Bonn

Koordinatlar: 50°44′02″K 07°5′59″D / 50.73389°K 7.09972°D / 50.73389; 7.09972

Bonn
Bundesstadt Bonn
Bonn Federal Şehri

Gündoğumunda karlarla kaplı Bonn şehir merkezinin görünümü.

Arma
Koordinatlar: 50°44′02″K 07°5′59″D / 50.73389°K 7.09972°D / 50.73389; 7.09972
Ülke Almanya Almanya
Eyâlet Kuzey Ren-Vestfalya
Yönetim bölgesi Köln
Yönetim
 - Belediye başkanı Ashok Sridharan (CDU)
Yüzölçümü
 - Toplam 141,22 km2 (54,5 mi2)
Rakım 60 m (197 ft)
Nüfus (31 Aralık 2012)
 - Toplam 309,869
 - Yoğunluk 2.194/km² (5.682,4/sq mi)
Zaman dilimi MZD (+1)
Posta kodu 53111–53229
Alan kodu 0228
Resmi kodu 05314
Plaka kodu BN
İnternet sitesi: http://www.bonn.de/

Bonn, Almanya'nın Kuzey Ren-Vestfalya eyâletinin güneyinde, Ren Nehri'nin her iki yakasına yayılan bir kenttir.

Bonn, 2000 yıllık tarihiyle Almanya'nın en eski yerleşim yerleri arasındadır. Köln dükleri, 18. yüzyıl sonuna kadar Bonn'u idari merkez olarak tercih ederken; Ludwig van Beethoven, 1770'de, Bonn'da dünyaya geldi. Kentte bulunan Ren Friedrich Wilhelm Üniversitesi, 19. yüzyıldan itibaren Almanya'nın önde gelen bilimsel merkezleri arasında sayıldı.

1990'da Doğu ile Batı Almanya'nın birleşmesiyle Berlin, Almanya'nın başkenti olurken, Bonn'un da 1990 yılına kadarki "hükûmet merkezi" olarak anılması kararlaştırıldı.[1] Federal Meclis ve hükümet birimlerinin büyük kısmı Berlin'e taşınmış olmasına rağmen 6 federal bakanlığın ana binası Bonn'da bulunmakta, diğer bakanlıkların bazı daire başkanlıkları da kentte faaliyet göstermeye devam etmektedir.[2]

Başkentin Berlin'e kaydırılmasıyla özellikle hükûmet ve kamu binalarının yoğunlaştığı bölgenin çehresi büyük ölçüde değişti. Deutsche Welle, Bonn Uluslararası Kongre Merkezi ve diğer kamu ve özel sektör kuruluşları bu kesime yerleşti. Birleşmiş Milletler'e bağlı 18 birimin üslendiği "BM Kampüsü" de 2006 yılının Temmuz ayında yine söz konusu şehirde faaliyetlerine resmen başladı.[3]

Coğrafi konum

Bonn, Ren Schiefer Sıradağları'nın Aşağı Ren Ovası'na geçiş yaptığı noktada, Kuzey Ren-Vestfalya eyaletinin güneybatısında yer alır. Kent, Ren nehrinin her iki yakasında 141,2 km²'lik bir alana uzanır.[4] Bonn'un büyük kısmı Ren'in sol yakasında yer alır.[5] Güneyde ve batıda Ren Bölgesi Tabiat Parkı'nın bir parçası niteliğindeki Kottenforst Ormanı, Bonn'u çevreler.[6] Kuzeyinde Köln, doğu ve güneydoğusunda Siebengebirge uzanır. Bonn, coğrafi konumundan ötürü "Merkez Ren bölgesine açılan romantik kapı" olarak da tanımlanır.[7] Köln idari merkezine bağlı Bonn'un plaka kodu „BN“ dir. En yüksek noktası, 194,8 m ile Beuel'deki Paffelsberg'dedir. En alçak nokta ise Kemper Werth'de 45,6 m olarak ölçülmüştür.[4]

Beuel'den Bonn merkezine bakış

Komşu il ve ilçeler

Bonn'a komşu kentler, Rheinland-Pfalz eyaletine bağlı Remagen dışında Rhein-Sieg Kent Birliği'ne dahildir ve Kuzey Ren-Vestfalya eyaletinde yer alır:

Niederkassel, Troisdorf, Sankt Augustin, Königswinter, Bad Honnef, Remagen, Wachtberg, Meckenheim, Alfter ve Bornheim Bonn'a komşu kentlerdir.

Bonn, 1991'de varılan ve başkentin Berlin'e taşınmasını öngören karardan bu yana, Rhein-Sieg Kent Birliği ve güneyde Remagen kentinin bağlı olduğu Ahrweiler iliyle işbirliğini daha da artırdı. Bu işbirliği, "Bonn/Rhein-Sieg/Ahrweiler Bölgesel Kalkınma, Planlama ve Ulaşım Çalışma Grubu'nun kurulmasıyla somut halini aldı. Yaklaşık 1 milyon kişinin yaşadığı sözkonusu bölge, "Bonn/Rhein-Sieg" ya da "Bonn/Rhein-Sieg/Ahrweiler" adlarıyla anılır. Kuzeyde yer alan Neuwied ili de Bonn coğrafi bölgesine dahil kabul edilir. Bu geniş coğrafi alanda ekonomik faaliyetlerin de birbirini bütünler hale gelmesi, Bonn ve çevresinde ortak hedeflere sahip sivil toplum örgütlerinin kuruluşunu beraberinde getirdi.

İdari yapılanma

Bonn toplam 4 idari merkeze [8] bağlı 51 bölgeden [9] meydana gelir:

İklim

Bonn şehrinde ılıman iklim görülmektedir. Ocak ayında ortalama 2,3 °C olan sıcaklık, Temmuz ayında 18,2 °C dolayındadır. Yıllık sıcaklık ortalaması ise 10,1 °C'dir.[10] Komşu Eifel bölgesinde yıllık 800 mm'yi aşan yağış miktarı Bonn ve çevresinde 669 mm dolayında kalmaktadır.[11] Havadaki nem oranının ortalamanın üzerine çıktığı günlerin sayısı yılda 35'i bulmaktadır. Bonn'un yayıldığı vadiye batıdan hava akımını "frenleyen" Eifel dağları, yüksek nem oranının en önemli sebebi olarak değerlendirilmektedir. Kış ayları boyunca Ren nehrinin zaman zaman taştığına tanık olunmaktadır. Son yıllarda sıkça görülen bu taşkınlıklar büyük maddi hasara neden olmaktadır.[12]

Tarih

Bonn'da görev yapan Roma lejyoneri Quintus Petilius Secundus'in mezarı.

12. yüzyılda Roma İmparatorluğu'na bağlı birliklerin bölgede kurduğu bir kampı esas alan Bonn, 1989 yılında 2000. kuruluş yıldönümünü kutladı.[13] Ancak araştırmalar, Bonn ve çevresindeki insan yerleşimlerinin çok daha eskilere dayandığını ortaya koymaktadır. Bunu Oberkassel bölgesinde ortaya çıkarılan 14 bin yıllık bir yerleşimin yanı sıra M.Ö. 4080 yılına ait olduğu sanılan Venusberg yerleşkesi de kanıtlamaktadır.[14]

Romalılar döneminde Bonna adıyla anılan şehrin[15] kuzeyine bir Roma lejyonu yerleştirildi.[16]

1646 yılnda Bonn – Matthäus Merian'dan bakır işleme

Roma İmparatorluğu'nun çöküşünden sonra bölgede 9. ve 10. yüzyılda bir manastır, bugünkü pazar alanında da Villa Basilika adı altında bir ticaret merkezi kuruldu.[17]

Bonn'un gelişiminde, 1288 yılında yapılan Worringen Savaşı dönüm noktası meydana getirdi. Savaşı kaybeden Köln dükleri, Brühl ve Poppelsdorf'un yanı sıra Bonn merkezini malikâne yeri olarak belirlediler.[18] Köln dükleri tarafından 17. ve 18. yüzyılda inşa edilen yapılar, kente bugünkü barok tarzı görünümünü kazandırdı. Bu dönem, 1794 yılında Fransa'nın işgaliyle kapandı. Napolyon Bonapart'ın yenilgisinin ardından, Bonn 1815 yılında Prusya'ya katıldı. Bonn'a, bu tarihi izleyen yıllarda, 18. yüzyılın bitiminden kısa süre önce kurulan ve 1818'de faaliyetleri yeniden canlandırılan Ren Friedrich Wilhelm Üniversitesi şekil verdi.

I. Dünya Savaşı'nın ardından önce İngilizler, ardından Fransızlar tarafından işgal edilen Bonn, 1926 yılında Fransızların bölgeden çekilmesiyle birlikte kendi tarihini yeniden oluşturmak istese de bu ancak Nazi rejimi ve sonrasında gelecek olan II. Dünya Savaşı'na kadar devam edebildi.[19]

Nazi rejimi sırasında büyük kısmı Yahudi, 1000'den fazla Bonn'lu öldürüldü. Yine 8000 dolayında kişi, evini terk etmek zorunda kaldı, tutuklandı ya da toplama kamplarına kapatıldı.[20]

Bonn, 9 Mart 1945'de Amerikan askerlerinin kente girmesiyle II. Dünya Savaşı'nı ardında bıraktı; savaşta binaların yüzde 30'undan fazlası tahrip oldu. Çatışma ya da bombardımanda hayatını kaybedenlerin sayısı 4000'i aştı. Kentin denetimini 28 Mayıs 1945'te İngiliz işgal güçleri devraldı.

