Roza Shanina

Roza Shanina, 1891/30 Mosin-Nagant'ı ile 3.5x PU tüfeğini elinde tutuyor, 1944

Roza Georgiyevna Shanina (Rusça: Роза Георгиевна Шанина, IPA: [rozə ɡʲɪorɡʲɪɪvnəʂanʲɪnə]; (d. 3 Nisan 1924 - ö. 28 Ocak 1945), İkinci Dünya Savaşı sırasında, Vilnüs Taarruzu sırasında on iki asker de dahil olmak üzere elli dokuz kişinin öldürüldüğü öldürülen bir Sovyet keskin nişancısıydı. Shanina, 1941'de kardeşinin ölümünden sonra orduya katılmak için gönüllü oldu ve cephedeki savaşmayı seçti.

1944 yılında Kanadalı bir gazete Shanina'yı "Doğu Prusya'nın görünmeyen terörü" olarak nitelendirdi. Şeref Nişanına layık görülen ilk Sovyet kadın keskin nişancıydı ve 3. Belarus Cephesinin ilk hizmet görevlisiydi. Bir topçu birliğinin ağır yaralı komutanını korurken Doğu Prusya Taarruzu sırasında öldürüldü. Cesareti ömrü boyunca övgü aldı, ancak keskin nişancıları keskin nişancılardan korumak için Sovyet politikasıyla ters düştü. Savaş sırasında tuttuğu günlüğü ilk kez 1965 yılında basıldı.

Gençliği

3 Nisan 1924'te Rus Yedma köyünde (Arkhangelsk Oblastı), bir kolhoz sütçüsü olan Anna Alexeyevna Shanina'nın ve I. Dünya Savaşı sırasında aldığı yara nedeniyle sakat kalan günlükçü Georgiy (Yegor) Mikhailovich Shanin'in çocuğu olarak dünya'ya geldi.^[1] Roza'nın ismi Marksist devrimci Rosa Luxemburg'dan^[2] alınmıştır. Altı kız kardeşi vardı: bir kızkardeş, Yuliya ve beş kardeşi Mikhail, Fyodor, Sergei, Pavel ve Marat. Shanin ailesi de üç yetim yetiştirdiler.^[3] Roza, açık kahverengi saçları ve mavi gözleri olan ortalama bir yüksekliğin üstündeydi ve Kuzey Rus lehçesinde konuşuyordu.^[4] Yedma'daki dört ilkokul sınıfını bitirdikten sonra, eğitimini Bereznik köyünde sürdürdü. O sırada hiçbir okul taşımacılığı olmadığından, beşinci ila yedinci sınıflardayken, ortaokula devam etmek için Bereznik'e 13 kilometre (8.1 mi) yürüyerek gitmek zorunda kaldı. Cumartesi günleri, teyzesi Agnia Borisova ile ilgilenmek için tekrar Bereznik'e giderdi.

On dört yaşına gelen Shanina, ailesinin isteklerine karşı, tren istasyonu yolu boyunca 200 kilometre (120 mil) yürüyerek200 kilometre (120 mi) Arkhangelsk'a gitti ve oradaki kolejde okudu.^[5] Shanina evinde neredeyse hiçbir eşyasını bırakmadı;^[6] Daha sonra savaş günlüğünde Arkhangelsk'ın stadyumunu Dinamo'yu ve sinemaları Ars ve Pobeda'yı anlatmıştır. Shanina'nın arkadaşı Anna Samsonova, Roza'nın bazen Ustyansky Bölgesi'ndeki arkadaşlarından, saat 02:00 ve 03:00 arası üniversite yurduna döndüğünü anlatmıştır. Kapılar o zamana kadar kilitlendiği için, diğer öğrenciler Roza'nın odasına tırmanmasına yardımcı olmak için çeşitli çarşafları birbirine bağlarlardı.^[7] Shanina, 1938'de Sovyet gençlik hareketi Komsomol'a üye oldu.^[8]

