Usame bin Ladin'in aranması

Usame bin Ladin, 1997

El-Kaide'nin kurucuları arasında yer alan ve kuruluşundan beri liderliğini sürdüren Usame bin Ladin, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki çeşitli hedeflere gerçekleştirilen 11 Eylül saldırılarından sonra başlatılan Afganistan Savaşı sırasında saklanmaya başladı. Son kez Aralık 2001'deki Tora Bora Muharebesi'nde görülen bin Ladin'in bu tarihten sonraki konumu belirsizliğini korurken, sağlığı ve el-Kaide ile olan ilişkisi ve faaliyetleri hakkında da çeşitli görüş ve iddialar ortaya atıldı. Bunlardan bazılarında bin Ladin'in öldüğü öne sürülmekteydi. Saklandığı süre boyunca bin Ladin, çeşitli ses ve video kayıtları yayınlamıştı.

Kayıp olduğu süre boyunca yerinin tespit edilmesi için Amerika Birleşik Devletleri hükûmeti tarafından çeşitli girişimlerde bulunuldu. Ağustos 2010'da CIA, bin Ladin'in Pakistan'ın Abbottabad'daki bir komplekste saklandığını tespit etti. 1 Mayıs 2011'de Amerikan kuvvetleri tarafından düzenlenen operasyonla bin Ladin öldürüldü ve cesedinin Umman Denizi'ne bırakıldığı açıklandı.

Usame bin Ladin'in gözden kaybolması

11 Eylül saldırıları sonrasında Amerika Birleşik Devletleri liderliğinde Terörizmle Savaş kampanyası başlatıldı. Bu çerçevede ilk olarak Taliban ve el-Kaide'nin faaliyet gösterdiği Afganistan'a Amerikan kuvvetleri öncülüğünde bir savaşa girişildi. 7 Ekim 2001'de başlatılan savaşla birlikte bin Ladin de halk arasında daha az görünmeye başladı. Aralık 2001'deki Tora Bora Muharebesi'nde son kez görülen bin Ladin'in bu tarihten sonraki konumu, sağlık durumu ve el-Kaide ile olan faaliyetleri hakkında çeşitli iddialar, söylentiler ve bilgiler ortaya atıldı.

Usame bin Ladin'in durumu ve konumu hakkında basında çıkan haber ve söylentiler

2001

27 Aralık'ta bin Ladin'in konuşmasını içeren bir video Al Jazeera'de yayınlandı. Bu, Tora Bora Muharebesi sonrasında bin Ladin'in yer aldığı ilk görüntülerdi.^[1][2] Birkaç gün sonra Afganistan İçişleri Bakanı Yunus Kanuni yaptığı açıklamada, Pakistan hükûmet yetkililerinin bin Ladin'in Pakistan'a kaçmasına yardım ettiğini iddia etti.^[3]

2002

Pakistan Cumhurbaşkanı Pervez Müşerref 18 Ocak 2002'de CNN'de yayınlanan röportajında bin Ladin'in yüksek ihtimalle böbreğindeki rahatsızlık sebebiyle ölmüş olduğunu düşündüğünü söyledi. Bu konuyla ilgili olarak, bir Amerikan hükûmet yetkilisi bin Ladin'in öldüğüne dair bir kanıt olmadığını söylerken, başka bir yetkili de böbreklerinden rahatsızlığı olduğuna dair bir kanıt da bulunmadığını ifade etti.^[4]

FBI Terörizmle Mücadele Dairesi Yardımcı Direktörü Dale Watson, 18 Temmuz'da basında yer alan söyleminde, ellerinde hiçbir kanıt olmamasına karşın bin Ladin'in "muhtemelen" öldüğünü düşündüğünü ifade etti. Associated Press'e açıklamada bulunan başka bir hükûmet yetkilisi Watson'ın açıklamalarının kendisinde şaşkınlık yarattığını ve ABD hükûmetinin bin Ladin'in yaşayıp yaşamadığı veya konumu hakkında herhangi bir bilgisinin olmadığını belirtti.^[5]

