Türkiye İşçi Partisi

Türkiye İşçi Partisi
Kısaltma TİP
Kurucu Şaban Yıldız
Kemal Sülker
Kemal Türkler
İbrahim Güzelce
Rıza Kuas
İbrahim Denizcier
Adnan Ardan
Avni Erakalın
Ali Demir
Kemal Nebioğlu
Hüseyin Uslubaş
Ahmet Muslu
Salih Özkarabay
Slogan(ları) Köylüye Toprak, Herkese İş!
Kuruluş tarihi 13 Şubat 1961 (1961-02-13)
Kapanış tarihi 12 Eylül 1980 (1980-09-12) (İhtilal ile birlikte.)
Birleşme TKP
Ardılı Türkiye Birleşik Komünist Partisi
İdeoloji Bilimsel sosyalizm
Siyasi pozisyon Aşırı sol

Türkiye İşçi Partisi (TİP), 1961 yılında Türkiye'de kurulan siyasi parti. TBMM'ye milletvekili seçtirebilen ilk sosyalist parti olmuştur. 1971 ve 1980 darbeleri sonrasında kapatılmış, 1988 yılında TKP ile birleşmiştir.

Kuruluşu

13 Şubat 1961'de, 1961 Anayasasının getirdiği demokratik ortamda, 12 sendikacı'nın İstanbul Valiliği'ne verdikleri bildirimle kurulmuştur. Kurucular, Şaban Yıldız, Kemal Sülker, Kemal Türkler, İbrahim Güzelce, Ali Demir, İbrahim Denizcier, Adnan Ardan, Avni Erakalın, Kemal Nebioğlu, Hüseyin Uslubaş, Ahmet Muslu ve Salih Özkarabaydır. Parti 1961 seçimlerine katılamadı.

Artun ÜNSAL'ın kitabında (2002) kurucular şöyle geçmektedir:

1962 yılında kurucular, işçi sınıfı ile aydınları buluşturmak hedefiyle ve yaşadıkları tıkanıklığı aşmak için, aydınları partiye çağırdılar. Mehmet Ali Aybar, Behice Boran, Adnan Cemgil, Nazife Cemgil, Cemal Hakkı Selek, Yunus Koçak, Fethi Naci ve daha birçok aydın partiye üye oldular. Kurucu genel başkanı sendikacı olan Avni Erakalın'dı. Kurucular Doç. Dr. Mehmet Ali Aybar'a genel başkanlık önerdiler. Böylece Mehmet Ali Aybar genel başkan oldu. Türkiye Sosyalist Partisi Mayıs 1962'de TİP'e katıldı. Kasım 1962'de Ahmet Muşlu ile Saffet Göksüzoğlu partiden ayrıldılar. Şubat 1963'de bağımsız senatör Niyazi Ağırnaslı ve kontenjan senatörü Esat Çağa TİP'e girdi.

TİP'in görüşleri basında Vatan ve Öncü gazetelerinde destek buldu. Yayın organı Sosyal Adalet sıkıyönetimde kapatıldı. Yön dergisi TİP'i desteklemedi.

1963 yerel seçiminde parti 9 ilde 36.000 oy aldı. 1964 senato yenileme seçimlerine YSK kararıyla katılamadı. Diğer partilere yapılan Hazine yardımı TİP'e yapılmadı.

Türk solunun ve işçi sınıfı nın kalesi olan ZONGULDAK ilinde genel merkezden ESAT ÇAĞA nın iletişim ve koordinasyonu ile RUŞEN YARAŞ ( KOMÜNİST RUŞEN ) öncülüğünde ZONGULDAK İL ÖRGÜTÜ kurulmuştur.

- AHMET HAMDİ DİNLER

- HÜSAMETTİN GÜVEN ( LAZ HÜSAMETTİN )

- YAVUZ ÜNAL

- EMRULLAH BEY ( FOTOĞRAFCI EMRULLAH )

- AVUKAT SABRİ ERYILMAZ ile birlikte kurulmuştur.

