Pertek

Koordinatlar: 38°51′54″K 39°19′37″D / 38.865°K 39.32694°D

Pertek
—  İlçe  —
Türkiye'de yeri
İlin haritası
Koordinatlar: 38°51′54″K 39°19′37″D / 38.865°K 39.32694°D
Ülke	Türkiye
İl	Tunceli
Coğrafi bölge	Doğu Anadolu Bölgesi
Yönetim
- Kaymakam	Erkan Kaçmaz [1]
- Belediye başkanı	Recai Vural (AK Parti)
Yüzölçümü
- Toplam	947 km^2 (365,6 mi^2)
Rakım	1.100 m (3.609 ft)
Nüfus (2015)[2]
- Toplam	11,466
- Kır	5,001
- Şehir	6,465
Zaman dilimi	UDAZD (+3)
Posta kodu	62500
İl alan kodu	0428
İl plaka kodu	62
İnternet sitesi: www.pertek.bel.tr

Pertek, (Kürtçe: Pêrtag, Pêrtage veya Pertaq,^[3] Doğu Anadolu Bölgesi'nde Tunceli iline bağlı bir ilçedir.

Tunceli ilinin güneyinde yer alır. Elazığ il sınırları ile arasındaki Keban Baraj Gölü ile ayrılmaktadır. Elazığ il merkezine en yakın ilçedir ve baraj gölü üzerinde feribot işletmeciliğine sahiptir. Elazığ il merkezine önce feribot, ardından araçla 25 dakikalık (27 km) mesafede, Tunceli il merkezine ise dağlık bir yoldan 50 dakikalık (55 km) bir mesafededir. 1916'da Tunceli vilayeti teşekkül edilince Tunceli'nin ilçesi durumuna gelen Pertek, 1937 yılında diğer ilçelerle birlikte Elazığ'dan yönetilmeye başlanmıştır. 1947'de Tunceli'nin tekrar il olarak teşekkülü ile birlikte Pertek de diğer ilçelerle birlikte Tunceli ilinin bir ilçesi durumuna gelmiştir.^[4]

Köken bilimi

Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde "Pertek kalesi üzerinde tunçtan bir karakuş heykeli vardır. Her yıl Nevruz gününde, kanat çırpıp bütün Kürt kavimlerini bu şehrin pazarına toplamak için işaret verirmiş. Bunun içinde bu şehre Pertek denirmiş, Halid Bin Velid bu şehri ele geçirince bu heykeli yıkmış ancak kalenin üzerinde heykelin yeri hala belli olmakta" diye geçer.^[5] Ayrıca Perteq kelimesi Kürtçe kuş kanadı anlamına gelir. Bununla birlikte, Pertek ilçesinde mahalle ve bazı köy adlarının halk tarafından halen Ermenice olarak zikredilmesi (Şebşebik, Sağmınik, Sıptınik, Şorğu, Titenik, Xirnik, Margek, Axzunik, Horik,...), Pertek adının aslında Ermenice olduğu ve "Kalecik" anlamına geldiği iddiasına da kanıt olarak sunulmuştur^[6].

Nüfus

2007 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) sonuçlarına göre toplam 11.869 kişinin yaşadığı Pertek'te nüfusun %50,82'si ilçe merkezinde, %49,18'i ise köylerde yaşamaktadır. Nüfusun cinsiyete göre dağılımına bakıldığında toplam erkek nüfusun 6.165, toplam kadın nüfusun ise 5.704 olduğu görülmektedir.

İlçe nüfusunda özellikle 1990 yılından sonra büyük oranda düşme olduğu görülmektedir. Genellikle göçler, yakınlığı sebebiyle Elazığ'a yapılmaktadır. Bu düşüşün en büyük sebebi işsizliğin yol açtığı geçim sıkıntısıdır. ^[7]

Yıllara göre nüfus verileri[8][9]
Yıl	1955	1960	1965	1970	1975	1980	1985	1990	1997	2000	2007
Toplam	18.833	20.366	-	-	-	21.568	21.449	18.833	12.456	13.199	11.869
Şehir	-	3.069	-	-	-	4.400	5.031	5.428	6.405	5.737	6.032
Köy	-	17.297	-	-	-	17.168	16.418	13.405	6.051	7.462	5.837

Ekonomi

Hayvancılık, tarım ve Keban Baraj Gölü üzerindeki feribot işletmeciliği ilçeye önemli bir ekonomik getiri sağlamaktadır. Arpa, buğday, şeker pancarı ve nohut gibi tarım faaliyetlerinin yanı sıra, süt, peynir, kırmızı et, bal ve yumurta üretimiyle hayvancılık, ilçe ekonomisinin başlıca gelir kaynağıdır.