Afganistan Cumhurbaşkanı Hamid Karzai 6 Ekim'de CNN ile yaptığı röportajda bin Ladin'den birkaç aydır haber alamadıkları için kendisinin ölmüş olabileceğini, haber alamadan geçen süre uzadıkça ölmüş veya ciddi bir şekilde yaralanmış olma ihtimalinin de yükseldiğini düşündüğünü belirtti.^[6]

12 Kasım'da Al Jazeera'de bin Ladin'e ait olduğu söylenen bir ses kaydı yayınlandı. Bu ses kaydının bin Ladin'e ait olup olmadığı konusunda ise uzman ve yetkililerin farklı görüşleri oldu.^{[7][8][9][10]}

20 Kasım'da yayınlanan açıklamasında Pakistanlı doktor Amer Aziz, Kasım 2001'de bin Ladin'i Afganistan'daki Celalabad Üniversitesi'ndeki kliniğinde muayene ettiğini ve kendisinin gayet sağlıklı olduğunu, basında çıkan haberlerin aksine böbreğiyle ilgili herhangi bir rahatsızlığı bulunmadığını söyledi.^[11]

2003

Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanı Colin Powell, 12 Şubat'ta Amerika Birleşik Devletleri Senatosu'nda bin Ladin'e ait olduğu belirtilen bir ses kaydının Al Jazeera'de yayınlanmadan önce bir transkriptini aldığını açıkladı.^[12] Aynı gün önce Al Jazeera'den böyle bir kaydın varlığına dair yalanlama gelse de^[13] sonradan kaydın varlığı doğrulandı ve kayıt yayınlandı.^[14]

19 Ekim'de bin Ladin'e ait olduğu belirtilen yeni bir ses kaydı Al Jazeere'de yayınlandı. CIA yetkilileri, konuşmada bahsi geçen olayların yaşandığı tarihleri baz alarak kaydın en azından son altı altı ay içerisinde kaydedildiğini düşündüklerini söyledi.^[15]

2004

27 Şubat'ta İran haber ajansı IRNA, bin Ladin'in "uzun bir süre önce" Pakistan'ın Afganistan sınırına yakın bir yerinde yakalandığı yönünde haber yaptı. İki farklı kaynaktan edindiği bilgiyi paylaştığını belirten radyo istasyonunun direktörü Aşık Hüseyin, gözaltında bulunan bin Ladin'in yakalandığı haberinin Kasım'daki ABD başkanlık seçimlerine kadar saklandığını belirtti. Hüseyin, Pakistan'da yayınlanan The Nation gazetesi editörü Şamim Şahid ile görüştüğünü ve bu bilgiyi ondan aldığını söylese de, gazetenin editörü değil de Peşaver bürosu şefi olan Şahid bu iddiayı yalanladı. İkinci kaynağının ismini vermek istemediğini belirten Hüseyin, bu kişinin ise "istihbarat örgütleri ile Afgan kabile liderlerine yakın bir kişi" olduğunu ifade etti. Amerika Birleşik Devletleri Savunma Bakanlığı ile Pakistan hükûmet yetkilileri bu iddiayı reddetti.^[16]

9/11 Komisyonu üyesi John Lehman 22 Ekim günü basında yer alan röportajında bin Ladin'in hayatta olduğunu ve Pentagon'un yerini bildiğini söyledi. Bin Ladin'in Güney Veziristan'da olduğunu iddia eden Lehman, Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan gibi ülkelerden gelen bağışlarla bin Ladin'in yaşamına devam ettiğini öne sürdü. "Bölgede Amerikan askerlerinin varlığı söz konusu, ancak bölgeye öylece birliklerimizi gönderemeyiz. Gönderdiğimiz takdirde ikinci bir Vietnam vakası yaşanır ve Birleşik Devletler şu an için bunu kaldıramaz." diyen Lehman, "Bin Ladin'i yakalayacağız, ancak şimdi değil." ifadelerini kullandı.^[17]