Bonn, savaş sonrası hızla gelişti. Kalkınmada, 3 Kasım 1949'da başkent olarak Frankfurt yerine Bonn'un tercih edilmesi de bunda büyük rol oynadı.[21] Başkentin Berlin'e kaydırılması üzerine Bonn yeni bir değişim sürecine girdi. Federal idare yapısının geniş ölçüde Berlin'e kaydırılmasından doğan boşluk, bakanlıkların Bonn'da kalmaya devam eden daire başkanlıkları, bölgeye yerleşen yeni federal birimler, kamu ve özel sektör temsilcilikleri ile uluslararası organizasyonların varlığıyla giderildi.

Flama

Bonn kentinin flaması
”Taştan Kurt”

Bonn kentinin flamasında, üst kısımda, gümüş zemin üzerinde siyah haç yer alır. Köln düklerinin simgesi siyah haç, Köln ve çevresindeki birçok yerleşim biriminin flamasında da yer alır. Haç, Bonn ile Köln dükleri arasındaki siyasi ve bölgesel bağı ortaya koymaktadır.[22]

Flamanın alt kısmında, kırmızı zemin üzerinde altın renkte bir aslan yer almaktadır. Zaman zaman leopar veya halk arasında “taştan kurt” olarak da adlandırılan aslan, Bonn’da geleneksel olarak adaleti simgeler. Aslan Orta Çağ’dan itibaren uzun yıllar Bonn’un merkezi noktalarından Münster meydanında yer aldı. Bugün aynı yerde Ludwig van Beethoven anıtı bulunmaktadır. Mahkeme heyetleri bu meydanda toplanıp meseleleri görüşürdü. Aslan simgesinin orijinali, günümüzde eski belediye binasının girişinde yer almaktadır.

Din

Bonn, Ren havzasının bir parçası olması vesilesiyle ağırlıklı olarak Katolik olarak kabul edilir. Buna karşılık son 75 yıl içinde bu özellik büyük ölçüde değişime uğradı. 1925 yılında Bonn nüfusunun yüzde 80’ini Katolikler meydana getirirken, 90’lı yılların sonunda Katolik-Protestan dağılımında Protestanların lehine bir gelişme yaşandı. Günümüzde Bonn nüfusunun yüzde 45’i Katolik, yüzde 25’i Protestan mezhebine bağlı kişilerden meydana gelir. Bonn nüfusunun üçte biri başka din ve mezheplere inanan kişilerden oluşur. Nüfusun yüzde 6’sı İslam dinine inanır. Diyanet İşleri Türk İslam Birliği’ne bağlı Bonn Merkez Camii 1986’da kuruldu; Bonn-Altstadt’da faaliyetlerine başlayan cami, 1990'da Bonn-Castell semtine taşındı.[23]

Bonn'a bağlı ilçe ve semtler

20. yüzyılın başlarında kentin güç ve itibar kazanmasının bir sonucu olarak, 1 Haziran 1904'de, Bonn'un fiilen iç içe geçmiş olduğu Poppelsdorf, Endenich, Kessenich ve Dottendorf gibi semtler de Bonn'a katıldı. 1 Ağustos 1969 tarihli idari reform, Bonn'un nüfusunu ikiye katladı. Bad Godesberg ve Beuel gibi komşu kentlerin idari merkez niteliğiyle Bonn'a bağlanması kararlaştırıldı. Beuel'e ayrıca daha önce Siegkreis'a bağlı olan Holzlar, Hoholz ve Oberkassel bölgeleri bağlandı. 1969 yılında yapılan düzenleme, Ippendorf, Röttgen, Lessenich/Meßdorf ve Buschdorf'u da Bonn'a bağladı. Lengsdorf ve Duisdorf, bazı küçük semtlerle birlikte Hardtberg idari merkezine bağlandılar.

Yine Bonn'un idari merkezlerinden Bad Godesberg de 20. yüzyılın başından itibaren çevresindeki diğer yerleşim birimlerini bünyesine katarak büyüdü. 1899'da Plittersdorf ve Rüngsdorf'u 1904'de Friesdorf izledi. Bu bölgeleri 1915'de Muffendorf takip etti. 1 Temmuz 1935 tarihli düzenlemeyle Lannesdorf ve Mehlem'e Bad Godesberg'e dahil edildi.

Nüfus gelişimi

Bonn, 300.000'i aşan nüfusuyla[24] Almanya'nın "orta büyüklükteki" şehirlerinden kabul edilmekte, Kuzey Ren-Vestfalya eyaletinin en kalabalık 10 şehri arasında yer almaktadır. Bonn nüfusu 1939 yılında 100.000 sınırını aşarak büyükşehir sınıfına girdi.[25] Nüfus 1969'da yapılan düzenlemeler sonucunda ikiye katlandı. Başkenti Berlin'e taşıma kararı 90'lı yılların başında nüfusta küçük çaplı gerilemeye yol açsa da alınan önlemler bu açığın dengelenmesini sağladı. Bonn, günümüzde nüfusu artmaya devam eden büyükşehirler arasında kabul edilmektedir. Kuzey Ren-Vestfalya İstatistik Dairesi'nin verilerine göre, Bonn'un 2025 yılındaki nüfusunun 345.000 olacağı tahmin edilektedir.[26]

Siyasi hayat

Pazar meydanında, 18. yüzyılda inşa edilen eski belediye binası (Altes Rathaus), uzun yıllar idare merkezi olarak kullanıldı. 1969'da yapılan idari düzenlemelerle Bonn'un genişlemesi dikkate alınarak Nordstadt'da yeni bir belediye başkanlığının yapımına girişildi ve 1978'de idare bu binaya (Stadthaus) nakledildi. Eski belediye binası halen kültürel faaliyetlere ev sahipliği yapmaktadır.[27]

Kent yöneticileri

Eski belediye binası (Altes Rathaus). Temeli 1737 yılında atılan bina 1738 yılından 1978 yılına kadar belediye binası olarak hizmet vermiştir. Theodor Heuss'un ilk başkanlık konuşması, De Gaulle, Kennedy ve Gorbaçov'un Bonn sakinlerine seslenişleri şehir meydanının doğu yakasında bulunan belediye binasının merdivenlerinde gerçekleşmiştir.

Kent yönetimi 12. yüzyıl başında, Vogt adı verilen bir yöneticinin bulunduğu üyelerinin de Schöffe olarak adlandırıldığı bir heyet tarafından yürütüldü. 1331'den itibaren „burgermeistere“ unvanını taşıyan iki belediye başkanı ve „rat“ adı verilen konsey devreye girdi. 24 Temmuz 1550 tarihli bir belgede „Zwölfter“ adlı bir denetim kurulunun kuruluşundan söz edilmektedir.

Fransız işgaliyle birlikte 1794'den itibaren belediye başkanlarının unvanlarına „Maire“ ifadesi eklendi. Bu ifade, Fransızların geri çekilmesinin ardından, 25 Şubat 1814'te "büyükşehir belediye başkanı" ile değiştirildi. 1804'ten itibaren Maire unvanıyla Bonn belediye başkanlığını yürüten Anton Maria Karl Graf von Belderbusch 1804'den başlayarak "Bonn büyükşehir belediye başkanı" olarak anıldı. Bonn'un 1815'ten itibaren bağlandığı Prusya, kenti bir il merkezine dönüştürdü. Yönetim, başkanlığını büyükşehir belediye başkanının yaptığı belediye konseyi tarafından yürütülmeye başlandı.

Yeni belediye binası (Stadthaus)

Nazi rejimi sırasında büyükşehir belediye başkanı Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi tarafından atandı. II. Dünya Savaşı sonrasında Bonn'u işgal eden İngiliz askerleri yeni bir belediye başkanı atadı. İngilizler, 1946 yılında İngiliz yerel yönetim modelinin örnek alındığı reformlar uygulamaya soktular. Yeni düzenleme uyarınca "Kent Konseyi"nin üyeleri vatandaş tarafından seçildi; konsey de büyükşehir belediye başkanı unvanı taşıyan ve kenti temsil etmeye yetkili bir başkanın yanı sıra kent yönetiminde yetkili "büyükşehir direktörü" isimli ikinci bir başkanı daha belirledi. Kuzey Ren-Vestfalya Eyaleti, 1996 yılında kent yönetimindeki bu "çifte başlılığa" son verdi. Yeni düzenlemeler uyarınca büyükşehir belediye başkanının doğrudan halk tarafından seçilmesi öngörüldü. 1999'da büyükşehir belediye başkanının doğrudan halk tarafından belirlenmesi amacıyla yapılan ilk seçimleri, ikinci turda Hristiyan Demokrat Partili aday Helmut Stahl'ı geride bırakan, Sosyal Demokrat Partili Bärbel Dieckmann kazandı. Dieckmann, 2004 seçimlerinde de sandıktan zaferle çıkarak ikinci görev dönemine başladı.