İki yıl sonra, Sovyet orta öğretim kurumları öğrenim ücretlerini getirdi ve burs fonu kesildi.^[9] Shanina evinden küçük bir mali destek aldı ve 11 Eylül 1941'de Arkhangelsk'ta No 2'de (Beryozka olarak bilinir) bir dairede bedava oturması teklifi aldı. Akşamları okudu ve gündüz anaokulunda öğretmen olarak çalıştı. Çocuklar Shanina'yı seviyor ve aileleri onu takdir ediyordu. Shanina, 1941-42 eğitim-öğretim yılında Sovyetler Birliği II. Dünya Savaşı'nda iken kolejden mezun oldu.^[10]

Görev turu

Sovyetler Birliği'nin Alman istilasından sonra, Arkhangelsk kenti Luftwaffe tarafından bombalandı ve Shanina ve diğer kasaba halkı yangın söndürme işine giriştiler ve çocukların anaokulunu korumak için çatıların üzerine gönüllü nöbet tuttu.^[11] Shanina'nın iki büyük kardeşi orduya katılmak için gönüllü oldular. Aralık 1941'de 19 yaşındaki kardeşi Mikhail'in ölüm bildirgesi alındı. Kardşi Leningrad Kuşatması sırasında öldürülmüştür. Buna karşılık, Shanina askeri komisaryaya askeri hizmet izni istemeye gitti. Shanina'nın kardeşlerinden ikisi savaşta öldüler. O zamanlar Sovyetler Birliği kadın keskin nişancılar kullanmaya başlamıştı. Çünkü kadınların sabırlı, dikkatli ve kurnaz olduklarına inanılıyordu.^[12] Şubat 1942'de, 16 ila 45 yaşları arasındaki Sovyet kadınları askeri tasarıya uygun hale geldiler^[13] fakat Shanina, yerel askeri komisaryanın onu savaşın dışında tutmak istediği ayda hazırlanmadı. İlk önce bir atış sahasında ateş etmeyi öğrendi. 22 Haziran 1943'te Shanina, evrensel askeri eğitim için Vsevobuch programına kabul edildi. Shanina'nın birkaç başvurusundan sonra, askeri komisaryanın sonunda Merkez Kadın Keskin Nişancı Akademisi'ne kaydolmasına izin verildi. En yakın arkadaşları olan Aleksandra "Sasha" Yekimova ve Kaleriya "Kalya" Petrova ile tanıştı ve Shanina onlara "üç serseri" diye seslenirdi. İyi bir noktaya odaklanan Shanina, eğitimde büyük puanlar aldı ve akademiden onur derecesi ile mezun oldu.^[14] Orada eğitmen olarak kalması teklif edildi, ancak cephede görev yapmak istediği için bunu reddetti.^[15] 1941-1945 yılları arasında toplamda 2.484 Sovyet kadın keskin nişancısı savaş için görevlendirilmişti ve öldürdükleri toplam düşman asker sayısının en az 11.280 olduğu tahmin edilmektedir.^[16]

Stalingrad Muharebesi'ndeki önemli zaferden sonra Sovyet birlikleri, ülke çapında karşı saldırılara geçti ve Shanina, 2 Nisan 1944'te, ayrı bir kadın keskin nişancı müfrezesinin kurulduğu 184 Tüfek Bölüğü'ne katıldı. Shanina bu müfreze komutanlığına atandı. Üç gün sonra, Vitebsk'in güneydoğusunda, Shanina ilk Alman askerini öldürdü. Yedi ay sonra Shanina, günlüğüne şu anda soğukkanlılıkla düşmanı öldürdüğünü ve eylemlerinde hayatının anlamını gördüğünü yazdı.

Shanina, Kozyi Gory (Smolensk Oblast) köyü savaşındaki mücadeleleri için 17 Nisan 1944'te ilk askeri ayrımı Şövalye 3. Sınıf ödülüne layık görüldü. Bu ödülü alabilen ilk Sovyet kadın keskin nişancısı ve 3. Belarus Cephesi'nin ilk hizmet askeri oldu.^[17][18] Shanina, 6 ila 11 Nisan tarihleri arasında, 1138. Tüfek Alayı komutanı Major Degtyarev'in (1138. Tüfek Alayı Komutanı) raporuna göre, topçu silahı ve makina tabancası yangınına maruz kalırken 13 düşman askerini öldürdü. Mayıs 1944'e gelindiğinde, keskin nişancısı toplaması 17 doğruluğa sahip düşman askeri öldüren Shanina, kesin ve cesur bir asker olarak övgü aldı. Aynı yıl, 9 Haziran'da Shannina'nın portresi, Sovyet gazetesi Unichtozhim Vraga'nın ön sayfasında yer aldı.