Köyler

Köy       Eski adı Nüfus** Pınarlar Nahiyesi Beydamı Balışer 163 Biçmekaya Xarsik 117 Çalıözü Vasgert 103 Çataksu Avdan/Dolukan 76 Çimenli Xirnek 210 Günboğazı Margik 165 Kacarlar Qeceran 128 Karagüney Gadosa 193 Koçpınar Qocpixar 73 Konurat Xaxi 25 Pirinççi Pirinçi 123 Pınarlar* Paşavank 374 Sumak Zimeq 68 Tozkoparan Tanz 179 Yeğencik Misadariç 203(***) Yeniköy İngiko/Gola Qurde 170 Yukarıyakabaşı Horik 75

Köy       Eski adı Nüfus** Dere Nahiyesi Ardıç Sağman Dersimi 172 Bakırlı Şuşenk 67 Dere* Ormkex/Rumkıx 100 Elmakaşı Poxteris 143 Kayabağ Axzunik 85 Kazılı Kazulu/Qazeli 89 Söğütlütepe Gulbari 107 Sürgüç Sürgec 74 Ulupınar Ulupar 108 Yalınkaya Çarxik 118 Yamaçoba Erindeg/Yerindag 68

Köy       Eski adı Nüfus** Akdemir Nahiyesi Akdemir* Avşeker 218 Aşağıgülbahçe Kurmes 107 Ayazpınar Titinik 225 Ballıdut Koxpinik 31 Bulgurtepe Celador 75 Çukurca Baravan 233 Gövdeli Taxsiyan 30 Konaklar Doxikan 255 Yukarıgülbahçe Orcan 40

Köy       Eski adı Nüfus** Merkez Nahiyesi Çakırbahçe Coravan 133 Demirsaban Sefkar 100 Dereli Dereli 119 Dorutay Zeve 278 Geçityaka Çüçke 178 Kolankaya Kave/Çerçemler 40 Korluca Resikan/Til 43 Mercimek Mercimek 102 Sağman Sökmen 162

• (*) Nahiye merkezi; (**)T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu (2008); (***)T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu (2000)

Etnik dağılım, dil ve kültür

Vikipedi'nin kalite standartlarına ulaşabilmesi için, bu maddenin veya bir bölümünün temizlenmesi gerekmektedir. Görüşlerinizi lütfen tartışma sayfasında belirtiniz.

19. yüzyılın sonuna Şavak]]lılar) yaşamaktadır. Gerek mezhep gerekse etnisite olarak mozaik bir yapıya sahip olan Pertek'in etnik dağılımına dair kesin bir oran verilmesi mümkün olmamakla birlikte, 2007 yılında, Ankara Üniversitesi-Etnoloji Anabilim Dalı tarafından yapılan bilimsel bir araştırmaya göre Türk-Sünnilerinin yoğun olarak ilçe merkezinde, Kürt-Alevilerinin ise yoğun olarak Pertek'e bağlı köylerde ikamet ettiği söylenebilir. Bazı köylerde Sünni Kürtler de vardır. Fakat son yıllardaki göçlerle birlikte ilçe merkezindeki Türk-Sünni ve Kürt-Alevi oranında Aleviler daha baskındır.^[10][11]

Bazı Osmanlı belgelerinde, Pertek ilçe merkezi yerli halkının ve merkeze bağlı Sağman ile Dereli köylerinin Karakeçili Türkmen aşiretine mensup olduğu geçer. Karakeçili aşiretinin, Ertuğrul Gazi ve Süleyman Şah idaresinde Fırat nehrini takip ederek Anadolu'ya geldikleri ve bu göçle birlikte Karakeçililerin bir bölümünün Elazığ ve çevresine yerleştikleri bilgisi, aynı kaynaklarda mevcuttur. Bununla birlikte bu aşiretin, Elazığ'da toplam 44 köyü kurduğu ve Pertek merkez ilçe yerlileri ile Sağman ve Dereli köy halkının da Elazığ'daki Karakeçili'lerin uzantısı olduğu söylenir. Bu tezi destekleyecek belgeler Osmanlı kayıtlarında bulunmaktadır.^[12]. Benzer kaynaklar, Çemişgezek ilçesinin yerli halkı ve Çemişgezek'e bağlı toplam 10 köyde de aynı aşirete mensup insanların yaşadığı bilgisini verir. Özellikle Pertek ve Çemişgezek ilçelerinde yaşayan bazı insanların, köken olarak aynı aşiret ismini vermesi, merkez ilçe yerli halklarının kendilerini "Harput'luluk" kavramı dahilinde tanımlamaları ve Harput yöresinin kültürel özelliklerini taşımaları, bu kaynakları doğrular niteliktedir.

Kaynakça

1. http://www.pertek.gov.tr/sayfa.aspx?id=1
2. "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFDcvPzo. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
3. Index Anatolicus
4. Pertek Belediyesi
5. Seyahatname 3. cilt sayfa 1439
6. İsmail Beşikçi (Hrsg): Resmi Tarih Tartışmaları 6: Resmi Tarihte Kürtler, s. 110
7. Pertek Kaymakamlığı
8. http://www.angelfire.com/country/cemisgezek/introduction/popilation.html
9. Pertek Kaymakamlığı, nüfus
10. http://www.ysk.gov.tr/ysk/SandikSonuclari/Tunceli/pertek-P.pdf
11. http://www.ysk.gov.tr/ysk/SandikSonuclari/Tunceli/pertek-B.pdf
12. Prof. Dr. İsmail Özçelik - Türk Kültüründe Karakeçililer Uluslararası Şöleni Bildirileri, 3 Haziran 1999, Şanlıurfa, AKM Başkanlığı, Yay. Ankara, 1999

Dış bağlantılar

• Pertek Kaymakamlığı
• Pertek Belediyesi