2005

14 Haziran günü Pervez Müşerref, çeşitli el-Kaide üyelerinin sorgularından elde edilen bilgilere dayanarak bin Ladin'in hayatta olduğunu ve Afganistan'da saklandığını söyledi.^[18]

15 Haziran'da, Pakistan'da yayın yapan Geo News'te yayınlanan Taliban'ın üst düzey komutanlarından Ahter Muhammed Osmani ile olan röportajda Osmani, bin Ladin'in hayatta ve iyi durumda olduğunu belirtti.^[19]

25 Eylül'de, CBS News'te yayınlanan 60 Minutes adlı programda konuşan ve gerçek adı bilinmeyen Servislerarası İstihbarat terörle mücadele şefi Ali, bin Ladin'in Afganistan'da saklandığını ve "oldukça düşük sayıda" bir grup tarafından korunduğunu düşündüğünü ifade etti.^[20]

23 Kasım'da, KRNV-DT'ye açıklama yapan Nevada Senatörü Harry Reid, bin Ladin'in 8 Ekim günü Pakistan'da gerçekleşen depremde öldüğü yönünde bir bilgi aldığını söyledi.^[21]

2006

9 Ocak'ta, National Review dergisinde yayınlanan köşe yazısında Michael Ledeen, "güvenilir İranlılardan aldığı bilgilere göre" bin Ladin'in Afganistan'daki el-Kaide yapılanmasının yok edilmesi sonrasında İran'da yaşadığını, 2005 Aralık ayı ortalarında öldüğünü ve İran'da defnedildiğini yazdı.^[22]

24 Mayıs'ta, ABC News'ten Alexis Debat, Pakistanlı hükûmet yetkililerinden edindiği duyumlara göre bin Ladin'in Pakistan'daki Kumrat Vadisi'nde olduğunu yazdı.^[23]

Bin Ladin'in Tora Bora Muharebesi'nden sonraki birkaç gün içerisinde Pakistan veya Afganistan'daki bir bölgede yürürken çekilen görüntüleri Aralık 2001 ortalarında CIA tarafından ele geçirildi. Bin Ladin'in bazı el-Kaide üyelerine yere çukurlar kazmaları yönünde talimatlar verdiği görülen videonun varlığı 2006 Eylül'ünde kamuoyuyla paylaşıldı.^[24]

23 Eylül'de, Fransa merkezli L'Est Républicain gazetesinde yayınlanan Laid Sammari imzalı haberde, 21 Eylül tarihli Fransız istihbarat raporlarında yer alan Suudi Arabistanlı yetkililerden alınan bilgiye göre bin Ladin'in 23 Ağustos'ta Pakistan'da tifo sebebiyle öldüğü iddia edildi. Amerika istihbarat yetkilileri bu raporun doğrulanmadığı ve kendilerine böyle bir bilginin ulaşmadığı yönünde açıklama yaparken, Fransa Cumhurbaşkanı Jacques Chirac da raporun doğrulanmadığını belirtti.^[25]

2 Ekim'de, Ebu Musab ez-Zerkavi'ye yazılan 11 Aralık 2005 tarihli Atiye (yetkililerin açıklamasına göre Atiye Abdurrahman olduğu düşünülmektedir) imzalı bir mektubun varlığı ve içeriği kamuoyuna açıklandı. Mektuba göre bin Ladin ile el-Kaide'nin merkez üssü Veziristan'da bulunmaktaydı.^[26]

