Queer

Queer, heteroseksüel olmayan (bknz. homoseksüel olması şart değil) ve azınlıkta kalan cinsiyet ve cinsel yönelimlerin hepsini içine alan bir şemsiye terimdir.^[1] Kuir olarak telaffuz edilir ve nadiren Türkçede bu şekilde yazılır.^[2] LGBT tanımlarını tekrar yapan; bunların cinsel^[3] olduğu kadar sosyolojik, entelektüel ve politik açılımlarıyla tarihsel, kültürel gelişimlerini de anlatan teori.

Tarihçe

Aslen "tuhaf, acayip"^[2] anlamına gelen queer sözcüğü ilk kez 20 yy. da İngilizce'de "ibne" anlamında kullanılmıştır.^[1] İlk olarak transfobikler tarafından hakaret ve aşağılama amacıyla kullanılan bu argo sözcük zamanla LGBT argosunda eşcinseller tarafından benimsenmiş ve negatif anlamından sıyrılmıştır. Günümüzde eşcinsel hakları gibi konularda yaygın olarak eşcinsel anlamında kullanılır ve herhangi bir hakaret anlamı içermez.^[1] Bir sıfat olan "queer" zamanla ad halini almıştır.

Genel bilgiler

Cinsiyetlerin ve cinsel yönelimlerin (eşcinsel, biseksüel, heteroseksüel) tanımladığı kimliklerin baskıcı olduğunu ve bunların -kimlik politikası yapanlarca- sınırlarının çizildiği kadar sabit ve net olmayabileceğini iddia eden queer teorisine işaret eder.

Queer teori ne olduğuyla değil neye karşı olduğuyla kendini ortaya koyar. “Normal”i, normalliği kuran normların kuruluş ve işleyiş yapısını sorgular. Cinsiyet, toplumsal cinsiyet, cinsel yönelim ve cinsel pratiklerle ilgili her tür etikete, dolayısıyla da kimlik ve cinselliğin üzerine kurulduğu “apaçık” her tür kategoriye karşı durur. Toplumsal cinsiyetin de içinde bulunduğu (kadınlık/erkeklik) ikili düşünce yapılarına, bu yapıların beraberinde getirdiği uyumluluklara (kadın, kadın gibiyse erkeğe arzu duyar) karşı, cinsiyet/toplumsal cinsiyet/cinsel yönelim kimliklerinin hiçbirinin “doğal” olmadığını, tarihsel, kültürel ve toplumsal olarak kurulduğunu ve dolayısıyla da iktidar ilişkilerinden bağımsız düşünülemeyeceğini savunur. Bu bağlamda, ana soruları cinsel kimliğin inşası, bu kimliklerin nasıl düzenlendiği ve bu kimliklerle özdeşleşmelerin bizi nasıl mümkün kıldığı ve kısıtladığı etrafında yoğunlaşır. İlk olarak akademik çevrede ortaya atılan bu teoriyi zamanla benimseyen kişiler şu an kendilerini -cinsiyetlerden ve cinsel yönelimlerden bağımsız şekilde- "queer" demektedir. Queer bireyler heteroseksizme ve heteronormativiteye karşı politik bir tutum alan bireylerdir.

Türkiye'de yeni yeni konuşulmaya başlanmasına karşın "queer" kavramı ve "queer teori" 20 yıla aşkın bir süredir Avrupa'da ve Amerika'da tartışılmaktadır. Yurtdışındaki birçok eşcinsel örgütlenmesi de kendisini "queer örgütlenme" olarak tanımlamaktadır.

Kapsayıcı Queer'lik

Queer Politikası, kendine özgü bir biçimde daha büyük bir kapsayıcılığa ulaştı. 1980'lerin sonunda ortaya çıkan ve 1990'lar boyunca gelişen bu akım, daha önceden harekete hâkim olan dar kimlik politikalarına, katı kategorilere ve birbirlerinin aynı gruplara karşı bir tepkiydi. Queer politikasıyla tüm kimlikler - lezbiyen, gey, biseksüel, transeksüel, hatta bazı heteroseksüel kimlikler - genel bir "queer"lik içinde kaynaşabiliyordu.

Queer politikası, her türlü anaakım, "normal" düşünme biçimine bir karşı çıkıştı. Ama aynı zamanda lezbiyen ve gey hareketinin yurttaşlık hakları yaklaşımına da karşıydı. Gey yurttaşlık hakları stratejistleri "Her yerdeyiz," sloganını kullanırken ve siyasette yer edinmek için her şeyden önce lezbiyen ve geylerin tehdit edici olmayan "normallik"lerini vurgulamanın önemine inanırken Queer yaklaşımı eleştirel ve muhalifti. Sloganı şuydu: "Buradayız, Queer'iz - Buna Alışın!"

"Queer açıkça farklılığını ortaya koyar" diyor Sosyolog Jashua Gamson. "Queer, yabancı statüsüne başkaldırmaz aksine bu statünün keyfini çıkarır." Queer Aktivizmi, sokak propagandası, kültürel uyumsuzluk eylemleri, (biyolojik ve toplumsal) çok-cinsiyetli "öpüşme etkinlikleri" gibi etkinlik biçimlerini alma eğilimindedir.