22 Haziran 1944'te Vitebsk bölgesinde Bagration Operasyonu başlatıldığında, keskin nişancıların geri çekilmesine karar verildi. Gönüllü olarak ilerleyen piyadelelere yine de destek olmaya devam ettiler, ve keskin nişancılardan tasarruf etmeye yönelik Sovyet politikasına rağmen Shanina kendisinin cepheye gönderilmesini istedi.^[19] Talebi reddedilmesine rağmen yine de gitti. Shanina, daha sonra, izinsiz olarak ön cepheye girdiği için onay verildi, ancak emirlere karşı gelmesine rağmen bir mahkemeye çıkarılmadı.^[20] 5. Tabur ya da keşif bölüğüne bağlanmak, 5. Ordu Kumandanı Nikolai Krylov'a dönmek istiyordu. Shanina aynı talebi üzerine iki kez Joseph Stalin'e mektup yazdı.^[21]

26 ila 28 Haziran 1944 tarihleri arasında Shanina, Vitebsk-Orsha Taarruz sırasında Vitebsk yakınlarındaki çevrili Alman birliklerinin ortadan kaldırılmasına katıldı.^[22] Aynı yılın 8 ila 13 Temmuz tarihleri arasında Sovyet ordusu daha batı yönünde ilerledikçe, Shanina ve kızkardeşleri Vilnius mücadelesine katıldılar; bu bölge 24 Haziran 1941'den beri Alman işgali altındaydı. Almanlar nihayet 13 Temmuz 1944'te Vilnius'tan çekildi. O yılın yazında çıkan saldırılar sırasında Shanina üç Alman'ı yakalamayı başardı.

Askeri akademideyken Shanina, çiftler atma becerisi ile tanındı (hızlı bir şekilde art arda yapılan iki hedef vuruş). Shanina ağaç dalları arasındaki boşluk güneş ışığı ile arkadan aydınlatıldığında ve keskin nişancı yuvası görünür hale geldiğinde, akşam karanlığa kadar bekleyerek bir ağaca gizlenmiş bir Alman güvercin keskin nişancı karşısında karşı-keskin nişancı taktiklerini başarıyla kullandı.

Günlüğü

Shanina yazmayı çok severdi ve sıklıkla ev köyüne ve Arkhangelsk'daki arkadaşlarına mektup gönderirdi. Sovyet ordusunda günlükler kesinlikle yasaklanmış olsa da, bir muharebe günlüğü yazmaya başladı;^[23] Askeri gizliliği korumak için Shanina, günlüğünde sırasıyla "siyah" ve "kırmızı" yaralı olarak adlandırdı. Shanina, günlüğünü 6 Ekim 1944'den 24 Ocak 1945'e kadar tuttu.^[24]

Shanina'nın ölümünden sonra üç defterden oluşan günlük, savaş muhabiri Pyotr Molchanov tarafından yirmi yıldır Kiev'de tutuldu.^[25] 1965 yılında Yunost dergisinde kısaltılmış bir basım yayımlandı ve günlük Arkhangelsk Oblast Bölgesel Müzesi'ne devredildi. Shanina'nın birkaç mektubu ve keskin nişancı günlüğünden bazı verileri de yayınlandı.^[26]

Doğu Prusya

Ağustos 1944'te ilerleyen Sovyet birlikleri, Doğu Prusya'yla olan Sovyet sınırına vardı ve o yılın 31 Ağustos'una gelindiğinde Shanina'nın savaş sayısında öldürdüğü düşman askeri sayısı 42 oldu. Ertesi ay Šešupė Nehri geçildi. Shanina'nın 184'üncü Tüfek Bölümü, Doğu Prusya'ya giren ilk Sovyet birimi oldu.^[27] O zamanlar Ottawa Citizen ve Leader-Post isimli iki Kanada gazetesinin Šešupė Nehri cephesinden resmi bildirimine göre, Shanina keskin nişancı olarak saklandığı yere çömelip bir gün içinde beş Almanı öldürdü. Daha sonra Eylül ayında keskin nişancı toplaması 46 ölü,^[28] bunlardan 15'i Alman topraklarında, yedi saldırı sırasında yapıldı.^[29] 1944 yılının üçüncü çeyreğinde Shanina'ya kısa bir süre izin tanınmış ve Arkhangelsk'i ziyaret etmiştir. 17 Ekim'de Komsomol Merkez Komitesinden onur sertifikası aldı. 16 Eylül 1944'te Shanina, o yıl Almanlara karşı çeşitli savaşlarda sergilenen intifa ve cesaretinden dolayı 2. Sınıf Zafer Nişanı kazandı.