Kent Konseyi'nin yapısı

Bonn kent konseyi 80 üyeden meydana gelir. Son yerel seçimler 2009 yılında düzenlendi. Doğrudan halk tarafından % 40,9 oranıyla seçilen büyükşehir belediye başkanı SPD'li Jürgen Nimptsch, kent konseyinde de oy hakkına sahiptir ve konseye oturumlarda başkanlık etmektedir. Kent konseyinde Hristiyan Demokrat Birlik üyeleri 27, Sosyal Demokratlar 19, "Yeşiller/Birlik 90" adlı siyasi oluşum 15, Hür Demokrat Parti 10, BBB 3, Sol Parti 3, BFF 2 ve Pro NRW 1 temsilciye sahiptir. Konseyde grup kurabilmek için en az üç temsilci gerekmektedir.[28][29]

Kardeş şehirler

Bonn, "ortaklık" ve "dostluk" çerçevesindeki işbirliklerinin yanı sıra "proje bazında" pek çok kentle işbirliği hâlindedir. Bu kapsamda, gençlik ve kültür programları değişiminin yanı sıra çevre, şehircilik ve felaketle mücadele gibi alanlarda da karşılıklı deneyim alışverişi sağlanmaktadır. Günümüzde Bonn'un proje bazında işbirliği yaptığı kentler şunlardır: Özbekistan-Buhara, Çin-Chengdu, Bolivya - La Paz, Belarus - Minsk, Avusturya - Salzburg, Moğolistan - Ulan Batur

Kültür hayatı ve görülmeye değer yerleri

Mimari

Bonn Üniversitesi bahçesi

Bonn kentinin simgeleri arasında yer alan eski belediye başkanlığı binası 1737 yılında, Rokoko tarzında inşa edildi. Eski belediye başkanlığı binasının hemen yanında, günümüzde Bonn Üniversitesi merkez binası olarak kullanılan, Köln düklerinin malikanesi yer almaktadır.

Kestane ağaçlarının sıralandığı Poppelsdorf Caddesi, Köln düklerinin malikânesini Poppelsdorf Köşkü'ne bağlar. Poppelsdorf Köşkü, 18. yüzyılın ilk yarısında Köln düklerince yazlık köşk olarak inşa edildi. Bonn merkez tren garının giriş binası 1883/84 yıllarında inşa edildi. Gar binası, günümüzde tarihî eser koruması altındadır.

Venusberg'de yer alan 180 metre yüksekliğindeki radyo vericisi, 162 metre yüksekliğindeki Posta Kulesi ve 114,7 metre yüksekliğindeki Lange Eugen binası (BM Kampüsü), Bonn'un en yüksek üç noktasını meydana getirmektedir.

Poppelsdorf Caddesi

Bonn'da çok sayıda kilise yer almaktadır. Bonn Katedrali kentin simgeleri arasında kabul edilmektedir. Brüdergasse'deki Remigius Kilisesi'nde Beethoven'un vaftizine ait hatıralar saklanmaktadır. Schwarzrheindorf'daki Doppel Kilisesi 1151'den itibaren inşa edildi. Christoph Wamser, Hristiyanlığın bölgede yayılması öncesi kutsal kabul edilen bir noktada, 1627/28 yıllarında Kreuzberg Kilisesi'nin inşa edilmesini sağladı. Adenauerallee üzerinde bulunan Katolik St. Cyprian Kilisesi 1957'de yeniden düzenlendi.

Eski Bonn Mezarlığı'nda pek çok ünlünün mezarı bulunmaktadır. Tanınmış heykeltıraşların imzasını taşıyan heykel ve anıtlar, Bonn Mezarlığı'nın önem ve güzelliğini daha da artırmaktadır. Beethoven'in annesinin mezarı ve Robert Schumann ile Clara Schumann adına yaptırılan anıt-mezarlıklar da yine burada bulunmaktadır.

Godesburg harabesi

Friedensplatz Meydanı'ndaki Stern Caddesi'nde yer alan Stern Kapısı, tramvay hattı inşaatı nedeniyle 1900 yılında Bottlerplatz Meydanı'na nakledildi.

Bad Godesberg'ın kuzeyinde, Franklar tarafından inşa edilen Godesburg kalesi yer alır. Altı ayrı yapıdan meydana gelen Godesberg Belediye binası, Max Franz tarafından, 1790-1792 yılları arasında kaplıca ziyaretçilerinin kullanımına sunulmak amacıyla inşa edildi. Yapımına 1790'da başlanıp 1830 yılında tamamlanan Oda Tiyatrosu „La Redoute“, günümüzde Sanat Müzesi'nin bir parçasıdır.

Posta Kulesi ve Schürmann Binası

Alman posta hizmetlerini yürüten Deutschen Post Posta Kulesi'nde yer almaktadır. Kule, Kuzey Ren-Vestfalya eyaletinin en yüksek binasıdır. Posta Kulesi'nin birkaç yüz metre berisinde, uzun yıllar kentin simgeleri arasında sayılan „Langen Eugen“ binası yer alır. Langer Eugen, günümüzde BM Kampüsü olarak kullanılmaktadır. Posta Kulesi ile Lange Eugen arasında, Schürmann Binası olarak adlandırılan yapı yer alır. Schürmann Binası günümüzde Deutschen Welle'nin merkezi olarak görev yapmaktadır. Milletvekillerine ofis alanı olarak sunulmak üzere planlanan bu bina, 1993 yılında Ren nehrinin taşması üzerine ağır hasar gördü. Akademi binası olarak tasarlanan Bundeshaus binası, 1948 yılından başlayarak, aralarında Federal Meclis ve Konsey'in de bulunduğu pek çok kamu kuruluşunun faaliyetlerine merkezlik yaptı. Meclis Genel Kurulu 80'lerden itibaren yeni bir binaya taşındı. Bundeshaus, başkentin Berlin'e taşınmasının ardından uluslararası kongre merkezi olarak kullanılmaya başlandı. Yine belli bir dönem Meclis genel kurulu olarak hizmet veren "Wasserwerk" binası da uluslararası kongre merkezinin faaliyetlerine tahsis edildi. Birleşmiş Milletler Meydanı'nda Birleşmiş Milletler'e üye 191 ülkenin büyük ebatlarda bayrağı gönderlerde dalgalanmaktadır.

Bonn'un Beuel isimli kesiminde bulunan eski çimento fabrikası (Oberkasseler Zementfabrik) mimar Karl-Heinz Schommer tarafından tarihî anıt kapsamına giren yönleri korunarak modern ofis binalarına dönüştürüldü.

Müze ve anıtlar

Bonn Sanat Müzesi

Bonn çok sayıda önemli müzeyi barındırır. Kısaca „Bundeskunsthalle“ olarak adlandırılan ve 1986-1992 yılları arasında yapılan Federal Almanya Sanat ve Gösteri Merkezi'nin mimarlığı Gustav Peichl tarafından yürütüldü. Almanya Tarihi Müzesi (Haus der Geschichte), açıldığından bu yana Almanya'nın en çok ziyaret edilen ilk 10 müzesi arasında yer aldı. Sanat ve Gösteri Merkezi ile Almanya Tarihi Müzesi, her yıl ortalama yarım milyonun üzerinde ziyaretçi çekmekte, bazı özel sergilerde bu rakam da aşılmaktadır. Bu iki müze, "Müze Hattı" (Museumsmeile) olarak anılan güzergâh üzerinde yer almaktadır. Müze Hattı'nda 90'lı yılların başında Sanat ve Gösteri Merkezi ve Almanya Tarihi Müzesi ile birlikte belediye tarafından işletilen Bonn Sanat Müzesi faaliyete geçti. Hattın diğer halkalarını, 1995'te devreye giren ve bilim alanında uzman Alman Müzesi (Deutsches Museum Bonn), "ifa-Galerie" ve König Müzesi (Museum Koenig) meydana getirmektedir.

Akademik Sanat Müzesi

Bonn'da dünyaya gelen, kentte hayatının belirli bir süresini geçiren ya da can veren ünlüler için de müzeler inşa edildi. Beethoven, August Macke, Ernst Moritz Arndt ve Robert Schumann bu tür müzelere örnektir. Beethoven Evi'nin (Beethoven-Haus) yer aldığı Bonngasse sokağının parke taşlarına 2005 yılında ünlü Bonn'luların portreleri yerleştirildi. Dünya kültür mirası listesinde yer alan Beethoven'in 9'ncu Senfonisine ait el yazmaların bir kısmı Beethoven Müzesi'nde sergilenmektedir.

Bonn'daki Ren Friedrich-Wilhelm Üniversitesi bünyesinde de birçok müze yer almaktadır. Bunlardan "Bonn Mısır Müzesi" (Ägyptisches Museum Bonn), yaklaşık 3000 adet orijinal eser sergilemektedir. Akademik Sanat Müzesi'nde (Akademisches Kunstmuseum), üniversite bünyesinde yapılan arkeolojik kazılarda ortaya çıkarılan tarihi eserler sergilenmektedir. "Arithmeum", yüzlerce hesap makinesini barındıran bir tür "matematik müzesi"dir. 2003-2005 yılları arasında dünyanın en büyük çiçeği kabul edilen "Titanenwurz"u sergileyen Botanik Bahçe, (Botanischer Garten Bonn), yine üniversiteye bağlı bir kuruluştur. Fosil sergisinin yer aldığı Goldfuß Müzesi, değerli taşların yanı sıra meteoritlere de yer veren Mineraloji Müzesi (Mineralogische Museum), Bonn'daki Ren Friedrich-Wilhelm Üniversitesi bünyesindeki diğer kuruluşlardır. Ayrıca, 1846 yılında narkozun icadından günümüze anestezinin gelişimini anlatan Horst Stoeckel Müzesi de üniversiteye bağlıdır.

Beethovenhalle

Benzerleri arasında bir ilki teşkil eden "Kadın Müzesi" (Frauenmuseum) 1981'de açılmıştır. Kuruluşundan günümüze 400'den fazla sergiye imza atan Kadın Müzesi, bu sergilerin yanı sıra, sürdürülen kapsamlı programıyla da uluslararası çapta saygınlığa kavuştu.