2007

5 Haziran'da, Al Jazeera'de yayınlanan açıklamasında Taliban'ın üst düzey komutanlarından Mansur Dadullah "Şeyh Usame bin Ladin hayatta ve hâlâ faal. Hayatta olduğunun en son kanıtı ağabeyimin şehit düşmesinden sonra bana gönderdiği başsağlığı mektubu (...) Şeyh Usame görünmeyi veya herhangi birisiyle görüşmeyi istemiyor, aksi hâlde tehlikeli bir durumla karşı karşıya kalabilir." ifadelerini kullanmıştı.^[27]

17 Aralık'ta, eski terörle mücadele yetkililerinden Richard A. Clarke, bin Ladin'in son yayınlanan videosunda takma sakal kullandığını belirterek farklı Müslüman toplumlar arasına tanınmadan karışabilmek için sakalını kesmiş olabileceğini öne sürdü. Bin Ladin'in Güneydoğu Asya, Filipinler veya Endonezya'da bulunabileceğini söyleyen Clarke, "Kimse buralarda olduğunu düşünmüyor, ancak buralardaki Müslüman halkın çoğu sakal bırakmıyor." ifadelerini kullandı.^[28]

2008

11 Temmuz'da, Pakistan İçişleri Bakanı Rahman Malik, ülkede gerçekleşen insansız hava aracı saldırılarının durması gerektiğini belirterek "Usame Pakistan'da olsaydı, geçtiğimiz aylarda kabilelerin yaşadığı bölgelere gönderdiğimiz yüzlerce kişilik birliklerimiz sayesinde bunu bilirdik. Kendisi ve dört veya beş üst düzey kişi bizim bölgemizde olsaydı onları yakalardık." ifadelerini kullandı. İnsansız hava aracı saldırılarının "zaman kaybı" olduğunu belirten Malik, "Bizdeki istihbarat verilerine göre Usame Afganistan'da, muhtemelen Kunar'da." açıklamasını yaptı.^[29]

13 Kasım'da gerçekleştirilen Atlantik Konseyi'nde bir konuşma yapan CIA Direktörü Michael Hayden, bin Ladin'in Pakistan'da kabilelerin yaşadığı bölgelerde saklandığını ve yakalanmasının ABD'nin öncelikli hedeflerinden olduğunu belirtti.^[30]

2009

17 Şubat'ta, Kaliforniya Üniversitesi, Los Angeles'ta görevli Thomas W. Gillespie ve John A. Agnew liderliğindeki araştırma ekibi tarafından yayınlanan raporda, uydulardan çekilen görüntülerin analizi sonucunda Pakistan'ın Paraçınar şehrinde Usame bin Ladin'in yaşama ihtimali olan üç yer belirlendi.^[31]

14 Mart'ta Daily News'te yayınlanan haberde, bin Ladin'i arama çalışmalarının Pakistan'ın Çitral ilçesinde yoğunlaştığı ve yazar Rohan Gunaratna'nın da yakalanan üst düzey el-Kaide üyelerinin bin Ladin'in Çitral'de saklandığını söylediği ifade edildi.^[32]

27 Nisan'da açıklama yapan Pakistan Cumhurbaşkanı Asıf Ali Zerdari, Amerikalı yetkililerin kendisine bin Ladin'le ilgili hiçbir iz bulamadıklarını söylediğini, Pakistanlı istihbaratçıların da nerede olduğu veya yaşayıp yaşamadığı hakkında bir bilgi sahibi olmadığını ve bin Ladin'in ölmüş olabileceğini söyledi.^[33]

4 Aralık'ta yayınlanan habere göre Pakistan'da tutuklanan bir Taliban üyesi, 2009'un Ocak veya Şubat ayında bin Ladin ile Afganistan'da buluştuğunu söyleyen bir arkadaşı olduğunu söylemişti. Arkadaşının Gazni'den geldiğini belirten tutuklu, bin Ladin ile de muhtemelen burada buluştuğunu ifade etti.^[34]