26 Ekim 1944 tarihinde Shanina, Schlossberg (şimdi Dobrovolsk) yakınlarındaki bir savaştaki mücadalesinen dolayı 1. Sınıf Cesaret Madalyası aldı.^[30] Shanina, 27 Aralık'ta Almanya'nın bir karşı hücumda gösterdiği cesur duruşu nedeniyle 26 Ekim'de madalya kazandı. Shanina, Sovyetler Birliği'nin Kahramanı Yüzbaşı Igor Aseyev ile birlikte savaşmış ve 26 Ekim'de ölümüne tanıklık etmiştir.^[31] Askeri komutan yardımcısı olarak görev yapan Shanina, kadın keskin nişancılarla savaşmak için görevlendirildi. Cesaret Madalyasını alan ilk kadın keskin nişancılar arasında yer aldı.^[32] Schlossberg, nihayet Insterburg-Königsberg Operasyonu sırasında 16 Ocak 1945'te 3. Belarus Cephesi birlikleri tarafından yeniden ele geçirildi.

12 Aralık 1944 günü, bir düşman keskin nişancısı, sağ omzından Shanina'yı vurdu. Günlüğünde acıyı hissetmediğini, "omuzum çok sıcaktı," diye yazmıştır. Shanina'nın "iki küçük delik" olarak nitelediği yaraları onun için küçük gözükse de bir operasyona ihtiyacı vardı ve birkaç gün için sakat kaldı. Günlüğünde bir önceki gün, tam olarak aynı yerde yaralandığı kehaneti rüyasına girdiğini yazmıştır.

8 Ocak 1945'te Nikolai Krylov büyük isteksizlik duyduğuna rağmen, resmi olarak Shanina'ya cephe mücadelesine katılmasına izin verdi: daha önce Shanina, 184. Tüfekli Tümen komutanı ve 5. Ordu askeri konseyinin kendisine verdiği iznini de reddetti. Beş gün sonra, Sovyetler Doğu Prusya'da şiddetli mücadeleye neden olan Doğu Prusya Taarruzunu başlattı. 15 Ocak'a kadar bölümlü lojistikle seyahat eden Shanina, beyaz askeri kamuflaj kullandığı Doğu Prus kenti Eydtkuhnen'e (şimdi Chernyshevskoye) ulaştı. Birkaç gün sonra, bir Katyuşa roketatarının dost ateşi olayını yaşadı ve günlüğü şöyle yazdı: "Şimdi Almanların neden Katyuşa'dan korktuğunu anlıyorum, ne ateş!". Shanina Doğu Prusya sınırında, 26 düşman askerini öldürdü.  İçinde hizmet verdiği son birim 144. Tüfek Bölümü idi. Arkhangelsk Oblast Belgesi kitabına göre Shanina, o bölgedeki 205. Özel Motorlu Silah Taburunda görev yapıyordu.^[33] Shanina, savaştan sonra üniversiteye gitmeyi ummuştu.

Görev turu sırasına Shanina birkaç kez gönderildi. Son keskin nişancısı, Vilnius Savaşı sırasında on iki öldürme de dahil olmak üzere elli dokuz onaylamış öldürmeye (diğer kaynaklara göre elli dört^[34][35]) ulaştı.^[36] Yurtiçinde başarıları özellikle savaş muhabiri Ilya Ehrenburg ve Krasnaya Zvezda gazetesi^[37] tarafından doğrulandı.^[38] Gazate, Shanina'nın kendi birimindeki en iyi keskin nişancılardan biri olduğunu ve çekim hassasiyetinde kıdemli askerler bile kendinden daha aşağı oldukları söyledi. Shanina'nın saldırıları, Batı basında, özellikle "Doğu Prusya'nın görünmeyen terörü" olarak adlandırılan Kanada gazetelerde de bildirildi.^[39] Shanina elde ettiği şöhrete önem vermedi ve zaman zaman abartıldığını söylerdi. 16 Ocak 1945'te Shanina, muharebe günlüğüne şunları yazdı: "Aslında ne yaptım, anavatanı savunmak için ayağa kalktığım için bir Sovyet adamı olmak zorunda kalabilir miyim?" Ayrıca şunu yazdı: "Mutluluğumun özü başkalarının mutluluğu için savaşıyor, garip".