1993-2001 yılları arasında tamamen yenilenen Ren Eyalet Müzesi'nde (Rheinisches Landesmuseum Bonn), Ren havzasının kültür hayatını aktaran eserler sergilenmekte, ayrıca bölgenin çağdaş sanat yapıtlarından örneklere yer verilmektedir.

Poppelsdorf Caddesi üzerinde yer alan rasathane (Volkssternwarte Bonn), sık sık gökyüzü ve güneş gözlemleri için kapılarını vatandaşlara açmaktadır.

İki yılık bir çalışmanın ardından, 2002 yılının Eylül ayında açılan "Gezegen Yolu"nun (Planetenweg) yapımında Bertolt Brecht Lisesi (Bertolt-Brecht-Gesamtschule) ve Alman Havacılık ve Uzay Merkezi görev aldı. Sponsor firmaların da destek sağladığı "Gezegen Yolu", 1'e 1 milyar (1/1,000,000,000) ölçekte, Ren nehri boyunca uzanmaktadır. 5946 metre uzunluğundaki yolun başlangıcında 1,40 metre çaplı güneş yer almaktadır. Güneşi 50 ila 100 metrelik aralarla Merkür, Venüs, Dünya ve Mars izlemektedir. Ardından, 700 metre ile 1,5 km arasında değişen aralıklarla Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün gezegenleri gelmektedir. "Gezegen Yolu", Bonn limanının kuzey ucunda, Graurheindorf semtinin girişinde Plüton ila tamamlanmaktadır. Her gezegen, ilgili durakta, yalnızca sembol olarak değil, çeşitli verilerin yer aldığı tanıtıcı bir levhayla anlatılmaktadır.

Nazi rejimi sırasında can veren Bonn'lular için Franziskaner Sokağı'nda bir müze yer almaktadır. Ayrıca Bonn Sinagogu bünyesinde 2005 yılında elden geçirilen ve Nazi rejiminin kurbanlarını anlatan bir sergi bulunmaktadır.

Kamuya açık alanlara sanat yapıtları uygulaması

Henry Moore'un Two large Forms adını verdiği çalışması

40 yıl boyunca Federal Almanya'nın başkenti konumunda bulunan Bonn'un bu niteliği, meydan ve caddelerinde sergilenen plastik sanatın çok sayıda örneğiyle de ortaya konmaktadır. Şehir merkezi ve kamu binalarının yoğunlaştığı semtte, pek çok tanınmış uluslararası ve Alman sanatçının eserlerine rastlamak mümkündür. Juridicum binasının dış cephesi Victor Vasarely tarafından tasarlandı. Henry Moore'un „Two large Forms“ isimli eseri eski başbakanlık binası önünde yer almaktadır. Eduardo Chillida'nın „Da Musica IV“ adlı çalışması katedral önünde bulunmaktadır. Markus Lüpertz'in iki eseri birden Müze Meydanı'nda yer almaktadır. Endenich'teki Schumann Binası'nın girişine yerleştirilen Robert Schumann'ın bronz büstü, Alfred Hrdlicka'nın imzasını taşımaktadır. Bonn'un hükümet merkezi konumunu sürdürmesinden sonra başlayan yeni kamu binaları inşaatı, sanat yapıtları uygulamasını teşvik etti. Plastik sanatın son 50-60 yıllık gelişimini ortaya koyan örnekler arasında, Willy Meller'in „Liegende mit Kind“inin yanı sıra Nicolas Schöffer'e ait „Kronos 15“ de yer almaktadır.

Doğal güzellikler ve parklar

Bonn'dan Siebengebirge'ye bakış: sağda, bir süre federal milletvekillerince kullanılan Langer Eugen ve Posta Kulesi binaları.

1979 yılında, "Bahçe Şov" (Bundesgartenschau) etkinliği kapsamında Ren kenarında 160 hektar genişliğinde bir alan yeniden düzenlenerek bir doğal parka dönüştürüldü. Park, günümüzde pek çok açık hava konseri, panayır ve kermese mekân olarak hizmet etmektedir.

Başta Bad Godesberg'de yer alan "Kurpark" olmak üzere Bonn'da irili ufaklı çok sayıda park yer almaktadır. Kuruluşunda kaplıca ziyaretçilerine hizmet verme düşüncesi yatan Kurpark'ta bir dizi ender rastlanan bitkilere yer verilir. Oberkassel'da bir iş adamınca kurulan "Arboretum Park Härle" de kayda değer parklar arasında yer alır.

Kuzey Ren-Vestfalya eyaleti ile Hollanda'nın geniş bir kesimini kapsayan turistik sınıflandırma kapsamında Rheinaue Parkı, Arboretum, Eski Bonn Mezarlığı (Alter Friedhof Bonn) ve Botanik Bahçe (Botanischer Garten Bonn) "bahçe sanatına örnek tesisler" olarak seçildi.

Bonn sınırları içindeki en büyük yeşil alan Endenich, Dransdorf, Lessenich ve Duisdorf arasında kalan Meßdorfer Feld'dir. Kentin hava sirkülasyonu açısından önem taşıyan bu yeşil alanda hâlen tarım faaliyetleri de yürütülmektedir.

Ren eyaleti doğal parkı kapsamındaki Kottenforst Ormanı Bonn'un batısında yer alır. Güneydoğuda ise Siebengebirge yükseltileri uzanmaktadır. Her iki park bünyesinde de uzun mesafeli, çoğu zaman Bonn manzaralı gezinti yolları bulunmaktadır. Uzun mesafe yürüyüş hattı olarak tanınan "Rheinsteig", Bonn'da başlayıp Siebengebirge'ye uzanmaktadır.

Bonn sınırları içinde bulunan toplam 47 derenin birçoğu Ren nehrine dökülmektedir.[30]

Tiyatro, müzik ve sinema faaliyetleri

Beethoven Konser Salonu önündeki anıt

Belediyeye ait Bonn Tiyatrosu'nda opera, tiyatro ve koreografik tiyatro eserleri sahnelenmektedir. Kentte ayrıca bir dizi özel tiyatro faaliyet göstermektedir. Kent merkezinde Contra-Kreis-Theater ve "Euro Theater Central" yer almaktadır. Beuel semtinde ise Bonn Genç Tiyatro (Junge Theater Bonn) ile „Theater Die Raben“ faaliyet göstermektedir. Ayrıca „Kleine Theater Bad Godesberg“ ile Bonn Üniversitesi'ne bağlı Bonn University Shakespeare Company, diğer tiyatro grupları olarak öne çıkmaktadır.

Kabare ve diğer sahne sanatlarına Haus der Springmaus, Pantheon-Theater ve "Theater im Ballsaal"da yer verilmektedir.

Bonn Beethoven Orkestrası, Beethoven Konser Salonu'nda düzenli konserler vermekte, operada da görev almaktadır. 1897 yılında "Koblenz Filarmoni" olarak kuruluşu yapılan orkestra, 1907 yılında adı "Bonn belediye orkestrası" olarak değiştirilerek belediye kuruluşları arasına dahil edildi. II. Dünya Savaşı'nın ardından kısa bir süre "Beethoven Konser Salonu Orkestrası" olarak anılan müzik kuruluşu, daha sonra günümüzde kullanılan adına kavuştu.

Bonn'un "geleneksel sineması" konunumundaki pazar meydanında bulunan Metropol Sineması, 2006 yılının Mart ayında kapatıldı. Kapanma kararında sinemanın bulunduğu binanın belediye tarafından 2005 yılının sonunda bir özel kuruluşa satışı etkili oldu. Yine pazar meydanında yer alan "Stern Lichtspiele" adlı sinema "CineStar" sinema grubu tarafından işletilmektedir. Bertha-von-Suttner Meydanı'ndaki "Woki" Sineması 1998'den beri etkinliklerine devam etmektedir. Ayrıca Bad Godesberg'in merkezinde birden fazla sinemayı bünyesinde barındıran Kinopolis bulunmaktadır. 1952'de Endenich'te açılan „Rex Lichtspieltheater“, 1933'te Beuel'de kurulan "Neue Filmbühne" ile Brotfabrik Bonn Kültür Merkezi kapsamındaki "Bonner Kinemathek" sinemaları, sinema sanatının daha özgün örneklerine yer veren "küçük sinemalar" olarak varlık göstermeye devam etmektedir.

Düzenli etkinlikler

Uluslararası Beethoven Festivali'nin açış konseri, 2005

Uluslararası Beethoven Festivali, her yıl sonbaharda düzenlenmektedir. Toplam 4 hafta süren bir programa sahip festival kapsamında, Bonn ve çevresinde 50'den fazla konser organize edilmektedir. Dünya genelinde genç piyanistleri teşvik amacıyla 2005 yılında ilk kez yapılan Beethoven Yarışması (Beethoven Competition), yine Uluslararası Beethoven Festivali çerçesinde tasarlandı.

Bonn Bienali, iki yılda bir yapılmaktadır. Bienal süresince tiyatro gösterileri, konserler, okuma etkinlikleri ve sergiler düzenlenmektedir. 10 gün süren "Uluslararası Sessiz Film Festivali" boyunca Bonn Üniversitesi'nin avlusunda yapılan açık hava gösterileri binlerce kişiyi çekmektedir. Müze Meydanı'nda yaz aylarında kurulan düzenlenen açık hava konserlerinde de her yıl çok sayıda sanatçı sahne almaktadır.