2010

Nisan'da, 1990'ların sonunda bin Ladin'in korumalığını yapan Nasır el-Bahri'nin Fransız gazeteci Georges Malbrunot ile birlikte hazırladığı otobiyografisi Dans l'ombre de Ben Laden adıyla Fransızca olarak yayınlandı. Kitapta, bin Ladin'in Afganistan'ın Pakistan sınırına yakın dağlık bölgelerinde yaşadığı yazmaktaydı. Malbrunot, PM adlı radyo programında Mark Colvin ile yaptığı röportajda "Bin Ladin, kendisine sadık olan kabileler tarafından korunuyor. Bu kabileler bin Ladin'i 20 yıldan fazladır tanımakta." ifadelerini kullanmıştı.^[35]

Nisan'da yayınlanan Feathered Cocaine adlı belgeselde röportaj yapılan şahin avcısı Alan Parrot, dört korumayla seyahat ettiğini söylediği bin Ladin ile birlikte sonuncusu 2008'de olmak üzere son beş yıl boyunca İran'da şahin avı gezileri düzenlediğini iddia etmekteydi.^[36]

7 Haziran'da, İsrail merkezli istihbarat haberleri servisi DEBKAfile'da, bin Ladin ile altı üst düzey el-Kaide yetkilisinin son beş yıldır İran'ın kuzeydoğusundaki Sebzevar şehrinde yaşadığını ve Türk istihbarat yetkililerinin bundan haberi olduğunu öne süren bir haber yayınlandı.^[37]

27 Haziran'da, ABC News'te yayınlanan This Week adlı programa konuşan CIA Direktörü Leon Panetta, bin Ladin hakkında elde ettikleri son "kesin bilgi"nin 2000'lerin başına ait olduğunu söyledi. "Açıkça belli olduğu üzere çok iyi bir şekilde saklanıyor. Pakistan'da, kabilelerin yaşadığı ve zorlu şartlara sahip bölgelerde. Bölgenin zemini muhtemelen dünya üzerindeki en zorlu şartlara sahip zemin. Size tüm söyleyebileceğim, kendisinin kabilelerin yaşadığı bölgelerde bulunduğu." sözlerini kullanan Panetta, "Eğer baskımızı devam ettirirsek en nihayetinde bin Ladin ile Zevahiri'yi saklandıkları yerlerden çıkarıp, yakalayabiliriz." dedi.^[38]

18 Ekim'de, üst düzey bir NATO yetkilisi CNN'e yaptığı açıklamada bin Ladin'in yaşadığını ve sağlık durumunun iyi olduğunu, Pakistan'ın kuzeybatısında bulunan bir evde oturduğunu ve yerel halk ile Pakistan istihbarat servislerine bağlı kişiler tarafından korunduğunu öne sürdü. Son yıllarda Çitral ilçesinden, Çin Halk Cumhuriyeti sınırına doğru hareket ettiğini ve Kurram Ajansı taraflarına yerleşmiş olabileceğini belirten yetkili, ez-Zevahiri'nin de bin Ladin'in yakınlarında olduğunu ancak ikilinin bir arada bulunmadığını söyledi. Başka bir Amerikan hükûmeti yetkilisi ise bin Ladin'in Pakistan'ın Afganistan sınırı yakınlarındaki kabile bölgelerinde yaşadığını ancak kesin konumunun bilinmediğini bildirdi.^[39]

Usame bin Ladin'in yerinin tespit edilmesi ve öldürülmesi

Abbottabat'te yer alan kompleks.