Ölümü

Doğu Prusya Taarruzu karşısında, Almanlar kontrol ettikleri yerleri büyük ihtimaller karşısında güçlendirmeye çalıştı. 16 Ocak 1945 tarihli günlüğünün girişinde, daha güvenli bir yerde olmak istemesine rağmen, bilinmeyen bir kuvvetin onu ön cepheye çektiğini yazdı.^[40] Aynı yazısının girişinde korkusuz olduğunu ve "yakın savaşa" gitmeyi kabul ettiğini yazdı. Ertesi gün Shanina bir mektubunda, taburunun 78 kişiden 72'sini kaybettiği için öldürülmenin eşiğinde olabileceğini yazdı. Son günlük yazısında, Alman ateşinin yoğun olduğunu ve kendisi de dahil olmak üzere Sovyet birliklerinin tahrikli silahların içine girdiğini bildirdi. 27 Ocak'ta Shanina, yaralı bir topçu subayı korurken ağır yaralandı. Gövdesi bir kabuk parçasıyla açık olarak parçalanmış olarak bulundu.^[41] Onu kurtarma girişimlerine rağmen, Shanina ertesi gün Richau mülkünün yakınlarında (daha sonra Sovyet yerleşim Telmanovka idi3 kilometre (1.9 mi)), Ilmsdorf'un doğusunda Prusya köyünün (Novobobruysk) 3 kilometre (1.9 mil) güneydoğusunda öldü. Hemşire Yekaterina Radkina, Shanina'ya çok az şey yapabildiğinde dolayı pişman olduğunu söylemiştir.  Shanina, Alle Nehri kıyısına yayılmış bir armut ağacına gömüldü -bu artık Lava olarak adlandırılıyor- ve daha sonra Kaliningrad Oblastı Znamensk yerleşiminde yeniden gömüldü.^[42]

Ölümü sonrası ödülleri

1964-65 yıllarında Shanina'ya yenilenen bir ilgi, günlüğünün büyük bir kısmının yayınlanmasından dolayı Sovyet basınında ortaya çıktı. Severny Komsomolets gazetesi, Shanina'nın zamanında yaşayanların onun hakkında bildiklerini yazmasını istedi  Arkhangelsk, Shangaly ve Stroyevskoye'deki sokaklara ismi verildi ve Yedma köyünde Shanina'ya adanmış bir müze bulunmaktadır. 1931-35 yılları arasında okuduğu yerel okulda anma plakası vardır.^[43] Arkhangelsk'ta, Roza Shanina Ödülü için paramiliter DOSAAF spor organizasyonu üyeleri arasında düzenli yarışmalar düzenlendi.^[44] Ustyansky Bölgesi'ndeki Malinovka köyü, Roza Shanina Ödülü için yıllık kros kayak yarışları düzenlemeye başladı.^[45]

1985'de, Rus Merkez Kadınlar Keskin nişancı Akademisi Gaziler Konseyi başarısız bir şekilde, Sovyetler Birliği Yüksek Sovyetine, Shanina'daki 1. Glory Nişan Şeria'sını kurmasını istedi.^[46] Aynı yıl, Rus yazar Nikolai Zhuravlyov, Posle boya vernulas (Savaştan Sonra Döndürülenler) kitabını yayınladı. Başlığı, tabur komutanından derhal dönmesini isteyen bir not aldıktan sonra Shanina'nın "Savaştan sonra döneceğim" sözlerine atıfta bulunuyor. Shanina hakkında, örneğin yazar Nikolai Nabitovich gibi besteleri yapılmıştır.^[47] Ustyansky Bölgesi Bogdanovsky yerleşiminde Shanina'ya adanmış küçük bir anıt stel (üç parçalı bir anıtın parçası) kuruldu.^[48]

