Rudi Dutschke

Rudi Dutschke
Doğum Alfred Willi Rudi Dutschke
7 Mart 1940(1940-03-07)
Schönefeld, Nazi Almanyası
Ölüm 24 Aralık 1979 (39 yaşında)
Århus, Danimarka
Ölüm sebebi Banyodayken geçirdiği epilepsi nöbeti sonucu boğularak yaşamını yitirmiştir
Milliyet Alman
Tanınma nedeni Alman öğrenci hareketinin sözcüsü
Evlilik(ler) Gretchen Klotz (1966–1979)
Çocuk(lar) 3

Alfred Willi Rudi Dutschke (7 Mart 1940, Schönefeld - 24 Aralık 1979, Århus), Alman Marksist, sosyolog. 1960'lı yılların öğrenci hareketlerinde Almanya'nın en tanınmış lideri olarak kabul edilir.

Dutschke, Gretchen Dutschke-Klotz ile evliydi ve üç çocuğu vardı. Kendisine düzenlenen bir suikastta beyni ağır hasarlara uğramıştı. Bu hasar sonucu öldü.

Yaşamı

Gençliği ve öğrenimi

Rudi Dutschke, bir postacının dördüncü oğlu olarak dünyaya geldi. Gençliği Almanya Demokratik Cumhuriyeti'nde geçti. Dinsel sosyalizm düşüncelerinin biçimlendiği Luckenwalde protestan cemaatinde aktif olarak çalıştı. İki gün içinde yapılan 10 yarıştan oluşan dekatlon sporunu yapan bir performans sporcusu olarak önceleri spor muhabiri olmayı düşünüyordu. Bu nedenle 1956 yılında Özgür Alman Gençliği (FDJ) örgütüne katıldı.[1]

Luckenwalder Lisesi önündeki anı plaketi

Aynı yıl Macaristan Halk Ayaklanması olunca, Dutschke politikayla ilgilenmeye başladı. Partinin demokrat sosyalizm bir çizgiye oturması ve ABD ve Sovyetler Birliği'ne karşı aynı uzaklıkta durması için teşebbüste bulundu. Sosyalist Birlik Partisi SED bu isteği geri çevirdi. Resmi ideolojinin antifaşist söylemlerine karşın eski yapı ve zihniyetin batıda olduğu gibi, doğuda da devam ettiği düşüncesindeydi.[2]

1957 yılında, Almanya Demokratik Cumhuriyeti toplumunun asker bir toplum olmasına karşı ve seyahat özgürlüğü için açıkça girişimde bulundu. O zamanlar isteğe bağlı olan askerlik yapmayı reddetti ve başkalarının da böyle davranması konusunda çağrıda bulundu. 1958 yılında liseyi bitirdi. Daha sonra Luckenwald'daki bir fabrikada endüstri ekonomisi eğitimi aldıktan sonra spor eğitimi alma isteğini devlet engelledi.[3]

Bunun üzerine Dutschke batı Berlin'e gidip gelmeye başladı ve Almanya Demokratik Cumhuriyeti'ndeki diploması batıda kabul görmediği için Berlin'de bulunan Askan Lisesi'nde tekrar diploma aldı. Bu arada, diğer gazetelerin yanı sıra Axel Springer Yayınevi'ne ait B.Z. gazetesinde spor röportajları yapmaya başladı. 1961 yılında Berlin duvarının inşa edilmesinden kısa bir süre önce, Berlin Serbest Üniversitesi'nde sosyoloji, etnoloji, filozofi ve tarih okumak üzere batı Berlin'e göç etti. Oraya, doktorasını yaptığı 1973 yılına kadar bağlı kaldı.