Ren nehri boyunca uzanan Rheinaue Parkı'nda nisandan ekim ayına kadar her ayın üçüncü cumartesi kermes ve bit pazarı kurulmaktadır. Aynı zamanda Rheinaue Parkında her yıl düzenlenen Ren Ateşi (Rhein in Flammen) festivaline binlerce kişi katılmaktadır. Festival çok renkli geçmekte ve yine festival kapsamında, binlerce kişinin izlediği etkileyici bir havai fişek gösterisi sunulmaktadır. Mayıs ayının ilk hafta sonunda "ücretsiz açık hava konserleri festivali", Temmuz ayının ilk hafta sonunda "Ren kültürü", temmuzun sonunda "Bira Borsası" ve sonbaharda yapılan "Uluslararası Tanışma Festivali", Bonn'un öne çıkan diğer etkinlikleridir.

Her yıl, "Pützchens Markt" adı altında düzenlenen 5 günlük panayır, çektiği 1 milyondan fazla ziyaretçiyle Ren bölgesinin önemli eğlence organizasyonları arasında yer almaktadır. Pützchens panayırı, 1377'den bu yana düzenlenmektedir.

Her yıl koşulan Bonn Maratonu, kentte düzenli olarak yapılan bir başka etkinliktir.

Karnaval

Bonn eski belediye binası önünde karnaval kutlaması

Bonn, Köln Karnaval etkinliklerinin gölgesinde kalmasına rağmen yine de Ren bölgesindeki benzer organizasyonlar arasında öne çıkmaktadır.

Etkinlikler, karnaval haftasının "Weiberfastnacht" adı verilen perşembe gününde Beuel belediye başkanlığının kadınlar tarafından "ele geçirilmesiyle" başlar. Yedi gün sonra, “Aschermittwoch„ denilen Çarşamba günü kutlamalar sona erer. Şenlik kapsamında eski belediye binası tarihi kıyafetlere bürünmüş kent askerlerince "kuşatılıp zaptedilir." Birçok kişi bu şenlikler süresince ilginç kostümler giyer, maske takar veya geleneksel kıyafetlerle dolaşırlar. Bu karnaval geleneği kış mevsiminin kovulması âdetine dayanır. Her yıl 10 binden fazla kişinin katılımıyla "Pink Punk Pantheon"da düzenlenen "alternatif karnaval organizasyonu" öne çıkan etkinlikler arasında yer almaktadır.

Yerel ağız

Bonn’da geleneksel olarak “Bönnsch” (okunuşu:Bönş) adı verilen yerel aksanla konuşulur. Bu ağız, Köln’de konuşulan “Kölsch” ile benzerlikler göstermesine karşın ifade hızı ve müzikalite bakımından farklılık gösterir. Bonn ve Köln’deki toplumsal yapının farklı gelişimi de yerel ağızın kullanım yaygınlığını etkilemiştir. Köln’ün esnaf-zanaatkar ağırlıklı olması yerel Kölsch ağzının yaygın şekilde kullanımını beraberinde getirirken, üniversitenin faaliyet gösterdiği, soyluların malikanelerinin yer aldığı Bonn’da aksanla konuşmaya "iyi gözle bakılmamıştır." Bonn’un yoğun göçmen alması da yerel ağzın geri planda kalmasında etkili olmuştur. Sahne gösterilerinde zaman zaman “Bönnsch” ağzıyla konuşan Konrad Beikircher, bu ağzı “yaşatan” sanatçılar arasında kabul edilmektedir.

Spor faaliyetleri

Bonn’un en tanınmış spor kulübü, basketbol birinci liginde oynayan „Telekom Baskets Bonn“dur. Uzun yıllar başarılı bir grafik sergileyen futbol takımı “Bonner SC” ise 1977 yılında lisansının iptal edilmesinin ardından İkinci Lig’den Kuzey Ren-Vestfalya Eyalet Ligi’ne düşürüldü. „1. Badminton Club Beuel“ 2005 yılında Almanya Badminton Şampiyonu oldu. Kadın Basketbol Ligi ekiplerinden „BG Rentrop Bonn“, tenis ve hokey alanında yoğunlaşan „Bonner Tennis- und Hockey Verein“, „Hockey- und Tennis Club Schwarz-Weiß Bonn“ kayda değer diğer spor kulüpleridir. “Schwimm- und Sportfreunde Bonn 1905 – SSF Bonn”, Bonn’un en büyük spor kulübü kabul edilmektedir. TSV Bonn, hentbol alanında faaliyet göstermektedir.

Bonn belediye sınırları içindeki spor salonu sayısı 100’ü aşmaktadır. Ayrıca 24 jimnastik salonu, 46 açık hava spor tesisi, 13 çim saha bulunmaktadır. Kamuya ait bu tesislerin dışında özel sektör tarafından işletilen 25 salon ve spor tesisi faaliyet göstermektedir.[31] Karşılaşmalarını hala “Hardtberghalle” salonunda oynayan Telekom Baskets takımının, 2008’de Hardtberg’de hâlen yapımı devam eden „Basketshalle“ye geçmesi planlanmaktadır[32]. Telekom Baskets, böylece Alman Basketbol Ligi’nde kendi salonuna sahip ilk takım konumuna gelecektir. Bonn’un futbol takımı Bonner SC ise maçlarını “Sportpark Nord” stadyumunda oynamaktadır. Bonn’da 4 adet kapalı, 5 adet açık yüzme havuzu bulunmaktadır. Ayrıca bir tesiste açık ve kapalı havuz imkânları birden sunulmaktadır.[33]

Gece hayatı ve damak zevki

Bönnsch Birahanesi

Bonn'un gece hayatı ve gastronomi dünyasına, kent nüfusunun büyük kısmını meydana getiren üst düzey kamu çalışanları ve üniversite öğrencileri şekil vermektedir. Üniversite öğrencilerinin tercih ettiği mekânlar daha çok şehir merkezinde, "Altstadt"ta yoğunlaşır, bir kısmı da Südstadt'a dağılmışken, daha seçkin müşteri kitlesine seslenen restoranlar kentin geneline yayılmıştır. Burada özellikle kayda değer olanları Ren kıyısında yer almaktadır.

Bonn'un güneyindeki Mehlem'den kuzeyindeki Schwarzrheindorf'a uzanan hatta yer alan restoran ve meyhaneler yalnızca ücret seviyesi bakımından değil sundukları "mekân" bakımından da farklılık göstermektedirler. Heinrich Heine, Karl Schurz, İmparator III. Friedrich veya Büyük Britanya Kraliçesi Victoria'nın tercih ettiği gibi "Ren kenarında, ıhlamur ağaçlarının gölgesinde romantizm"i seçenler Bad Godesberg'e yönelebilir. Ren manzarasından yoksun kalmadan, modern tasarıma sahip bir restoran arayanlar için ise Ramersdorf'taki eski çimento fabrikasında, tarihi dokuya zarar vermeden inşa edilen "Rohmühle"de işletilen restoranlar önerilmektedir.

Bonn, kente özgü, hafif içimli ve „Bönnsch“ adı verilen bir bira markasına da sahiptir.

Altyapı

Ulaşım

Havayolu

Düzenli belediye otobüsü seferlerinin yapıldığı, demiryolu bağlantısının bulunduğu Köln/Bonn Konrad Adenauer Havaalanı, Bonn’un yaklaşık 15 kilometre kuzeydoğusunda yer almaktadır. Ayrıca, daha çok işadamları ve amatör pilotlar tarafından kullanılan Bonn-Hangelar Havaalanı, Beuel ile Sankt Augustin arasında hizmet vermektedir.

Raylı sistem ve otobüs hatları

Bonn merkez tren garı (Hauptbahnhof)

Bonn merkez tren garı, Alman Demiryolları’nın (Deutsche Bahn), Köln–Bonn–Koblenz ana demiryolu hattında merkezi istasyonlarından birisidir. Siegburg/Bonn tren garı ise hızlı trenlerin (ICE) ana duraklarından biri olarak kullanılmaktadır. Bonn ve çevresine sefer düzenleyen “bölgesel ekspresler” her gün onbinlerce yolcu taşımaktadır. Bonn’da raylı taşımacılığı genişletme çalışmaları da devam etmektedir. 2011 yılına kadar ağa eklenmesi öngörülen yeni hatlar ve istasyonlar için yaklaşık 250 milyon Euro ayrıldı.[34]

Hafif raylı sistem ve metro kapsamında, gün içinde her 10 dakikada bir sefer düzenlenmektedir. Metro ve tramvay hatları, şehir içi noktaların yanı sıra Siegburg, Sankt Augustin, Königswinter ve Bad Honnef’e de yolcu taşımaktadır. Ayrıca Köln istikametinde Brühl, Hürth, Bornheim ve Wesseling’e 20’şer dakika arayla sefer yapılmaktadır. Mevcut hatların yanı sıra Bonn’un batısında Hardtberg idari merkezinde yeni hafif raylı sistem hatları öngörülmektedir.

Bonn, ortama 20 dakikada bir seferin düzenlendiği yaklaşık 30 otobüs hattına sahiptir. Gece seferleri 2002’de belediyenin aldığı bir kararla büyük ölçüde azaltıldı. Gündüz hatlarının yanı sıra bir saatlik aralarla sefer yapılan dokuz gece hattı mevcuttur. Her hatta Bonn’da faaliyet gösteren bir kuruluşun sponsorluk desteği sağlanarak maliyetlerde indirime gidildi.