Zonguldak ilinde RUŞEN YARAŞ tarafından çıkarılan SÖMÜRÜYE YUMRUK gazetesi partinin yayın organıdır.

Sosyalist milletvekilleri

TİP, 1965 seçimlerinde, 54 ilde, %3 oy alarak TBMM'ye 15 milletvekili göndermeyi başardı: Mehmet Ali Aybar, Rıza Kuas, Muzaffer Karan, Tarık Ziya Ekinci, Sadun Aren, Yahya Kanbolat, Cemal Hakkı Selek, Adil Kurtel, Behice Boran, Yunus Koçak, Şaban Erik, Yusuf Ziya Bahadınlı, Ali Karcı, Kemal Nebioğlu, Çetin Altan. Partide Mihri Belli'nin Milli Demokratik Devrim grubu yenilgiye uğradı. TİP, anayasa mahkemesinden 141 ve 142. maddelerin iptalini istedi, mahkeme 1 oy farkla bunu reddetti. Parti düşünce özgürlüğünden yanaydı, NATO ve Ortak Pazar'a karşıydı.

1966 yılında Malatya Kongresi ile ilk büyük ayrılık yaşandı. MDD'ci olarak bilinenler partiden ihraç edildi.Parti paralelinde Sadun Aren'ciler tarafından kurulan FKF içine taşınan tartışmalar sonucunda gençlik FKF içinde MDD paralelinde örgütlendi. FKF yönetimi partiden ihraç edilen MDD hareketinin etkinliğine girdi. Dev-Genç ile birlikte TİP ile gençlik arasındaki bağlantılar tümüyle koptu.FKF ve Devgenç de etkinliği tümüyle kalmayan TİP paralelindeki sosyalist gençler "SGÖ-Sosyalist Gençlik Örgütü"yü kurdu.

1966 Senato kısmi seçimlerinde de bir senatörlük sağlayarak (Fatma Hikmet İşmen) TBMM grubunu 16 üyeye çıkarmıştır. Çetin Altan'ın da aralarında olduğu bu milletvekilleri etkili bir muhalefet görevi üstlendiler. Bu durum, Türkiye'de temsili demokrasinin gelişiminde bir dönüm noktasıdır. Derhal gerekli düzenlemeler yapılıp bu tür muhalefetlerin meclisteki varlığı önlenmiş ve seçim barajları sayesinde mecliste yalnızca yüksek hazine desteklerinden yararlanan büyük partilerin temsil edilmesi garanti altına alınmıştır. Ayrıca varolan milletvekilleri de bastırılmak için çeşitli yöntemler denenmiş, fiziksel saldırı (Çetin Altan'ı dövme girişimi) yanı sıra dokunulmazlığın kaldırılması gibi hukuki saldırılar da yürürlüğe sokulmuştur. Bu sonuncu girişim Anayasa Mahkemesi tarafından reddedilmiş, ancak seçim barajları TİP'in sonraki dönemlerde bir temsilinin olmamasını sağladığı gibi karmaşıklaşıp ağırlaşarak günümüzde de sürmektedir.

1968 Haziran yenileme seçiminde TİP oylarını artırdıysa da senatörlük kazanamadı. Ancak yerel seçimde Yozgat Bahadın'da belediye seçimini kazandı. Bu yıl TİP'e yapılan saldırılar şiddete dönüştü ve Vedat Demircioğlu öldürüldü. Parti içindeki görüş ayrılıklarında Mehmet Ali Aybar'ın tam bağımsız, insancıl sosyalizm görüşüyle, Behice Boran'ın Emek grubunun görüşü arasında tartışma çıktı. Aybar istifa etti, sonra geri getirildi.

Boran-Aren dönemi

1968’de Sovyetler Birliği'nin Çekoslovakya’yı işgali partiyi ikiye böldü. Aybar işgali destekleyen Behice Boran ve arkadaşlarına tepki gösterdi ve 1969'da genel başkanlıktan istifa etti. 1969 seçimlerinde de %3 oy almasına rağmen, TİP'in önünün kesilmesi için seçim kanununun değişmiş olması nedeniyle ancak 2 milletvekilliği (Mehmet Ali Aybar ve Rıza Kuas) kazanabildi. Şubat 1971'de Aybar parti üyeliğinden de istifa etti. Parti içinde MDD, ASD, PDA, Emek grupları arasında ayrılmalar yaşandı. 1971'de faşizme hayır kampanyası yapıldı.