Dutschke önceleri Martin Heidegger ve Jean Paul Sartre'ın Varoluşçuluk felsefesini, kısa bir süre sonra ama marksizm ve işçi sınıfı mücadelesi tarihini öğrendi: Karl Marx'ın ilk yazılarını, Marksist tarihçi filozoflar Georg Lukács ve Ernst Bloch'un eserlerini ve eleştirel teoriyi (Theodor W. Adorno, Max Horkheimer, Herbert Marcuse) okudu. Daha sonra karısı olan ilahiyat fakültesi öğrencisi ABD'li Gretchen Klotz'un teşviki ile Karl Barth ve Paul Tillich'in eserlerini okudu. Dinsel sosyalizm artık yerini marksist tabana dayalı bir sosyalizme bırakmıştı. Bu arada ama toplumsal ilişkilere karşı bireysel karar alma özgürlüğünden yana olduğunu da vurguluyordu.[4]

Öğrenci hareketleri

Dutschke öğrendiklerini uygulamaya koymakta gecikmedi. Anschlag (Darbe) başlıklı, kapitalizmin eleştirildiği, üçüncü dünya ülkelerinin sorunlarının ele alındığı ve yeni politik organizasyon şekilleri üzerine makalelerin yazıldığı, bir dergi çıkarmaya başladı. Dergi, eylemsel yapısı nedeni ile Almanya Sosyalist Öğrenciler Birliği (SDS) tarafından o zamanlar, "anarşist" olarak görülüyordu.[5]

1962 yılında Bern Rabehl ile birlikte Münih'de bulunan ve kendilerini Uluslararası Durumcular'ın bir parçası olarak gören Huzur Bozucu Eylem Gurubunun Berlin grubunu kurdular.

1964 yılının Aralık ayında, Almanya Sosyalist Öğrenciler Birliği (SDS) Berlin şubesinin de katıldığı Kongo diktatörü Moïse Tshombé'nin devlet ziyaretini protesto ettikleri bir miting düzenledi. 1965 yılının Ocak ayında Dutschke ve grubu SDS'ye katıldılar. Aynı yılın Şubat ayında Dutschke SDS yönetimine seçildi.[6]

1966'dan itibaren Dutschke, SDS ile birlikte üniversite reformları için, CDU/CSU ve SPD'nin birlikte yaptıkları büyük koalisyona, olağanüstü durum kanunlarına ve Vietnam savaşına karşı birçok gösteriler düzenledi. Giderek büyüyen öğrenci hareketleri paramento dışı muhalefetin bir parçası haline gelmişti.

23 Mart 1966 tarihinde Dutschke ile Gretchen Klotz evlendiler. Mayıs ayında Frankfurt'ta yapılan Vietnam Kongresi'ni düzenleyenler arasında yer aldı. Kongrede konuşmacı olarak, Yeni Sol'un temsilcilerinden Herbert Marcuse ve Oskar Negt gibi profesörler ve geleneksel sol temsilcilerinden, SPD dışından, Frank Deppe ve Wolfgang Abendroth yer aldılar.[7]

Aynı yıl Lukács üzerine bir çalışma ile Berlin Hür Üniversitesi'nin o zamanki rektörü Profesör Hans Joachim Lieber'in yanında doktora yapmak istedi. Berlin öğrenci birliğine seçilecek politik vekille ilgili ve Vietnam savaşına karşı eylemler için üniversitede istenen oda nedeniyle ortaya çıkan tartışmalardan sonra Profesör Lieber Dutschke'nin üniversitedeki asistanlığını uzatmadı. Böylece Dutschke'nin akademik kariyeri şimdilik sona erdi.[8]

2 Haziran 1967 tarihinde öğrenci Benno Ohnesorg'un, İran Şahı'na karşı yapılan bir gösteri esnasında, bir polis tarafından vurulmasından sonra, Dutschke ve SDS cinayetin aydınlatılması nedeniyle, tüm ülkede oturma eylemi yapılması çağrısında bulundu. Polisin müdahelesinden sorumlu olanların görevden alınmasını ve medya patronu Axel Springer'in yayın organlarının kamulaştırılmasını talep ettiler. Öğrenciler Axel Springer'e bağlı yayın organlarının kampanya yapar gibi haber yapmaları nedeniyle Ohnesorg'un ölümünden bu medyayı sorumlu tutuyorlardı. Rudi Dutschke'nin arkadaşı Helmut Gollwitzer'de dahil olmak üzere çok az öğretim üyesi öğrencilerle dayanışma halinde oldu.[9]