Queer Teorisinin başlıca aktivizm kuruluşu olan, ABD'de ortaya çıkan, Britanya ve Avustralya'ya yayılan ve "queeruption" antikapitalist etkinlikler düzenleyen çeşitli grupları oluşturan Queer Nation'dur.

Queer Teorisi^[4] akademik kurumlarda daha güçlü bir yer edinmiştir ve oldukça soyut bir dil kullanır. Bu teori, biraz postmodernizmden ve güncel feminist felsefeden ama büyük ölçüde Michel Foucault'nun tarihsel ve toplumsal kurgusalcı fikirlerinden türemiştir. Bu fikirler eşcinsel özgürleşmesinin 1960 ve 1970'lerdeki döneminde de etkili olmuşlardır.

Foucault eşcinselliği "stratejik bir marjinal konum" olarak tanımlar. Bu konumdan insanın kendisiyle ve başkalarıyla yeni ilişki kurma biçimlerini izlemesi ve tasarlaması mümkündür. Queer Politikası toplumsal cinsiyet baskısını reddeder, ama onun sağladığı marjinal, dışarıdanlık perspektifine değer verir.

Queer aktivistleriyle, Gey Yurttaşlık Hakları aktivistleri arasındaki anlaşmazlıkta kuşak farkı da etkili olabiliyor. Bazı yaşlı kişiler için "queer" kelimesi hâlâ son derece olumsuz homofobik çağrışımlar taşıyor. Kelimenin "ıslah edildiğini" kabul etmiyorlar.

Ancak Queer'liğin nihai meydan okuması, biyolojik ve toplumsal cinsiyet kimliklerinin - bu kimlikler kullanılmakta ve üstlenilmekte olsa bile - birliğini, istikrarını ve politik yararını sorgulamaktadır. Bu açıdan Queer Politikası bir transgender politikası ve teorisiyle daha kolay ilişkilendirildi ve bunun gelişimine katkıda bulundu. Transgendered ve Biseksüel kişiler için Queer'lik yararlı bir "şemsiye" terim işlevi görebilmektedir.

Pangender

Pangender kişiler, erkek ya da kadın olarak etiketlenmek istemeyenlerdendir. İkili cinsiyet sistemine uymazlar çünkü bütün cinsiyetleri taşıdıklarını hissederler.

Agender

Agender (cinsiyetsiz) kişiler kendilerinin cinsiyetsiz olduğunu hissetmektedirler.^[5][6] Bu kişiler kendilerini herhangi bir cinsiyete ait hissetmezler ve kendilerini herhangi bir cinsiyete tabi olarak tanımlamazlar.^[7][8][9]

Kaynakça

1. "queer." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
2. Nilgün Sofuoğlu Kılıç (Aralık, 2010). Butler’ı Schutz İle Okumak: Toplumsal Cinsiyet Kavramı ve Cinsiyet Ayrımcılığının Bazı Göstergeleri Üzerine Bir Değerlendirme. http://dekaum.com/blog/wp-content/uploads/2011/03/Butler%E2%80%99%C4%B1-Schutz-ile-Okumak-Toplumsal-Cinsiyet-Kavram%C4%B1-ve-Cinsiyet-Ayr%C4%B1mc%C4%B1l%C4%B1%C4%9F%C4%B1n%C4%B1n-Baz%C4%B1-G%C3%B6stergeleri-%C3%9Czerine-Bir-De%C4%9Ferlendirme.pdf. Erişim tarihi: 5 Ekim 2013. 
3. İmkansız Kimlikler, Kimliklere Direnen Bedenler; Queer Performativite
4. Halberstam, Jack. "Kuir teorisine genel bakış konulu Jack Halberstam ses kaydı". 16 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160316065054/https://archive.org/details/HalberstamQueerTheory-AnkaraTurkey. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2014. 
5. "LGBTQ Needs Assessment" (PDF). Nisan 2013. ss. 52–53. 24 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20141024234412/http://encompassnetwork.org.uk/uploads/LGBTQ-Needs-Assesmentabsolutelyfinal.pdf. Erişim tarihi: 18 Ekim 2014. 
6. "Gender alphabet" (PDF). ss. 1. 15 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150415040555/http://www.safehomesma.org/gender_alphabet.pdf. Erişim tarihi: 18 Ekim 2014. 
7. Vargo, Marc E. (2011). "A Review of "Please select your gender: From the invention of hysteria to the democratizing of transgenderism"". Journal of GLBT Family Studies 7 (5): 493–494. DOI:10.1080/1550428x.2011.623982. http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/1550428X.2011.623982. 
8. Cronn-Mills, Kirstin (1 Eylül 2014) (en). Transgender Lives: Complex Stories, Complex Voices. Twenty-First Century Books. ISBN 978-1-4677-4796-7. https://books.google.com/books?id=dOUSBAAAQBAJ. 
9. Schorn, Johanna (22 Şubat 2016). Taking the "Sex" out of Transsexual: Representations of Trans Identities in Popular Media. 

Dış bağlantılar

• Kaos GL Derneği
• Lambdaistanbul LGBTT Dayanışma Derneği
• MorEl Eskişehir LGBTT Oluşumu
• Pembe Hayat LGBTT Dayanışma Derneği