Politbüro
Politbüro (Rusça Politicheskoye Buro), Politik Büro'nun kısaltılmış biçimi. SSCB tarihinde komünist partinin, politikaları belirleyen en üst karar organıydı. Rusya'da 1917 Sovyet Devrimi'nden sonra devlet yönetimi üzerinde uyguladığı sıkı denetim 1991'de SSCB'nin dağılmasıyla sona ermiş, ardından varlığı fiilen sona ermiştir.[1]
Rusya'da ilk Politbüro, Ekim 1917 sonlarında Bolşevik Partisi Merkez Komitesi'nce hazırlanan ayaklanma sırasında kesintisiz ve esnek bir yönetim mekanizması sağlamak amacıyla oluşturuldu. Bu politbüro'nun yedi üyesi arasında Vladimir İlyiç Lenin, Lev Troçki ve Josef Stalin de vardı. Bolşevik ayaklanmasının başarıya ulaşmasıyla Politbüro dağıtıldı.[2] Mart 1919'daki VIII. Parti Kongresi, Merkez Komitesi'ne kendi üyeleri arasından beş kişilik yeni bir Politbüro seçme talimatını verdi. Bu organın resmi görevi, Merkez Komitesi'nin olağan oturumlarını bakleyemeyecek kadar acil sorunlar konusunda karara varmaktı. Çok geçmeden parti ve devlet yönetiminde önemli bir konum üstlenen Politbüro, görev açısından Merkez Komitesi'ni gölgede bıraktı.
Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nde (KPSS) gündemi hazırlayan, tartışılacak konularla ilgili belgeleri sağlayan ve Politbüro kararlarını alt kademelere aktaran organ parti sekreterliğiydi. Dolayısıyla KPSS genel sekreteri Politbüro'nun en etkili üyesi durumuna geldi. Bu makamı elinde tutan Stalin, Lenin'in 1924'te ölümünü izleyen iktidar mücadelesinin ardından Politbüro üzerinde denetleyici bir konum elde etti ve bu organın yanı sıra, bir bütün olarak partiyi de kesin egemenliği altına aldı.
Politbüro 1952'de kaldırıldı ve yerine, üye sayısı daha fazla olan Merkez Komitesi Prezidyumu getirildi. Ertesi yıl ölen Stalin'in tiranlığa vuran aşırı uygulamalarının son bulmasıyla bu yeni organ içinde kolektif yönetim anlayışına daha büyük önem verildi. Böylece Prezidyum 1964'te Nikita Kruşçev'i parti genel sekreterliğinden uzaklaştıracak ölçüde güç kazandı. Partinin en üst organı için 1966'da yeniden Politbüro adı benimsendi.
Politbüro'nun üyeleri görünüşte KPSS Merkez Komitesi'nce seçiliyordu. Ama gerçekte Politbüro varlığını kendi sürdüren bir organdı. Yeni alınacak üyeler ve görevden uzaklaştırılacak üyeler Politbüro'da belirleniyordu. Sovyet tarihinin büyük bölümünde 12-15 arası asıl üye ile 5-8 arasında aday üyeden oluşan Politbüro'nun yapısı 1990'daki değişikliklerle Sovyet cumhuriyetlerinin hepsinden birer temsilciyi kapsayacak biçimde genişletildi. Bazı üst düzey hükümet yetkilileri Politbüro'dan çıkarıldı; bu düzenlemenin amacı parti üyelikleri süren söz konusu yetkililerin, Devlet Başkanlığı Konseyi üyesi olarak taşıdıkları sorumluluklara ağırlık vermelerini sağlamaktı. Politbüro başkanı konumunda olan KPSS genel sekreteri, uygulamada SSCB'nin de lideriydi. Savunma bakanı, Sovyet gizli polis örgütü KGB'nin şefi, en önemli cumhuriyet ve kentlerin parti örgütü başkanları genellikle Politbüro üyeleri arasında yer alıyordu. Politbüro'nun gedikli üyeleri olan eski Bolşevik ideologların yerini 1980'lerin sonlarına doğru belirli bir teknik eğitim görmüş olan, ayrıca bürokraside uzun ve sadık bir hizmet sicili bulunan parti üyeleri aldı.
Doğu Avrupa'daki komünist ülkelerin politbüroları da biçim ve görev bakımından Sovyet modeline benzer bir yapıdaydı. Aynı modeli izleyen Çin'de ise Politbüro'ya bağlı Daimi Komite adlı ayrı bir organ vardır. Genellikle yedi üyeden oluşan Daimi Komite geniş yetkileriyle hem Çin Komünist Partisi, hem de Politbüro içinde belirleyici bir rol oynar.
Ayrıca bakınız
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kaynakça
- ↑ "Politburo." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc., 2012. Web. 03 Apr. 2012. <http://www.britannica.com/EBchecked/topic/467548/Politburo>.
- ↑ http://www.archontology.org/nations/ussr/cpsu/politburo_hist.php Published 26 June 2009