Diğerlerinin yanı sıra Rudolf Augstein, Ralf Dahrendorf ve Günter Gaus ile yaptığı açık oturumlar ve söyleşiler Dutschke'yi ülke çapında tanınır hale getirdi.[10] Fakat onun için önemli olan genç işçilerle olan ilişkilerdi. Örneğin Şubat 1968'de "Genç Sosyalistler" örgütünün Ruhr bölgesinde düzenlediği ve Johannes Rau ile yapılan "Biz Demokrat mıyız?" başlıklı açık oturumda, otoriteyi hiçe sayan tavrı ile hiç düşünmeden Rau'ya "Yoldaş" diye hitap ederek parlamenter sistemin kurallarını eleştirdi ve işçi ve öğrencilerin tek cephe oluşturmalarını talep etti.

Her konuşması kutuplaşmaya yol açıyordu. Kendisini red edenler ve kendisine kin besleyenler giderek çoğalıyordu. Springer medyası ve birçok lokal gazete, tüm 68lilere yaptıkları gibi, onların sembolü bilinen Dutschke'nin görüntüsü ve Almanya Demokratik Cumhuriyeti'nden gelişini ön plana çıkarıp, onu kötülüyorlardı. 1967 yılında Berlin Kaiser Wilhelm Gedächtnis Kilisesi'nde yapılan noel ayinini basıp Vietnam savaşı üzerine bir tartışma açmak istediğinde cemaatten birisi Dutschke'yi yere yuvarlayıp yaralamıştı.[11]

Eğitim reformları ile ilgili yapılan birçok gösteriye bağlı olarak Dutschke, Berlin Hür Üniversitesi içerisinde bir "Eleştirel Üniversite" kurulması için harekete geçti. 1967/68 kış sömesterinde yaklaşık 400 Berlinli öğrenci birbirinden bağımsız 33 Çalışma Grubu içerisinde çalışıyordu. Daha çok üniversite reformları ve çalışmaya yönelik toplumda akademisyenlerin mesleki durumları üzerine çalışmalar yapıyorlardı. İki Çalışma Grubu'nun konusu "Batı Berlin'de Ekonomik Kriz ve Sosyal Politika" ve "Almanya'da Adil Devlet ve Demokrasi" idi. Bu çalışma gurubları Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley ve Paris Sorbonne Üniversitesi'ndeki, demokratik temellere dayanan bir öğretim sistemi oluşturma ve öğrenciler ve işçiler için bir "Karşı Üniversite" kurma girişimlerini örnek almışlardı.[12]

Berlin Hür Üniversitesi senatosunun yapılmasını red ettiği Vietnam Kongresi, 17 ve 18 Şubat 1968 tarihinde birkaç bin öğrencinin katılımıyla, Berlin Teknik Üniversitesi'nde yapıldı. Bu kongre, Dutschke'nin önderliğinde Uluslararası Haber Alma ve Araştırma Enstitüsü tarafından yapıldı. Kapanış mitingine 12.000'den fazla insan katıldı.[13] Burada yaptığı konuşmada Dutschke, Amerikan askerlerinin hep birlikte askerden kaçmaları ve NATO'nun feshedilmesi çağrısında bulundu. Polisin izin verdiği güzergahın dışına çıkarak, Amerikan garnizonunun önünde miting yapma planından, nöbetçilerin silah kullanma olasılıklarını göz önünde bulundurarak, vazgeçti.

Berlin senatosu tarafından 21 Şubat 1968 tarihinde düzenlenen Amerika yanlısı mitingde, "Bir Numaralı Halk Düşmanı: Rudi Dutschke" yazılı pankartlar taşındı. Yoldan geçen birisi Dutschke'ye benzetildi ve ölümle tehdit edildi.[14]

Mart 1968 sonlarında Prag Baharı'na katılmak üzere karı koca Prag'a gittiler.

