Türkiye başbakanı
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı | |
---|---|
Birim |
T.C. Başbakanlık Bakanlar Kurulu |
Resmi ikamet | Çankaya Köşkü, Ankara |
Atayan |
Cumhurbaşkanı (Genel seçim sonuçlarına göre, TBMM üyeleri arasından) |
Açılışı yapan |
Mustafa Kemal Atatürk (TBMM İcra Vekilleri Heyeti) İsmet İnönü (T.C. Hükümeti) |
Oluşum |
2 Mayıs 1920 (TBMM İcra Vekilleri Heyeti) 29 Ekim 1923 (T.C. Hükümeti) |
Websitesi | basbakanlik.gov.tr |
Bu makale serisinin bir parçasıdır: Türkiye devlet yapısı |
|
Ayrıca bakınız
|
Siyaset portali |
Türkiye başbakanı, Türkiye Cumhuriyeti'nde hükümetin başı ve Bakanlar Kurulunun başkanıdır. Başbakan, cumhurbaşkanınca Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri arasından seçilir[1] ve görev süresi boyunca Çankaya Köşkü'nde ikâmet eder. Şu anki başbakan Binali Yıldırım'dır.
Kurtuluş Savaşı dönemi boyunca yasama yetkisi ve yürütme görevi, Büyük Millet Meclisi bünyesinde toplanmıştı. 2 Mayıs 1920 tarihinde İcra Vekillerinin Seçilmesine Dair Kanun kabul edilerek Meclis adına yürütme görevini yerine getirmesi için İcra Vekilleri Heyeti kurulmuştur. Meclis Reisi Mustafa Kemal Paşa, ilk İcra Vekilleri Heyeti Reisi seçilerek 24 Ocak 1921 tarihine kadar iki görevi beraber yürütmüştür.[2]
Cumhuriyetin ilanıyla beraber reisicumhur tarafından atanan ve İcra Vekilleri Heyetine başkanlık eden Başvekalet makamı kurulmuştur.[3] 10 Ocak 1945 tarihinde, 20 Nisan 1924 tarihli Teşkilâtı Esasiye Kanunu'nun anlamda değişiklik yapılmaksızın Türkçeleştirilmiş hali olan 4695 sayılı Anayasa kabul edilerek İcra Vekilleri Heyetinin adı Bakanlar Kurulu, Başvekaletin adıysa Başbakanlık olarak değiştirilmiştir.[4] Ancak 1952 yılında, 4695 sayılı Anayasa ilga edilerek 1924 Anayasasının ilk hali tekrar yürürlüğe konulmuş; Başbakanlık makamının adı yeniden Başvekalet olmuştur.[5] 1924 Anayasını yürürlükten kaldıran 1961 Anayasasının kabulünden beri Başbakanlık ve Bakanlar Kurulu kavramları kullanılmaktadır.[1][6]
Hükûmetin kuruluşu
Cumhurbaşkanı, Anayasa hükümlerine göre hükümeti kurma görevini Türkiye Büyük Millet Meclisinin bir üyesine verir. Görevi alan üye hazırladığı Bakanlar Kurulunu cumhurbaşkanına sunar. Cumhurbaşkanının onayıyla hükûmet kurulur. Parlamenter sistemin niteliği gereği, hükûmetin TBMM'den güvenoyu alması gerekmektedir. TBMM'de güvenoyu alamayan hükûmet görevde kalamaz.
Anayasa teamüllerine göre, bir siyasi parti tek başına çoğunluğu kazanmışsa, o partinin genel başkanı cumhurbaşkanınca başbakan olarak atanır. Ancak bir parti tek başına iktidarı sağlamıyorsa cumhurbaşkanı tarafından genellikle birinci olan partinin genel başkanına 45 gün içinde hükûmeti kurma görevi verilir. Eğer birinci partinin genel başkanı hükûmeti kuracak çoğunluğu bulamadıysa görevi cumhurbaşkanına iade eder. Cumhurbaşkanı bu sefer ikinci partinin genel başkanına hükûmeti kurma görevini verir. İkinci partinin genel başkanı da hükûmeti kuracak çoğunluğu bulamazsa görev, tekrar cumhurbaşkanına iade edilir.
