm" veya "Büyük Yok Oluş" olarak da adlandırılır,[1] 251,4 milyon yıl önce meydana gelen[2][3] ve Paleozoik ile Mezozoik dönemlerin yanı sıra Permiyen ve Triyas jeolojik dönemleri arasındaki geçişi başlatan bir kitlesel yok oluş olayıdır. Bu yok oluş olayı, tüm deniz türlerinin %96'sının[4] ve karalardaki omurgalı türlerinin ise %70'inin tükenmesine yol açan dünyanın en şiddetli yok oluş olayı olarak bilinir.[5] Bu yok oluş olayı, ayrıca şimdiye kadar böceklerde gözlemlenen tek kitlesel yok oluş olayı olarak da bilinir.[6][7] Bazı ailelerin %57'si yok olurken tüm cinslerin ise %83'ü ölmüştür. Bu olayda biyoçeşitlilik büyük oranda tahrip olduğu için Dünya üzerindeki yaşamın kendisini toparlaması diğer soy tükenmesi olaylarında olduğundan daha uzun sürmüştür.[4] Bu olay, "tüm kitlesel yok oluşların anası" olarak tanımlanmıştır.[8]

Milyonlarca yıllık bir zaman dönemine yayılmış olan bu yok oluş süreci, en az iki ayrı aşamada geliştiği için Permiyen-Triyas kitlesel yokoluşun aslında sanılandan daha karmaşık olduğu da araştırmacılar tarafından ortaya çıkmıştır.[2][5][9][10] Bu yok oluşun nedenlerine dair çeşitli fikirler ve mekanizmalar öne sürülmüştür: Örneğin daha erken bir evrede yavaş yavaş gerçekleşen bazı çevresel değişimlerin buna neden olduğu ihtimali üzerinde durulurken ikinci aşamada, yıkımsal bir felaket olayının gerçekleşmesi nedeniyle kitlesel yok oluşun ivme kazandığı ileri sürülmektedir. İkinci aşamada gerçekleşen doğal felakete dair öne sürülen mekanizmalar arasında çok sayıda meteor çarpması, bazalt seli patlamaları gibi volkanik etkinlikler, okyanus tabanlarında felakete yol açan metan gazı salınımı, denizlerdeki oksijen içeriğinin gerilemesi (anoksiya) veya oksijen düzeyindeki dalgalanmalar, deniz seviyesinde görülen değişiklikler, kuraklık ve iklim değişikliği veya bunların bir kombinasyonu gibi birçok nedenler bu yok oluş için olası sebepler olarak gösterilmiştir.[11]

Önce gelen Proterozoik Devir 542 myö - Fanerozoik Devir - günümüz
542 myö - Paleozoik - 251 myö 251 myö - Mezozoik - 65 myö 65 myö - Senozoik - günümüz
Kambriyen Ordovisyen Silüryen Devoniyen Karbonifer Permiyen Trias Jura Kretase Paleosen Neojen Kuvaterner

Kaynaklar

  1. ↑ "The Great Dying - NASA Science". 29 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160529042701/http://science.nasa.gov/science-news/science-at-nasa/2002/28jan_extinction/. Erişim tarihi: 2011-04-30.
  2. 1 2 Jin YG, Wang Y, Wang W, Shang QH, Cao CQ, Erwin DH (2000). "Pattern of Marine Mass Extinction Near the Permian–Triassic Boundary in South China". Science 289 (5478): 432–436. Bibcode 2000Sci...289..432J. DOI:10.1126/science.289.5478.432. PMID 10903200.
  3. ↑ Erwin, D.H (1993). The Great Paleozoic Crisis: Life and Death in the Permian. New York: Columbia University Press. ISBN 0231074670.
  4. 1 2 Benton M J (2005). When life nearly died: the greatest mass extinction of all time. London: Thames & Hudson. ISBN 0-500-28573-X.
  5. 1 2 Sahney S and Benton M.J (2008). "Recovery from the most profound mass extinction of all time" (PDF). Proceedings of the Royal Society: Biological 275 (1636): 759–765. DOI:10.1098/rspb.2007.1370. PMC 2596898. PMID 18198148. http://journals.royalsociety.org/content/qq5un1810k7605h5/fulltext.pdf.
  6. ↑ Labandeira CC, Sepkoski JJ (1993). "Insect diversity in the fossil record". Science 261 (5119): 310–315. Bibcode 1993Sci...261..310L. DOI:10.1126/science.11536548. PMID 11536548.
  7. ↑ Sole RV, Newman M (2003). "Extinctions and Biodiversity in the Fossil Record". Encyclopedia of Global Environmental Change, The Earth System - Biological and Ecological Dimensions of Global Environmental Change (Volume 2). New York: Canadell JG, Mooney, HA. s. 297–391. ISBN 0-470-85361-1.
  8. ↑ Erwin DH (1993). The great Paleozoic crisis; Life and death in the Permian. Columbia University Press. ISBN 0231074670.
  9. ↑ Yin H, Zhang K, Tong J, Yang Z, Wu S. "The Global Stratotype Section and Point (GSSP) of the Permian-Triassic Boundary". Episodes 24 (2): 102–114.
  10. ↑ Yin HF, Sweets WC, Yang ZY, Dickins JM (1992). "Permo-Triassic events in the eastern Tethys–an overview". Sweet WC. Permo-Triassic events in the eastern Tethys: stratigraphy, classification, and relations with the western Tethys. Cambridge, UK: Cambridge University Press. ss. 1–7. ISBN 0-521-54573-0.
  11. ↑ Tanner LH, Lucas SG & Chapman MG (2004). "Assessing the record and causes of Late Triassic extinctions" (PDF). Earth-Science Reviews 65 (1–2): 103–139. Bibcode 2004ESRv...65..103T. DOI:10.1016/S0012-8252(03)00082-5. 2007-10-25 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20071025225841/http://nmnaturalhistory.org/pdf_files/TJB.pdf. Erişim tarihi: 2007-10-22.

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 8/24/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.