Suikast

Rudi Dutschke'ye suikastın gerçekleştiği Kurfürstendamm Caddesi 141 nolu evin önde bulunan anı şilti

11 Nisan 1968 tarihinde yardımcı işçi Josef Bachmann Kurfürstendamm caddesindeki SDS bürosunun önünde Dutschke'ye üç el ateş etti. İki kurşun kafasına, bir kurşun da sol omzuna geldi. Dutschke'nin beynindeki hasar hayati önem taşıyordu. Yapılan acil müdahele ve saatler süren ameliyat sonucu hayata geri döndü.[15]

Bachmann yakalandığında üzerinde "Kızıl Rudi'yi durdurun. Hemen" manşetli Münih'de yayınlanan "Milli Gazete" ve Dutschke'nin bir fotoğrafı vardı. Evinde kendi yaptığı bir Hitler resmi vardı.[16] Bu nedenle bu suikastın aşırı sağcılar tarafından yapıldığı düşünüldü.[17]

Birçok öğrenci, aylardır Dutschke ve gösteri yapan öğrencilere karşı kışkırtıcı yayınlar yapan Springer medyasını, bu suikastten sorumlu tutuyorlardı. 7 Şubat 1968 tarihli Bild gazetesi örneğin şunları yazıyordu: Tüm pis işler polise ve onun su fışkırtıcılarına bırakılamaz. Suikasstten bir gün önce de "elebaşıların yakalanması" çağrısında bulunmuştu.[18] Daha sonra ortaya çıkan olaylarda Springer yayınevi binasına saldırıldı ve arabaları ateşe verildi.[19]

Aylar süren konuşma terapileri sonucu, konuşmayı ve hafızasını yeniden kazanmayı çok zorluklar çekerek öğrendi. 1969 yılında itibaren iyileşmek amacıyla İsviçre, İtalya ve İngiltere'de kaldı. Geçici bir oturma yasağından sonra, 1970 yılında Cambridge Üniversitesi'nde öğrenime başladı. 1970 yılında hükümet değişince oturma izni kaldırıldı. Bunun üzerine Århus üniversitesinde sosyoloji doçenti olarak işe başladığı Danimarka'ya taşındı.[20]

Bachmann öldürmeye teşebbüsten yedi yıla mahküm oldu. Dutschke onunla yazışmaya başlayarak, ona karşı kişisel bir kininin olmadığını yazdı ve onu sosyalizm yanlısı yapmayı denedi. Bachmann 24 Şubat 1970 tarihinde hapishanede intihar etti. Dutschke ona daha sık yazamadığı için pişmanlık duydu.[21] … özgürlük kavgası daha yeni başlıyor. Maalesef Bachmann artık bu kavgada yer alamayacak...

Sonraki yıllar

Mayıs 1972 tarihinde Dutschke tekrar Almanya'ya geldi. Sendikacılar ve fikirlerini paylaştığı, bloksuz, silahsızlandırılmış bir Almanya isteyen Gustav Heinemann'ın da aralarında bulunduğu sosyal demokratlarla konuşmayı denedi.[22] Haziran 1972'de birçok kez Doğu Berlin'i ziyaret etti ve orada daha sonra sürekli arkadaşı olarak kalacak olan Wolf Biermann'la buluştu. Robert Havemann ve Rudolf Bahro gibi diğer SED'yi eleştirenlerle de temaslarda bulundu.[23] 14 Ocak 1973 tarihinde, Bonn'da Vietnam Savaşına karşı yapılan mitingde, kamuoyu önünde, suikastten sonra ilk defa konuştu.