2000 yılında, Shanina'nın adı Sibirya Devlet Teknik Üniversitesi savaş anıtı taşında göründü, ancak hayatında herhangi bir bağlılığa sahip olduğuna dair bir kanıt bulunmuyor. Rus yazar Viktor Logvinov 1970'lerde Shanina'nın Sibirya Ormancılık Enstitüsünde eğitim gördüğünü ve "eski Krasnoyarsk komünist" inin kızı olduğunu tartışıyordu. İddia, özellikle 2005'te, sonraki yıllarda Krasnoyarsk yayınları tarafından devam ettirildi.^[49] 2013'te Arkhangelsk'te, Roza Shanina da dahil olmak üzere altı Rus savaşçsının madalya grafiti portreleriyle dolu bir anı duvarı açıldı.^[50]

Karakteri ve özel hayatı

Savaş muhabiri Pyotr Molchanov, çoğunlukla Shanina ile ön cephede bir araya geldi ve hakiki, parlak bir doğayla olağandışı iradenin bir kişisi olarak nitelendirdi. Shanina, üniversite yıllarında kendisini "sınırsız ve pervasızca konuşkan" olarak nitelendirirdi. Kendine özgü karakterini, Romantik şair, ressam ve yazar Mikhail Lermontov'unkine benzettiği gibi, onun gibi hareket etmeye karar vermiştir. Shanina ılımlı giyinir ve voleybol oynamaktan hoşlanırdı.^[51] Shanina'nın kızkardeşi Lidiya Vdovina'ya göre Roza, silahını her temizlediğinde en sevdiği savaş şarkısı "Oy tumany moi, rastumany" ("Ey Omuzlarım") şarkısını söylerdi.^[52] Shanina'nın basit bir karakteri vardı ve cesareti ve insanlara egemenliğin olmamasına değer verdi.

Shanina'nın özel hayatı savaşla engellendi. 10 Ekim 1944'te, günlüğüne şunları yazdı: "Misha Panarin'in artık yaşamadığını kabul edemiyorum. Ne iyi adam! öldürüldü ... Beni sevdi, biliyorum ve ben ... Kalbim ağır, yirmi yaşındayım, fakat yakın arkadaşım yok ". Kasım 1944'te Shanina, "Nikolai adında bir adamı sevdiğinde başını sallaması" gerektiğini yazmıştı, ancak aynı girişte, "şimdi zamanı değil" diyerek evliliği düşünmediğini yazdı.