Mayıs 2011'de CIA Başkanı Leon Panetta, Ebu Ahmed el-Kuveyti ismine dair elde ettikleri ilk verinin başka bir ülkede tutulan bir tutuklunun sorgulanması sonucunda elde edildiğini açıkladı. Açıklamaya göre tutuklu, el-Kuveyti'yi el-Kaide'nin önemli bir üyesi olarak tanımlamıştı.^[40] Nisan 2011'de WikiLeaks'te yayınlanan ve 11 Eylül saldırılarını gerçekleştirmek amacıyla uçakları kaçıracak 20. kişi olduğu iddiasıyla Guantanamo Kampı'nda tutulan Muhammed el-Kahtani hakkında hazırlanan bir raporda el-Kahtani, el-Kuveyti'nin örgütün üst düzey isimlerinden biri ve Halid Şeyh Muhammed'in koruması altında olduğunu, el-Kaide'nin Kandehar'daki Halid Şeyh Muhammed tarafından yönetilen medya merkezinde çalıştığını ve kuryelik yaptığını söylemişti.^[41] Ocak 2004'te yakalanan el-Kaide'nin üst düzey yöneticilerinden Hasan Gül kendisine yapılan sorgulamada, el-Kuveyti'nin güvenilir bir kurye olduğunu, bin Ladin, Halid Şeyh Muhammed ve Ebu Ferec el-Libi ile yakın ilişkiler içerisinde bulunduğunu ve bir süredir kendisini görmediğini söylemişti.^[42] Analizciler, el-Kuveyti'nin bir süredir ortada görülmemesinin sebebinin bin Ladin ile birlikte olabileceği kanısına varmıştı.^[42]

2007'de kuryenin gerçek ismi İbrahim Said Ahmed olarak tespit edilirken, Kuveyt'te yaşayan ailesinin telefon ve e-posta görüşmeleri takip edilerek Pakistan'ın kuzeyinde olduğu belirlendi.^[43][44] Bir yıl kadar kullanmadığı SIM kartı Temmuz 2010'da kullanarak bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Farklı kaynaklara göre Peşaver'de^[43][45] veya Abbottabad'da^[46] gerçekleştirildiği belirtilen telefon görüşmesiyle birlikte kendisinin Abbottabad'da, çevresi yüksek duvarlarla çevrili bir komplekste kaldığı tespit edildi. Uydu görüntüleri ve çeşitli istihbarat verilerini değerlendiren CIA, buranın büyük ihtimalle bin Ladin'in kaldığı yer olduğunu saptadı.^[47][48]

24 Nisan 2011 tarihinde WikiLeaks'in Guantanamo Kampı'nda tutulan 750 kadar tutuklu hakkında oluşturulan ve el-Kuveyti hakkında da bilgiler içeren resmî belgeleri yayınlamasından birkaç gün sonra, 2 Mayıs günü Abbottabad'daki komplekse yapılan operasyonda bin Ladin öldürüldü.^[49] Ceset, bin Ladin'e ait olup olmadığının tespiti için Afganistan'a götürüldü. Burada bin Ladin olduğunun kesinlik kazanması sonrasında Umman Denizi'ne bırakıldı.^[50][51][52]

Popüler kültüre etkileri

Usame bin Ladin'in ölümüyle sonuçlanan aranması, 2012 yapımı Zero Dark Thirty filmine konu oldu.