1974 yılında doktorasını bitirdi ve Berlin Hür Üniversitesi Alman Araştırma Topluluğu'ndan bir burs aldı.[24] Şubat ayında, Sovyetler Birliği ve Doğu Bloku'nda insan hakları konulu "Soljenitsin ve Sol" açık oturumunu yönetti.[25] 1976 yılından bu yana, SDS'nin dağılması sonucu ortaya çıkan Sosyalist Büro örgütüne üyeydi. Burada küçük komünist oluşumlar hariç sol örgütlerin ve yeşillerin birleştiği bir parti kurmak için çalışıyordu.[26]

Ocak 1976'dan itibaren Dutschke nükleer santral karşıtları ile temasa geçerek Walter Moßmann'ı ziyaret etti ve Wyhl am Kaiserstuhl, Bonn ve Brokdorf'da yapılan nükleer santral karşıtı büyük mitinglere katıldı.[27]

Rudi Dutschke'nin Berlin Dahlem'de bulunan St. Annen mezarlığındaki onur mezarı.

1977'de çeşitli sol eğilimli dergilerde serbest yazar olarak ve Hollanda Groningen Üniversitesi'nde misafir doçent olarak çalıştı.[28] Öğrenci hareketleri üzerine çeşitli şehirlerde seminerler veriyordu. Rejim karşıtlarının devlet dairelerinde çalıştırılmaması ile ilgili kanuna karşı çıkma konusunda Uluslararası Russell Mahkemesi'nde yer aldı. Peter Paul Zahl ile mektuplaşmaya başladı, onu 24 Ekim 1977'de ziyaret etti ve birlikte bir kitap yazmak için sözleşti.[29]

Rudolf Bahro'nun Almanya Demokratik Cumhuriyeti'nde 8 yıla mahküm olmasından sonra Dutschke, Kasım 1978 tarihinde, Batı Berlin'de Bahro ile Dayanışma Kongresi'ni organize etti ve yönetti.[30] 1979 yılında Bremen Yeşiller Listesi'ne üye oldu ve onların seçim kampanyasına katıldı. Yeşiller Listesi'nin şehir meclisine girmesinden sonra, Yeşiller Partisi kurma kongresine delege seçildi.[31]

Kongreden yaklaşık üç hafta önce 24 Aralık 1979'da, evindeki küvette, suikast sonucu sık sık yaşadığı sara tutması sonucu boğularak öldü. 3 Ocak 1980 tarihinde Berlin Dahlem'de bulunan St. Annen mezarlığına törenle defnedildi. Mezarlıkta boş yer yoktu; fakat ilahiyatçı Martin Niemöller kendi mezar yerini Dutschke'ye vermişti.[32] Yaklaşık 6000 kişinin katıldığı cenaze töreninde konuşmayı Helmut Gollwitzer yaptı.[33]

Dutschke'nin ikinci oğlu Rudi Marek 1980 Nisan'ında Danimarka'da doğdu. 1968 yılında doğan ilk oğlunun adı Hosea Che, 1968 yılının sonunda doğan kızının adı da Polly Nicole'du.[34]

Cadde adlandırmaları

30 Nisan 2008 tarihinde Berlin Kreuzberg'de, Axel Springer Caddesi'ne sınır olarak, Koch Caddesi'nin (Kochstraße) bir kısmı Rudi-Dutschke-Straße olarak değiştirildi.[35] 2005 yılında yapılan isim değiştirme teklifi, yıllar süren bir tartışma yarattı. Bu caddede bulunan Axel Springer Medyası ve bazı sakinlerin açtığı davalar mahkemece red edildi.[36]

Dutschke'nin 68. doğum yıldönümünde, 7 Mart 2008 tarihinde doğum yeri Schönefeld'de bulunan eski tren istasyonunun önündeki meydan, Rudi-Dutschke Meydanı olarak değiştirildi.[37]

Filmler

Rudi Dutschke hakkında birçok belgesel film çekildi. Yönetmen Helga Reidemeister'in 1988 yılında çektiği "Dikine Gitmek, Rudi Dutschke - İzler (Aufrecht gehen, Rudi Dutschke - Spuren)" ve Rudi Dutschke'nin biyografisini yazan Jürgen Miermeister'in, Nisan 1988'de Almanya İkinci Televizyonu ZDF'de yayınlanan filmi "Dutschke, Rudi, Asi (Dutschke, Rudi, Rebell)" en tanınmış olanlarıdır. ZDF, Nisan 2008'de, Daniel Nocke'nin senaryosunu yazdığı, Rudi Dutschke'nin 1964 tarihinden itibaren yaşamını anlatan, bir televizyon filmini, Stefan Krohmer yönetiminde çekmeye başlamıştır. Başrolde Christoph Bach oynamaktadır.