Kaynakça

1. Алёшина & Попышева 2010, s. 14
2. Зара Хушт. "[What is in my name for you?]" (Russian). Краснодарские известия. http://www.ki-gazeta.ru/rubrics/9/2169.html. Erişim tarihi: 2012-03-03. 
3. Порошина 1995, s. 52
4. "[Sniper Roza Shanina]" (Russian). Armoury Online. http://www.armoury-online.ru/links/useful_files/shanina/. Erişim tarihi: 2010-12-27. 
5. Мамонов & Порошина 2011, s. 6
6. "[The Unknown Letter]" (Russian) Известия русского Севера. September 2010. http://nord.pomorsu.ru/files/nom.pdf. Erişim tarihi: 2012-01-21. 
7. "[The Memory of Victory: She was a Friend of Legendary Sniper Roza Shanina]" (Russian) Pravda. 11 May 2005. http://www.pravda.ru/politics/military/defence/11-05-2005/51017-samsonova-0/. Erişim tarihi: 2011-11-01. 
8. "[Commendation list (of Roza Shanina on her 3rd class Order of Glory)]" (Russian). Podvignaroda.ru. 17 April 1944. http://www.podvignaroda.ru/filter/filterimage?path=VS/095/033-0686044-3399%2B004-3398/00000265.jpg&id=20489237&id=20489237&id1=41a7fae3a516e1250e2531c6bb3446e6. Erişim tarihi: 2011-12-10. 
9. Овсянкин, Евгений. "Снайпер Роза Шанина [Sniper Roza Shanina"] (Russian). Arkhangelsk: Arkhangelsk Pedagogical College. 2012-04-15 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20120415174809/http://avpu.pomorsu.ru/history/08.htm. Erişim tarihi: 2008-10-21. 
10. Овсянкин, Евгений. "В годы Великой Отечественной ... [In the years of the Great Patriotic War ...]" (Russian). Arkhangelsk Pedagogical College. 2012-07-22 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20120722102631/http://avpu.pomorsu.ru/history/07.htm. Erişim tarihi: 2010-12-30. 
11. Елена Гордеева (3 April 2012). "[Roza Shanina - a sniper beauty from Arkhangelsk Oblast]" (Russian). Topwar.ru. http://topwar.ru/13043-roza-shanina-krasavica-snayper-iz-arhangelskoy-oblasti.html. Erişim tarihi: 2012-08-30. 
12. Pegler 2006, ss. 175–176
13. History of World War II. Marshall Cavendish. 2004. s. 587. ISBN 978-0-7614-7482-1. 
14. Алёшина & Попышева 2010, s. 15
15. Мамонов & Порошина 2011, s. 16
16. Ручко, Александр. "[A Non-Woman Business?]" (Russian). Gun Magazine. http://gunmagazine.com.ua/index.php?id=141. Erişim tarihi: 2013-05-19. 
17. М. Молчанов (1985). "Девушки – снайперы 5-й армии [Female Snipers of the 5th Army (from the compilation Born by War)]" (Russian). Молодая гвардия. http://www.airaces.narod.ru/snipers/womans5.htm. Erişim tarihi: 2011-01-21. 
18. Крылов, Н. И.; Алексеев Н. И.; Драган И. Г. (1970) (Russian). Наука. s. 191. 
19. Пётр Молчанов (1976). "[Thirst for battle]" (Russian). Снайперы (compilation). Moscow: OAO "Molodaya gvardiya". http://www.a-z.ru/women_cd2/12/4/i80_207.htm. Erişim tarihi: 2008-10-21. 
20. "Russian Snipers of 1941–1945 years; После боя вернусь ... [Returned after battle ... (excerpts from books by Медведева, В. Е. and Журавлёва, Н. А.)"] (Russian). DOSAAF publishing house. http://www.airaces.narod.ru/snipers/w1/shanina1.htm. Erişim tarihi: 2010-12-27. 
21. Мамонов & Порошина 2011, s. 45
22. "[Commendation list [of Roza Shanina on her 2nd class Order of Glory]"] (Russian). Podvignaroda.ru. September 16, 1944. http://www.podvignaroda.ru/filter/filterimage?path=VS/256/033-0690155-3712%2B011-3709/00000279.jpg&id=32234433&id=32234433&id1=9dcbeeaca20e07e4bd5ddde547ce03cd. Erişim tarihi: 2011-12-10. 
23. Ортенберг, Давид. "[The Forty Third]" (Russian). Militera. http://militera.lib.ru/memo/russian/ortenberg_di3/07.html. Erişim tarihi: 2011-01-03. 
24. Мамонов & Порошина 2011, s. 14
25. Мамонов & Порошина 2011, s. 4
26. Мамонов & Порошина 2011, s. 20
27. Jones, Michael (2011). Total War: From Stalingrad to Berlin. Hachette UK. ISBN 1-84854-246-1. 
28. "Russ Girl Terror of East Prussia". U.S. News. September 1944. https://secure.flickr.com/photos/36919288@N08/4468447519/. Erişim tarihi: 2010-12-31. 