Karayolları

Bonn otoyol ağı

Bonn 59, 555, 562 No’lu federal otoyolların yanı sıra 9, 42, ve 56 No’lu federal karayolu ile karayolu ağına bağlı durumdadır. Konrad-Adenauer, Friedrich-Ebert ve Kennedy köprülerinin yanı sıra Mehlem–Königswinter, Bad Godesberg–Niederdollendorf ve Graurheindorf–Mondorf arasında yapılan arabalı vapur seferleri Ren üzerinden karayolu ulaşımına imkân sağlamaktadır.

Bisiklet yolları 1994-1999 yılları arasında genişletildi. Bonn kenti, Kuzey Ren-Vestfalya eyaleti "bisiklet dostu yerleşim yerleri" çalışma grubunun üyesidir.

Nehir taşımacılığı ve limanlar

İç liman, günümüzde Bonn’un kuzeyinde Graurheindorf’da yer almaktadır. Uzun süre “Alten Zoll” isimli kesimde, Kennedy köprüsünün yakınında yer alan liman, kapasitenin yetersiz gelmesi üzerine taşınması kararlaştırıldı. Limanda ağırlıklı olarak deniz aşırı hedeflere konteynır yüklemesi yapılmaktadır.

Su, gaz ve elekrik şebekesi

Kentin su, gaz ve elektrik ağı, hızlı büyümenin nispeten gerisinde kaldı. Bad Godesberg’e Wahnbachtalsperre barajından elde edilen içme suyunun sevkiyatına diğer semt ve bölgelere kıyasla ancak 1986’da başlanabildi. Kent yönetimi hâlâ şehir içi elektrik dağıtım görevini üstlenebilecek seviyeye ulaşamadı.

Geride bıraktığımız 15 yıl içinde özellikle atık su arıtma sistemine önemli yatırımlar yapıldı. Arıtma sisteminin modernleştirilmesi programına 200 milyon Euro'dan fazla kaynak sarfedildi.

Bonn, başkent olduktan sonra elektrik dağıtım şebekesi de yenilendi ve kesinti ihtimallerini en aza indirgeyen güvenli bir şebeke yapılandırıldı.[35]

Deutsche Telekom'un merkezi

Ekonomi

Ekonomik veriler

İki Almanya'nın birleşmesinin ardından 1991 yılının ortasında alınan, başkentin Berlin'e taşınması kararından 2002 yılının ortalarına kadar geçen süreçte, Bonn'da kayıtlı çalışan sayısı yüzde 8,5 artışla 145.558'e ulaştı. 2003 yılında 3118 yeni iş sahasıyla toplam kayıtlı çalışan sayısı 149.016'yı buldu. Bonn böylece başkentin Berlin'e taşınmasının yarattığı olumsuz ekonomik havayı aştı, üstelik yeni istihdam imkânları yarattı.

Bonn ve çevresi, ekonomik öngörü araştırmalarında ilk üç büyükşehir arasında yer almaktadır. Kent nüfusunun düzenli artışı ve bu artışın devam edeceğine dair beklentiler, Bonn'un olumlu ekonomik göstergelerini desteklemektedir.

Bonn ve çevresindeki ekonomik gelişmede federal devletin Bonn-Berlin anlaşması kapsamında yaptığı ve yaklaşık 1,4 milyar Euro'yu bulan ekonomik teşvik etkili oldu. Teşvik programı çerçevesinde, özellikle bilimsel proje ve inşaat sektörüne maddi kaynak aktarıldı. Bir yandan çok sayıda federal kuruluşun Bonn'a yerleşmesi sağlanırken söz konusu gelişmeye paralel olarak uluslararası teşkilat ve derneklerin merkezlerini Bonn'a nakletmesini mümkün kılacak koşullar hazırlandı. Birleşmiş Milletler'e bağlı toplam 12 organizasyon kente yerleşti. Bonn ve çevresindeki ekonomik canlılığın artışında Posta ve Telekom kurumlarının kentte artan faaliyetleri bir başka etmen oldu. Eski Meclis binasının yerinde yapımı devam eden uluslararası kongre merkezinin (Internationale Kongresszentrum Bundeshaus Bonn) kongre turizmine büyük katkı sağlaması beklenmektedir.

Bonn'da son yıllarda yaşanan ekonomik canlanmadan başta özel hizmet sektörü pay aldı. 1991 Haziran ayı ile 2002 Haziran ayı arasında sektörde istihdam edilenlerin sayısı yüzde 27,1'lik artışla 105.171'e ulaştı. Toplam istihdamın yüzde 72,3'ü bu sektör tarafından sağlanmaktadır. Buna karşılık kamu çalışanlarının oranı, aynı zaman diliminde üçte bir oranında geriledi.

İktisadi araştırma kuruluşları Bonn istihdam piyasasının önümüzdeki yıllarda da büyümeye devam etmesini öngörmektedir.

Turizm sektörü

Kentin turizm sektörüne, uzun yıllar başkent olması sebebiyle, "siyasi turizm" şekil verdi. Ancak 90'lı yıllardan itibaren turizm Bonn'da gelişmeye başladı. 1993 yılından itibaren konaklama sayısı yüzde 40, misafir sayısında da yüzde 58 artış kaydedildi. Bu gelişmede kentin başkentin Berlin'e taşınmasıyla üstlendiği yeni nitelikler etkili oldu. Kenti bütünleyen Ren nehri ve kıyısında yer aldığı Siebengebirge, turizmi canlandıran faktörler arasındadır. Ayrıca artan kongre salonları ve Köln-Bonn Havaalanı'nın yükseltilen yolcu kapasitesi de etkili oldu. 2005 yılında yapılan 1 milyon 160 bin konaklamadan, 300 binden fazlasının kongre turizmince sağlandığı hesaplanmaktadır.

Bonn'u günü birlik ziyaret edenlerin sayısı ise 9 milyona ulaşmaktadır. Turistlerin bıraktığı para yılda 176 milyon Avro'yu bulmaktadır. Bonn ve Ren-Sieg bölgesinde turizm sektöründe istihdam edilenlerin toplamı 10.475'e ulaşmaktadır. Kamu ve hükûmet binalarının yoğunlaştığı semtte (Bundesviertel), yapımı devam eden ve 2009'da tamamlanması öngörülen uluslararası kongre merkezinin (UNCC) kent turizmine önemli ivme katması öngörülmektedir. Yapılan bir araştırmaya göre Uluslararası Kongre Merkezi'nin faaliyete geçmesinin ardından konaklamalarda 200 bin, günübirlik ziyaretçi sayısında da 200 binlik artış beklenmektedir.[36]

İstihdam piyasası

Bonn, uzun yıllardan beri Kuzey Ren-Vestfalya eyaletinin en düşük işsizlik oranına sahiptir. İşsizlik seviyesi 2006 yılının ekim ayında yüzde 7,7 dolayındaydı. Bonn'da çalışanların büyük kısmı kent çevresindeki Ren Sieg bölgesinden günübirlik gelenlerden meydana gelmektedir. Her gün Bonn çevresinden 80 bin civarında kişi kente gelirken, 30 bin kişi de iş için kent sınırları dışına çıkmaktadır. Böylece Bonn, Köln ve Düsseldorf'tan sonra eyaletin "istihdam fazlası" sunan üçüncü kenti konumundadır.

İstihdam piyasasına hâlâ federal bakanlıklar ve kuruluşlar, bir başka ifadeyle, kamu şekil vermektedir. Federal devlet, bölgenin en büyük işvereni durumundadır. Özellikle kamu iştirakleri olan Posta (Deutsche Post) ve Telekom (Deutsche Telekom), yan kuruluşlarıyla birlikte, Bonn'un önde gelen işletmeleri arasında kabul edilmektedir. Bonn, "federe kent" ve "BM kenti" niteliklerinden ötürü istihdam piyasasında sağladığı katkıların yanı sıra özellikle bilgi ve iletişim teknolojileri alanında faaliyet gösteren pek çok firmaya ev sahipliği yapmaktadır. Ayrıca kentte faaliyet gösteren bilim ve araştırma merkezleri de iş sahaları açmaktadır.

Bonn merkezli kamu ve özel sektör kuruluşları

Halka açılmış işletmeler ve bu firmaların borsadaki değerleri göz önüne alındığında Bonn, Münih ve Düsseldorf'tan sonra üçüncü sırada gelmektedir.[37]

Bonn merkezli işletmeler, iki ana gruba ayrılmaktadır. Bir tarafta özelleştirilen kamu teşebbüsleri yer almaktadır. Telekom ve T-Mobile ile Posta ve yan kuruluşu Postbank bu grup arasında değerlendirilmektedir. „Tank & Rast“ ile Bonn belediye hizmetleri şirketi de bu grup arasında sayılmaktadır.

Diğer grubu, uzun yıllar önce kurulan özel şirketler oluşturmaktadır. Haribo, Verpoorten ve Orgelbau Klais bu grup arasındadır.

Fairtrade, IVG Immobilien ve SolarWorld kayda değer diğer özel firmalar arasında kabul edilmektedir.

Birçok haber ajansına evsahipliği yapan "Das Tulpenfeld" binası

Medya

Radyo-TV

Bonn'un en büyük medya kuruluşu Deutsche Welle'dir. Merkezi Schürmann Binası'nda bulunan kurum, 37 dilde radyo ve internet yayınları hazırlamaktadır. Ağırlıkla haber ve belgesel yayınlayan Phoenix televizyon kanalının merkezi de Bonn'da yer almaktadır. WDR kısa adıyla bilinen Batı Alman Radyo-TV Kurumu'nun da Bonn'da stüdyo ve bölgesel büroları bulunmaktadır. „Radio Bonn/Rhein-Sieg“ ve Radio 96,8, Bonn ve çevresine yönelik yayın yapan radyolardandır.