Film, belgesel öğeler taşıyacak, orijinal çekimler ve Dutschke ile yapılan söyleşiler filmde yer alacak.[38]

Rainer Werner Fassbinder'in, 1979 yılında çektiği, sinema filmi 3. Kuşak'da, Dutschke'ye ait arşiv çekimleri de kullanılmıştı. Uli Edel'in 2008'de çektiği Baader Meinhof Kompleksi sinema filminde, Dutschke'yi Sebastian Blomberg oynamıştı.

Eserleri

Dış bağlantılar

Kaynak

  1. ↑ Gretchen Dutschke-Klotz: Bizim Vahşi ve Güzel Bir Yaşamımız Vardı. Rudi Dutschke. Bir Biyografi. (Wir hatten ein barbarisches, schönes Leben. Rudi Dutschke. Eine Biographie), Kiepenheuer ve Witsch Yayınları, 4. Basım 1996, Sayfa 25
  2. ↑ Rudi Dutschke: Neden Marksist Olduğuma Dair-Marks'ın Söylediği Şu Sözlere Rağmen: "Ben Marksist değilim" (Warum ich Marxist bin - doch Marx sagte: „Ich bin kein Marxist“.) Yayıncı Fritz Raddatz: Warum ich Marxist bin, Kindler Yayınevi, Münih 1978, Sayfa 98
  3. ↑ Gretchen Dutschke-Klotz: Rudi Dutschke. Bir Biyografi (Rudi Dutschke. Eine Biographie), Kiepenheuer ve Witsch Yayınları, 4. Basım 1996. Sayfa 26
  4. ↑ Gretchen Dutschke-Klotz: Rudi Dutschke. Bir Biyografi, yukarıda adı geçen eser. Sayfa 38; Sayfa 53
  5. ↑ Gretchen Dutschke-Klotz: Rudi Dutschke. Bir Biyografi, yukarıda adı geçen eser. Sayfa 54
  6. ↑ Gretchen Dutschke-Klotz: Rudi Dutschke. Bir Biyografi, yukarıda adı geçen eser. Sayfa 58–63
  7. ↑ Gerhard Bauß: Altmışlı Yılların Öğrenci Hareketleri, Pahl-Rugenstein Yayınevi, Köln 1977, Sayfa 183
  8. ↑ Gretchen Dutschke-Klotz: Rudi Dutschke. Bir Biyografi, yukarıda adı geçen eser. Sayfa 101
  9. ↑ Gretchen Dutschke-Klotz: Rudi Dutschke. Bir Biyografi, yukarıda adı geçen eser. Sayfa 132-136
  10. ↑ Gretchen Dutschke-Klotz: Rudi Dutschke. Bir Biyografi, yukarıda adı geçen eser. Sayfa 168
  11. ↑ Eckhard Siepmann: Dutschke'ye Üç Kurşun (Drei Kugeln auf Dutschke), Freitag 15, 11 Nisan 2008
  12. ↑ Gerhard Bauß: Altmışlı Yılların Öğrenci Hareketleri, yukarıda adı geçen eser. Sayfa 253-265
  13. ↑ Gretchen Dutschke-Klotz: Rudi Dutschke. Bir Biyografi, yukarıda adı geçen eser. Sayfa 184
  14. ↑ Gretchen Dutschke-Klotz: Rudi Dutschke. Bir Biyografi, yukarıda adı geçen eser. Sayfa 188
  15. ↑ Gretchen Dutschke-Klotz: Rudi Dutschke. Bir Biyografi, yukarıda adı geçen eser. Sayfa 197
  16. ↑ Marcus Heumann: Devam Eden Devrime Darbe. 40 yıl önce Rudi Dutschke'ye yapılan Suikast. (Anschlag auf die "Permanente Revolution". Vor 40 Jahren: Das Attentat auf Rudi Dutschke) (Almanya Radyosu (Deutschlandradio) 11 Nisan 2008)