12 Marttan sonra

12 Mart 1971 muhtırası sonrasında 21 Temmuz TİP kapatıldı. Liderleri tutuklandı, 15 yıla kadar değişen hapis cezaları aldı. Bir kısmı 1974 affıyla serbest kaldı. 1975 yılında Genel başkan Behice Boran önderliğinde yeniden örgütlendi ancak etkili olamadı. 1977'de TİP %0,1 oy oranıyla sadece 20.000 oy alabilmiştir. 1979 senato yenileme seçiminde ise 33.000 oy aldı, SDP, TBP, TSİP'in gerisinde kaldı.

Türkiye İşçi Partisi`nden 2. Kongrede Troçkist suçlamasıyla ihraç edilen Yalçın Küçük, Metin Çulhaoğlu, İlhan Akalın, Mesut Odman (Odabaşı) ve çevresi Eylül 1979`da Sosyalist İktidar dergisini çıkarmaya başlanmıştır.

12 Eylülden sonra

12 Eylül 1980 darbesiyle TİP kapatıldı. 1987 yılında TİP, TKP ile birleşerek Türkiye Birleşik Komünist Partisi (TBKP) adını aldı. Bu parti daha sonra kapatıldı. Bu partinin kadrolarının bir kısmı daha sonra ÖDP ve TKP'ye katıldı.

Türkiye İşçi Partisi (2010)

Türkiye İşçi Partisi (TİP) adını taşıyan bir örgüt, 3 Şubatta Ankara Kızılay'da bir iş hanının 2. katında yeniden kuruldu. Kurucular Kurulu üyesi Muharrem Soydemir, sol bir parti kurma amacıyla TİP'i tekrar kurduklarını; ancak şu aşamada örgütlenme çalışmaları yürütmediklerini, seçimlere girmek gibi bir niyetlerinin de olmadığını, henüz onunla ilgili bir çalışmamız yok şu aşamada diyerek açıkladı.

İçişleri Bakanlığı Genel Sekreterliği'ne verilen kuruluş dilekçesinde kurucular kurulunda 8 kişi yer aldı. Partinin kurucu isimleri sırasıyla Muharrem Soydemir, Coşkun Arslan, Ahmet Arslan, Bircan Özdemir Bulut, Süzen Ertürk, Mihriban Tatar, Halil Yapağlı ve Feyzi Tam oldu. Dilekçede kurucu genel başkan olarak bir isim bildirilmedi.

3 Şubat 2010 tarihinde kurulmuş olan ve Türkiye İşçi Partisi adını almış olan bu yeni örgüt Türkiye İşçi Partisi'nin tarihi, birikimi, ideolojisi ve geleneği ile herhangi bir ilişkiye sahip değildir.

Genel başkanları

# Adı Görev Başlangıcı Görev Bitişi
1 Avni Erakalın 1961 1962
2 Kemal Türkler 1962 1962
3 Mehmet Ali Aybar 1962 1969
4 Mehmet Ali Aslan 1969 1970
5 Şaban Yıldız 1970 1971
6 Behice Boran 1971 1980

Türkiye İşçi Partisi ve seçimler

Genel seçimler

Türkiye Büyük Millet Meclisi
Seçim Oy Oran Sandalye
1965 276,101 %2.96
14 / 450
1969 243,631 %2.68
2 / 450
1977 20,655 %0.13
0 / 450

Yerel seçimler

İl Genel Meclisleri ve Belediye Başkanlıkları
Seçim Oy Oran Belediye
1963 37,898 %0.40 0
1968 248,134 %2.72 1
1977 63,477 %0.51 0

Dış bağlantılar

Kaynaklar

This article is issued from Vikipedi - version of the 12/9/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.