Gazete ve dergiler

Bonn'un açık arayla en büyük günlük gazetesi General-Anzeiger'dir. Ayrıca Bonner Rundschau, Rhein-Sieg-Anzeiger ve Express gazetelerinde de Bonn ve çevresiyle ilgili haberlere yer verilmektedir. Bu üç gazete de merkezi Köln'de bulunan „Gruppe M. DuMont Schauberg“ isimli medya grubu tarafından çıkarılmaktadır. Federal Rekabet Kurumu (Bundeskartellamt), 2004 yılında söz konusu medya grubunun General-Anzeiger'den hisse alma girişimine, "bu adımın grubun gazete ve ilan pazarındaki tekelci konumunu güçlendireceği" gerekçesiyle izin vermedi.

Basılı yayın alanında Rentrop, Bonn'un önde gelen diğer grupları arasında sayılmaktadır. Bonn'da aylık olarak yayınlanan dergiler arasında „Schnüss“ ilk sırada gelmektedir. Ayrıca haftalık Rheinischer Merkur de Bonn'da hazırlanmaktadır.

İnternet yayıncılığı

„rhein:raum“ portalı 1 Ekim 2006'dan bu yana Bonn'dan yayın yapmaktadır. Bonn merkezli günlük gazetelerin yanı sıra Radio Bonn/Rhein-Sieg de online yayın yapmaktadır.

Haber ajansları

Alman siyasetini izleyen gazetecilerin oluşturduğu mesleki birlik konumundaki Bundespressekonferenz, Bonn'da bir irtibat bürosu bulundurmaktadır. Alman Basın Ajansı'nın (DPA) Bonn'da temsilciliği bulunmakta, Katolik Haber Ajansı (KNA) da kentte faaliyet göstermektedir.

Kamu kuruluşları

Eğitim ve Araştırma

Bonn Üniversitesi merkez binası

Ren Friedrich Wilhelm Üniversitesi, 1777 yılında kuruldu[38]. 1818'de yenilenen üniversite[38] Almanya'nın en büyük üniversiteleri arasında yer almaktadır. Klinikleri ile birlikte Bonn'da istihdam yaratan belli başlı kurumlar arasında sayılmaktadır.

Üniversitenin daha önce rasathane olarak kullandığı bina, bugün iletişim fakültesine ev sahipliği yapmaktadır. Bonn-Rhein-Sieg Yüksekokulu 1995 yılında kuruldu. Yüksekokul, Bonn adını taşımasına rağmen Bonn belediye sınırları dışında, Sankt Augustin'de yer almaktadır. Eğitim kuruluşunun Rheinbach ve Hennef'de de binaları bulunmaktadır.

Max Planck Enstitüsü'nün muhtelif birimleri de Bonn'da yer almaktadır. Matematik ve radyoastronomi bunlar arasındadır. 1998 yılında, başkentin Berlin'e taşınma kararının ardından Bonn'da "Caesar Bilimsel Araştırma Merkezi" kuruldu. 1964 yılında Berlin'de kurulan Alman Kalkınma Politikaları Enstitüsü, 2000 yılında Bonn'a taşındı.

Kısaca FortAFin olarak bilinen Kuzey Ren-Vestfalya Finans Akademisi, Bonn-Schweinheim'da bulunmaktadır. Alman Akademik Değişim Servisi (DAAD), Alman Araştırma Cemiyeti (DFG), Alexander von Humboldt Vakfı, Alman Burs Vakfı ve Friedrich Ebert Vakfı'nın genel merkezleri Bonn'dadır.

Federal Eğitim ve Araştırma Bakanlığı (BMBF), Eğitim Bakanları Sekreteryası, Rektörler Birliği (HRK), Federal Meslek Eğitimi Enstitüsü (BIBB), Eğitim Planlaması ve Araştırma Teşviği için Federal ve Eyalet yönetimleri Komisyonu ile Yetişkin Eğitimi Enstitüsü(DIE) kuruluşlarının merkezleri de Bonn'da bulunmaktadır.

Sağlık

Bonn geneline yayılan hastane sayısı 15'i bulmaktadır. Bunlardan en önemlisi, 30 farklı kliniğe sahip Bonn Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi'dir. Bunun yanı sıra Castell bölgesindeki Ren Klinikleri (Rheinischen Kliniken Bonn) kayda değer diğer sağlık tesisleri arasında yer almaktadır.

"BM-Kenti" Bonn

Bonn'da çok sayıda BM kuruluşu faaliyet göstermektedir

Bonn için 1996'dan beri kullanılan tanımlamalardan biri de "Ren nehri kıyısındaki BM kenti"dir. Birleşmiş Milletler'in 13 farklı teşkilat ve programı Bonn'da faaliyet göstermekte, BM görevlisi sayısı 600'ü aşmaktadır. BM kadrolarının sayısının önümüzdeki yıllarda 1000'i bulması öngörülmektedir. 2003 yılında alınan bir kararla, Bonn'un hükûmet binalarının yoğunlaştığı bölgede bir "BM yerleşkesi" oluşturulmasına karar verildi. Bu amaçla Langer Eugen olarak bilinen binayla eski parlamento binası BM'nin kullanımına bırakıldı. 2006 yılının Temmuz ayında resmî açılışı yapılan Bonn BM Kampüsü'nün 2008 itibariyle tam kapasite faaliyete geçmesi beklenmektedir. Eski parlamento binasına yerleşmesi planlanan BM İklim Programı Sekreteryası'nda 200 kişinin görev yapması hedeflenmektedir.

BM'nin Bonn'a yerleşmesi, uluslararası sivil toplum örgütleri ve kamu yararına çalışan teşkilatlarda da artışı beraberinde getirdi. Bonn'da merkezi bulunan söz konusu örgütlerin sayısı 170'i aştı. Bunların arasında Alman Kalkınma Hizmetleri Teşkilatı (DED), Alman Kalkınma Politikaları Enstitüsü (DİE) ve InWEnt de bulunmaktadır. Bu örgütler, yine Bonn'da merkezi bulunan Federal Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Bakanlığı ile yakın işbirliği içinde çalışmaktadır.

Federal Bilgi Teknolojileri Güvenliği Dairesi

Federe kent

Başkentin Berlin'e taşınmasını düzenleyen Berlin/Bonn Yasası uyarınca 6 federal bakanlığın merkezi Bonn'da bulunmaktadır. Söz konusu kanun uyarınca Berlin'deki federal bakanlık birimlerinde çalışanların Bonn'daki bakanlık çalışanlarının toplamını 10 binden fazla geçmemesi kararlaştırıldı. Ayrıca daha önce Berlin ve Ren-Main bölgesinde bulunan 22 federal daire Bonn'a çekildi. Federal Alman devleti, Posta, Telekom ve Postbank kuruluşlarının merkezlerini Bonn'a taşımasını yasayla belirledi.

Savunma, gıda, tarım ve tüketici koruma, ekonomik işbirliği ve kalkınma, çevre, doğayı koruma ve nükleer enerji güvenliği ile yüksek eğitim ve araştırma bakanlıklarının merkezi Bonn'da bulunmaktadır. Merkezi Berlin'de olan federal bakanlıklar Bonn'da da temsilcilik ve bağlı dairelerle faaliyet göstermektedir.

Ayrıca, iki anayasal kuruluş, Federal Konsey (Bundesrat) ile Cumhurbaşkanlığı (Bundespräsident) Berlin'in yanı sıra Bonn'da da temsil edilmektedir.

Adalet

Toplam 6 mahkemenin bağlı olduğu Eyalet Mahkemesi'nin merkezi Bonn'dadır. Ayrıca kentte bir İş Mahkemesi bulunmakta, Bonn başsavcılığı faaliyet göstermektedir. Federal Adli Sicil Dairesi, 1 Ocak 2007'den başlayarak yeni kurulan Federal Adalet Dairesi bünyesine alındı. Federal yasaların yayımlandığı Resmî Gazete (Bundesgesetzblatt) söz konusu daire tarafından hazırlanmaktadır. Berlin/Bonn Yasası uyarınca, merkezi Berlin'de bulunan Federal Adalet Bakanlığı, Bonn'da yaklaşık 30 kişinin görev yaptığı bir temsilciliğe sahiptir.

Bonn kentiyle bağlantılı kişiler

Bonn kentiyle bağlantısı bulunan kişiler listesinin tartışmasız lideri Ludwig van Beethoven'dir. Beethoven'in Bonngasse'de dünyaya geldiği ve günümüzde müze olarak yararlanılan ev, her yıl dünyanın dört bir yanından binlerce turist için çekim merkezi oluşturmaktadır.

Andrea Luchesi ve Johanna Kinkel, Beethoven gibi Bonn'lu müzisyenler arasında sayılmaktadır. Robert Schumann son yıllarını Bonn'un Endenich semtinde bir ruh ve sinir hastalıkları kliniğinde geçirmiştir. Schumann, Bonn'da toprağa verilmiştir. Bonn pek çok sanatçı tarafından çalışmalarını yürütebilecekleri bir kent olarak tercih edilmektedir. I. Dünya Savaşı öncesinde August Macke Bonn'a yerleşmiştir. Çağdaş Alman edebiyatının tanınmış kalemlerinden Lars Brandt ve Akif Pirinçci gibi yazarlar Bonn'da hayatlarını sürdürmektedir.