  17. ↑ Jürgen Elsässer: Rudi Dutschke'ye Üç Kurşun. (Drei Kugeln auf Rudi Dutschke) (Yeni Almanya Gazetesi (Neues Deutschland), 11 Nisan 2008)
  18. ↑ Der Spiegel Dergisi 19, 6 Mayıs 1968: Bild gazetesinin bir manşeti, bir polisin kafasına atılan taştan daha fazla şiddet öğeleri taşır. Paskalya bayramındaki kargaşalar ve nedenleri üzerine bir belge: Axel Springer Yayınevi'nin rolü
  19. ↑ Gerhard Bauß: Altmışlı Yılların Öğrenci Hareketleri, yukarıda adı geçen eser. Sayfa 96
  20. ↑ Gretchen Dutschke-Klotz: Rudi Dutschke. Bir Biyografi, yukarıda adı geçen eser. Sayfa 200-210; 214-218; 245-256
  21. ↑ Rudi Dutschke: Herkes Kendi Yaşamını Tam Yaşamalı. Günlükler 1963-1979 (Jeder hat sein Leben ganz zu leben. Die Tagebücher 1963-1979), btb-Yayınevi, Köln 2005, Sayfa 122
  22. ↑ Gretchen Dutschke-Klotz: Rudi Dutschke. Bir Biyografi, yukarıda adı geçen eser. Sayfa 278
  23. ↑ Gretchen Dutschke-Klotz: Rudi Dutschke. Bir Biyografi, yukarıda adı geçen eser. Sayfa 283; 380; 471
  24. ↑ Gretchen Dutschke-Klotz: Rudi Dutschke. Bir Biyografi, yukarıda adı geçen eser. Sayfa 327; 334
  25. ↑ Gretchen Dutschke-Klotz: Rudi Dutschke. Bir Biyografi, yukarıda adı geçen eser. Sayfa 342
  26. ↑ Gretchen Dutschke-Klotz: Rudi Dutschke. Bir Biyografi, yukarıda adı geçen eser. Sayfa 372; 434; 449
  27. ↑ Gretchen Dutschke-Klotz: Rudi Dutschke. Bir Biyografi, yukarıda adı geçen eser. Sayfa 384-389
  28. ↑ Gretchen Dutschke-Klotz: Rudi Dutschke. Bir Biyografi, yukarıda adı geçen eser. Sayfa 409
  29. ↑ Gretchen Dutschke-Klotz: Rudi Dutschke. Bir Biyografi, yukarıda adı geçen eser. Sayfa 430-433
  30. ↑ Gretchen Dutschke-Klotz: Rudi Dutschke. Bir Biyografi, yukarıda adı geçen eser. Sayfa 435-439
  31. ↑ Gretchen Dutschke-Klotz: Rudi Dutschke. Bir Biyografi, yukarıda adı geçen eser. Sayfa 467-470
  32. ↑ Kerstin Hack: Berlin'de Radikal Yaşam
  33. ↑ Rudi Dutschke'nin mezarı (1940–1979), St. Annen mezarlığı, Dahlem
  34. ↑ Gretchen Dutschke-Klotz: Rudi Dutschke. Bir Biyografi, yukarıda adı geçen eser. Sayfa 172; 227; 459
  35. ↑ Berliner Zeitung Gazetesi, 22 Nisan 2008: Bugün: Kreuzberg sonunda Dtschke Caddesi'ne kavuşuyor
  36. ↑ Der Spiegel 30 Nisan 2008: Geride kalanlar Rudi-Dutschke Caddesi'ni törenle açıyorlar
  37. ↑ Die Tageszeitung Gazetesi 10 Mart 2008: Rudi Dutschke gibt Halt
  38. ↑ Der Spiegel, 20. Şubat 2008: 68'lilerin fimi: Christoph Bach, Rudi Dutschke'yi oynuyor
This article is issued from Vikipedi - version of the 8/21/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.