Anayasa'nın 116. maddesine göre Bakanlar Kurulu güven oyu alamaz veya 45 gün içinde koalisyon hükûmeti kurulamazsa cumhurbaşkanı, TBMM Başkanı'na da danışarak seçimi yenileyebilir.[1] Yenilen seçimlere kadar devlet işlerinin görülmesi için bir seçim hükûmeti kurulur. Hangi partiye hangi bakanlıkların verileceğini TBMM Başkanı belirler. Diğer partiler Bakanlar Kurulunda yer almazsa yerleri teknokratlarca doldurur. Teknokratlar hükûmetinde bürokratlar yer alır. Bu kişileri başbakan atar, cumhurbaşkanı onaylar veya veto eder.
Türkiye başbakanları
Başbakanlar
Merkez teşkilatı
- Başbakan Yardımcılığı
- Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü
- Başbakanlık Müşavirleri
- Başbakan Başmüşavirleri
- Basımevi Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğü
- Halkla İlişkiler Daire Başkanlığı
- Başbakanlık Haberleşme Merkezi
- Bilgi İşlem Başkanlığı
- Bakanlar Kurulu Sekreterliği
- Basın Müşavirliği
- Dış İlişkiler Başkanlığı
- Ekonomik ve Mali İşler Başkanlığı
- Güvenlik İşleri Genel Müdürlüğü
- Hukuk Müşavirliği
- İdareyi Geliştirme Başkanlığı
- İnsan Hakları Başkanlığı
- İdari ve Mali İşler Dairesi Başkanlığı
- Kamu Görevlileri Etik Kurulu Başkanlığı
- Kıbrıs İşleri Başmüşavirliği
- Kanunlar ve Kararlar Genel Müdürlüğü
- Başbakanlık Konut Müdürlüğü
- Kozmik Büro Müdürlüğü
- Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü
- Müsteşarlık
- Başbakanlık Özel Kalem Müdürlüğü
- Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü
- Strateji Geliştirme Başkanlığı
- Sosyal ve Kültürel İşler Başkanlığı
- Tanıtma Fonu Kurulu Sekreterliği
- Teftiş Kurulu Başkanlığı
Sürekli Kurullar / Bağlı Kuruluşlar
- Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı
- Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu
- Basın-Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü
- Diyanet İşleri Başkanlığı
- Hazine Müsteşarlığı
- Toplu Konut İdaresi Başkanlığı
- Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği
- Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı
- Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı
- Vakıflar Genel Müdürlüğü
- Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu Başkanlığı
- Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı
İlgili Kuruluşlar
- Anadolu Ajansı Genel Müdürlüğü
- Türkiye İhracat Kredi Bankası Genel Müdürlüğü
- Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş.
- Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Başkanlığı
- Türkiye Halk Bankası A.Ş. Genel Müdürlüğü
- Tasarrufları Koruma Fonu Başkanlığı
- Türkiye Radyo - Televizyon Kurumu Genel Müdürlüğü
- T.C. Resmî Gazete
- Vakıflar Bankası Genel Müdürlüğü
- T.C. Ziraat Bankası Genel Müdürlüğü
- Türkiye Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı
Sorumlu Kuruluşlar
Düzenleyici ve Denetleyici Kuruluşlar
- Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu
- Radyo ve Televizyon Üst Kurulu
- Sermaye Piyasası Kurulu
- Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu
Ayrıca bakınız
- Türkiye Cumhurbaşkanı
- Türkiye cumhurbaşkanları listesi
- T.C. Başbakanlık müsteşarları listesi
- Çankaya Köşkü
Kaynakça
- 1 2 3 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. T.C. Resmî Gazete, 17863 Mükerrer, 9 Kasım 1982
- ↑ Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık. "CUMHURİYETTEN GÜNÜMÜZE BAŞBAKANLIK TEŞKİLATI". 18 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160818195639/http://www.basbakanlik.gov.tr/Forms/_Global/_PrimeMinistry/pg_History.aspx. Erişim tarihi: 17 Eylül 2016.
- ↑ 491 sayılı Teşkilâtı Esasiye Kanunu. Ceride-i Resmiye, 71, 24 Mayıs 1340
- ↑ 4695 sayılı Anayasa. T.C. Resmî Gazete, 5905, 15 Ocak 1945
- ↑ 5997 sayılı 491 sayılı Teşkilâtı Esasiye Kanununun tekrar meriyete konulması hakkında Kanun. T.C. Resmî Gazete, 8297, 31 Ağustos 1952
- ↑ 334 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. T.C. Resmî Gazete, 10859, 20 Temmuz 1961
Dış bağlantılar
|
|
|
|