Birçok araştırmacı ve öğretim görevlisinin Bonn'a yerleşmesinde, 200 yıldan beri faaliyet gösteren Bonn Üniversitesi etkili oldu. Bunlar arasında Ernst Moritz Arndt, August Wilhelm Schlegel, Heinrich Hertz ve Nobel Ödülü sahibi Wolfgang Paul bulunmaktadır.

Uzun süre Almanya'nın kuzeyindeki Schleswig-Holstein eyaletinin başbakanlığını yapan Heide Simonis Bonn'da dünyaya geldi. Federal maliye bakanı Peer Steinbrück ile Wolfgang Clement ve Guido Westerwelle gibi tanınmış Alman siyasetçilerin ikameti de Bonn'da bulunmaktadır.

Kardeş şehirler

Bonn, aşağıdaki şehirlerle kardeş şehir ilan edilmiştir:[39]

Okuma listesi

Kaynakça

  1. ↑ http://de.wikipedia.org/wiki/Regierungssitz Hükümet Merkezi maddesi. Almanca Wikipedia. Erişim Tarihi 10.07.2009.
  2. ↑ http://de.wikipedia.org/wiki/Liste_der_Bundesbeh%C3%B6rden_in_Bonn Boon'daki federal bakanlıklar ve devlet daireleri listesi. Almanca Wikipedia. Erişim Tarihi 10.07.2009.
  3. ↑ http://www.bonn.de/wirtschaft_wissenschaft_internationales/uno-stadt/un_organisationen/index.html?lang=de Erişim Tarihi 10.07.2009.
  4. 1 2 http://www2.bonn.de/statistik_wahlen/index.asp?10101
  5. ↑ http://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Bonn_Stadtbezirke.png
  6. ↑ http://www.baumgeist-unterwegs.info/kottenforst.html
  7. ↑ http://www.bonn-region.de/deutsch/geschichte/tourismusgeschichte/rheinromantik.html
  8. ↑ Bonn Belediye Tüzüğü (PDF)
  9. ↑ Bonn ilçe ve semtlerine ilişkin istatistik veriler
  10. ↑ http://www2.bonn.de/statistik_wahlen/dl/bomoza/bmz2002_08.pdf
  11. ↑ http://de.wikipedia.org/wiki/Bonn#Klima Almanca Wikipedia. Erişim Tarihi:09.07.2009
  12. ↑ http://www.bonn.de/umwelt_gesundheit_planen_bauen_wohnen/hochwasser/
  13. ↑ http://www.fh-doppelpunkt.de/cms/front_content.php?idcat=35&idart=325&lang=1&client=1
  14. ↑ http://www.bonnensia.de/bonn.htm
  15. ↑ http://www.livius.org/ga-gh/germania/bonna.html
  16. ↑ http://www.bonn.de/imperia/md/content/familieundgesellschaft-bildungundsoziales/stadtarchiv/5.pdf Bonn tarihinin kronolojisi, sayfa 1. Erişim tarihi: 04.10.2009
  17. ↑ http://www.bonn.de/tourismus_kultur_sport_freizeit/stadt-chronik/02812/index.html
  18. ↑ http://www2.bonn.de/stadtmuseum/inhalte/kurfuersten.htm Erişim tarihi: 04.10.2009
  19. ↑ http://www.bonn.de/imperia/md/content/familieundgesellschaft-bildungundsoziales/stadtarchiv/5.pdf Bonn tarihinin kronolojisi, sayfa 4. Erişim tarihi: 04.10.2009
  20. ↑ http://www.heldermann.de/BSM/BSM05/bsm05-227.pdf Manfred van Rey, Die Vernichtung der Juden in Bonn. Manfred van Rey, Bonn'daki Yahudilerin yok edilmesi. Erişim tarihi: 04.10.2009 (Almanca)
  21. ↑ http://www.hr-online.de/website/specials/home/index.jsp?rubrik=44428&key=standard_document_36442712 Erişim tarihi: 04.10.2009
  22. ↑ http://www.bonn.de/rat_verwaltung_buergerdienste/stadtbezirke/bonn/00171/index.html?lang=de#ziel_de_0_3 Erişim tarihi: 04.10.2009 (Almanca)
  23. ↑ http://www.ditib-bonn.com/news.php Ditib Bonn
  24. ↑ http://www.it.nrw.de/statistik/a/daten/amtlichebevoelkerungszahlen/rp3_juni08.html
  25. ↑ http://de.wikipedia.org/wiki/Liste_der_Gro%C3%9Fst%C3%A4dte_in_Deutschland
  26. ↑ http://www.general-anzeiger-bonn.de/index.php?k=loka&itemid=10490&detailid=333670
  27. ↑ http://www.bonnxxl.de/go/6/portrait/rathaus_d.html
  28. ↑ http://www.bonn.de/rat_verwaltung_buergerdienste/boris_bonner_ratsinforamtionssystem/index.html#ziel_de_0_35
  29. ↑ http://www.bonn.de/rat_verwaltung_buergerdienste/topthemen/01363/index.html?lang=de
  30. ↑ Bonn su kaynakları raporu
  31. ↑ Spor tesisleri raporu
  32. ↑ General-Anzeiger Gazetesi'nin 19 Kasım 2006 tarihli haberi
  33. ↑ Bonn belediyesinin yüzme havuzları raporu
  34. ↑ Bonn belediyesinin basın bülteni
  35. ↑ Bonn belediyesi su, gaz, elektrik dağıtım şirketi
  36. ↑ General-Anzeiger Gazetesi'nin 17 Kasım 2006 tarihli haberi
  37. ↑ Bonn belediyesinin 2006 ekonomi raporu
  38. 1 2 Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn
  39. ↑ City Twinnings and Project Partnerships
  40. ↑ "Opole Official Website - Twin Towns". (İngilizce ve Lehçe © 2007-2009 Urząd Miasta Opola. 1 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140201234017/http://www.opole.pl/miasto/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=20&Itemid=108. Erişim tarihi: 2009-06-18.
  41. ↑ "Twin towns of Minsk". © 2008 The department of protocol and international relations of Minsk City Executive Committee. 30 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20090830121424/http://minsk.gov.by:80/cgi-bin/org_ps.pl?k_org=3604&mode=doc&doc=3604_2_a&lang=eng. Erişim tarihi: 2008-12-08.

Dış bağlantılar

Nüfuslarına göre Almanya'daki şehirler
1.000.000+
Berlin  · Hamburg  · Köln  · Münih
500.000+
Bremen  · Dortmund  · Dresden  · Düsseldorf  · Essen  · Frankfurt  · Hannover  · Leipzig  · Nürnberg  · Stuttgart
200.000+
100.000+
tam liste · belediyeler · metropol bölgeler · nüfusu 100.000'i aşan şehirler
Bonn'un ilçe ve semtleri

Bonn | Bad Godesberg | Beuel | Hardtberg Alt-Godesberg | Auerberg | Beuel-Mitte | Beuel-Ost | Bonn-Castell | Bonn-Zentrum | Brüser Berg | Buschdorf | Dottendorf | Dransdorf | Duisdorf | Endenich | Friesdorf | Geislar | Godesberg-Nord | Godesberg-Villenviertel | Graurheindorf | Gronau | Hardthöhe | Heiderhof | Hochkreuz | Hoholz | Holtorf | Holzlar | Ippendorf | Kessenich | Küdinghoven | Lannesdorf | Lengsdorf | Lessenich/Meßdorf | Limperich | Mehlem | Muffendorf | Nordstadt-Bonn | Oberkassel-Bonn | Pennenfeld | Plittersdorf-Bonn | Poppelsdorf | Pützchen-Bechlinghoven | Ramersdorf-Bonn | Röttgen-Bonn | Rüngsdorf | Schwarzrheindorf | Schweinheim-Bonn | Südstadt-Bonn | Tannenbusch | Ückesdorf | Venusberg-Bonn | Vilich | Vilich-Müldorf |

Weststadt-Bonn
Kuzey Ren-Vestfalya eyaleti regierungsbezirke, ilçeler ve bağımsız şehirleri

Regierungsbezirke: Arnsberg • Detmold • Düsseldorf • Köln •Münster
Bağımsız şehirler: Bielefeld • Bochum • Bonn • Bottrop • Dortmund • Duisburg • Düsseldorf • Essen • Gelsenkirchen • Hagen • Hamm • Herne • Köln • Krefeld • Leverkusen • Mönchengladbach • Mülheim an der Ruhr • Münster • Oberhausen • Remscheid • Solingen • Wuppertal

İlçeler: Städteregion Aachen • Kreis Borken • Kreis Coesfeld • Kreis Düren • Ennepe-Ruhr-Kreis • Kreis Euskirchen • Kreis Gütersloh • Kreis Heinsberg • Kreis Herford • Hochsauerlandkreis • Kreis Höxter • Kreis Kleve • Kreis Lippe • Märkischer Kreis • Kreis Mettmann • Kreis Minden-Lübbecke • Oberbergischer Kreis • Kreis Olpe • Kreis Paderborn • Kreis Recklinghausen • Rhein-Erft-Kreis • Rhein-Kreis Neuss • Rhein-Sieg-Kreis • Rheinisch-Bergischer Kreis • Kreis Siegen-Wittgenstein • Kreis Soest • Kreis Steinfurt • Kreis Unna • Kreis Viersen • Kreis Warendorf • Kreis Wesel
This article is issued from Vikipedi - version of the 9/4/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.