29. "Репортаж "Забытый герой – Роза Шанина" ["The Forgotten Hero – Roza Shanina" report (03:08 time mark)]" (Russian). Pomorfilm.ru. http://www.pomorfilm.ru/node/8406. Erişim tarihi: 2011-02-01. 
30. Мамонов & Порошина 2011, s. 13
31. Мамонов & Порошина 2011, ss. 34–35
32. "[Awards for sniper girls]" (Russian) Krasnaya Zvezda. 17 January 1945. ss. 3. http://www.dshinin.ru/Upload_Books3/Books/2011-08-27/201108272026341.pdf. Erişim tarihi: 2011-12-10. 
33. "Результаты поиска по сводной базе – все поля [Database search results]" (Russian). Interregional Informational and Search Center. http://ipc.antat.ru/Ref/fields.asp?f=%D8%E0%ED%E8%ED%E0&s=%D0%EE%E7%E0&l=&y=&m=&r=&b=&np=true&p=1&ID={E2E5335A-A0A0-499A-8354-6EFFAAF8E26A}. Erişim tarihi: 2010-12-30. 
34. Brayley, Martin; Ramiro Bujeiro (2001). World War II Allied Women's Services. Osprey Publishing. s. 37. ISBN 978-1-84176-053-7. 
35. Pegler 2006, s. 160
36. "[Shanina Roza Georgiyevna]" (Russian). Podvignaroda.ru. http://www.podvignaroda.ru/?n=32585285. Erişim tarihi: 2014-01-11. 
37. "Sniper Roza Shanina" (Russian). Krasnaya Zvezda: s. 2. 22 September 1944. 
38. Д.Д. Панков. "[Central Female Sniper Academy in Podolsk]" (Russian). Podolsk.org. http://podolsk.org/sniper/. Erişim tarihi: 2011-01-19. 
39. "Woman sniper's total now 46". Leader-Post. 25 September 1944. https://news.google.com/newspapers?id=lr1TAAAAIBAJ&sjid=eTgNAAAAIBAJ&pg=3332,1928122&dq=shanina+terror+of+east+prussia&hl=en. Erişim tarihi: 2010-12-27. 
40. Мамонов & Порошина 2011, s. 55
41. Мамонов & Порошина 2011, s. 59
42. "[Information from the lists of burials]" (Russian). Obd-memorial. http://www.obd-memorial.ru/Image2/imagelink?path=62349d84-76cb-4497-995a-530dcb063b30. Erişim tarihi: 2011-12-10. 
43. "Вместо учебников – винтовка. Вместо учителей – война [Rifle instead of textbooks, war instead of teachers]" (Russian). Pomorie.ru. http://www.pomorie.ru/news/vmesto-uchebnikov-----vintovka.-vmesto-uchiteley--. Erişim tarihi: 2012-01-30. 
44. "[Novodvinsk will host the city's open shooting sports championship]" (Russian). Arnews. 16 January 2004. http://www.arnews.ru/news/204064.html. Erişim tarihi: 2011-01-13. 
45. "[Ski race competitions for the Roza Shanina Prize]" (Russian). Belomorsport.ru. 26 February 2013. http://www.belomorsport.ru/index.php/crosscountry/item/678-%D1%81%D0%BE%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F-%D0%BF%D0%BE-%D0%BB%D1%8B%D0%B6%D0%BD%D1%8B%D0%BC-%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0%D0%BC-%D0%BD%D0%B0-%D0%BF%D1%80%D0%B8%D0%B7%D1%8B-%D1%80%D0%BE%D0%B7%D1%8B-%D1%88%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B9.html. Erişim tarihi: 2011-03-23. 
46. Мамонов & Порошина 2011, s. 67
47. "[From the generation of victors]" (Russian). Ustyany.net. http://www.ustyany.net/news/1/sub1/id/86/. Erişim tarihi: 2011-12-10. 
48. "[A new monument to the three recipients of the Order of Glory]" (Russian). Pomorie.ru. 2 September 2010. http://www.pomorie.ru/news/noviy-pamyatnik-3-kavaleram-ordena---slavi---1. Erişim tarihi: 2013-03-25. 
49. Логвинов, Виктор (1977). В бой идут сибиряки: красноярцы на фронтах и в тылу Великой Отечественной войны. Красноярск : Кн. изд-во. s. 25. 
50. "Hata: {{Web kaynağı}} kullanılırken |başlık= belirtilmedi" (Russian). Pravda Severa. 16 September 2013. http://pravdasevera.ru/agency/society/stena_pamyati_ukrashaet_chumbarovku/. Erişim tarihi: 31 December 2013. 
51. Полоскова, А. (1995). (Russian)Этот день мы приближали как могли...: устьяки на фронте и в тылу (Устьян. район. краевед. музей): 57. 
52. Козлова, А. (1995). (Russian)Этот день мы приближали как могли...: устьяки на фронте и в тылу (Устьян. район. краевед. музей): 56. 

Dış Bağlantı

https://en.wikipedia.org/wiki/Roza_Shanina