Kaynakça

1. Harnden, Toby (28 Aralık 2001). "US casts doubt on bin Laden's latest message" (İngilizce). Washington, DC: The Daily Telegraph. 21 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20140721105052/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/afghanistan/1366508/US-casts-doubt-on-bin-Ladens-latest-message.html. 
2. "Bin Laden calls Sept. 11 attacks 'blessed terror'" (İngilizce). Doha: CNN. 11 Eylül 2001. 8 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20140708094745/http://edition.cnn.com/2001/WORLD/asiapcf/central/12/26/ret.bin.laden.statement/index.html?related. 
3. "Pakistan spy service 'aiding Bin Laden'" (İngilizce). BBC News. 30 Aralık 2001. 16 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20130916063908/http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/1734113.stm. 
4. "Pakistan's Musharraf: Bin Laden probably dead" (İngilizce). İslamabad: CNN. 18 Ocak 2002. 16 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150316091611/http://edition.cnn.com/2002/WORLD/asiapcf/south/01/18/gen.musharraf.binladen/. 
5. "Bin Laden 'probably' dead" (İngilizce). BBC News. 18 Temmuz 2002. 13 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150413215637/http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/2135473.stm. 
6. "Karzai: bin Laden 'probably' dead" (İngilizce). Kabil: CNN. 7 Ekim 2002. 16 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150316091429/http://edition.cnn.com/2002/WORLD/asiapcf/central/10/06/karzai.binladen/. 
7. Knight, Will (13 Kasım 2002). "Quality the key to bin Laden tape" (İngilizce). New Scientist. 30 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20140830185048/http://www.newscientist.com/article/dn3056-quality-the-key-to-bin-laden-tape.html. 
8. Kenneally, Christine (Kasım 2002). "How Do You Authenticate a Sound Recording?" (İngilizce). Slate. 4 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20120604201100/http://www.slate.com/articles/news_and_politics/explainer/2002/11/how_do_you_authenticate_a_sound_recording.html. 
9. "Voice Analysis Lacks Accuracy" (İngilizce). Associated Press. CBS News. 13 Kasım 2002. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150502090454/http://www.cbsnews.com/news/voice-analysis-lacks-accuracy/. 
10. "Bin Laden tape 'genuine'" (İngilizce). BBC News. 18 Kasım 2002. 10 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20131110160959/http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/2490303.stm. 
11. Haven, Paul (20 Kasım 2002). "Bin Laden was in excellent health, doctor says" (İngilizce). Milwaukee Journal Sentinel (Lahor: Associated Press). http://news.google.com/newspapers?id=UcAaAAAAIBAJ&sjid=YEUEAAAAIBAJ&pg=6605,6493687&dq=training-camp+afghanistan+2001&hl=en. 
12. "Tape urges Muslim fight against U.S." (İngilizce). Doha: CNN. 12 Şubat 2003. 23 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150323062230/http://www.cnn.com/2003/ALLPOLITICS/02/11/powell.binladen/. 
13. "Al-Jazeera TV Station: We Don't Have 'New" Bin Laden Tape" (İngilizce). Associated Press. Doha: Information Clearing House. 12 Şubat 2003. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150322080621/http://www.informationclearinghouse.info/article1348.htm. 
14. "Oppps, Hold On, Eureka. We found it!" (İngilizce). Reuters. Dubai: Information Clearing House. 12 Şubat 2003. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150322074702/http://www.informationclearinghouse.info/article1352.htm. 
15. Ensor, David (20 Ekim 2003). "CIA: Latest bin Laden tape likely authentic" (İngilizce). CNN. 13 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20070813052202/http://edition.cnn.com/2003/WORLD/meast/10/20/binladen.tape. 
16. Dareini, Ali Ekber (28 Şubat 2004). "U.S. Denies Report of Bin Laden's Capture" (İngilizce). Associated Press. Tahran: The Washington Post. http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A14554-2004Feb28.html. 
17. Mohr, Jim (22 Ekim 2004). "John Lehman: Pentagon knows exactly where Osama bin Laden is hiding in Pakistan." (İngilizce). Inland Valley Daily Bulletin. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150502091522/http://www.freerepublic.com/focus/news/1253755/posts. 
18. "Pakistan's Musharraf: bin Laden still alive" (İngilizce). China Daily. 14 Haziran 2005. 19 Aralık 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20051219213248/http://www.chinadaily.com.cn/english/doc/2005-06/14/content_451413.htm. 
19. "Osama Bin Laden 'alive and well'" (İngilizce). BBC News. 15 Haziran 2005. 2 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150102030725/http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/4094992.stm. 
20. "Osama Out Of Loop, Say Pakistanis" (İngilizce). New York Daily News. 25 Eylül 2005. 3 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20120503110354/http://articles.nydailynews.com/2005-09-25/news/18305095_1_laden-osama-bin. 
21. "Reid thinks Bin Laden was killed in Pakistan earthquake" (İngilizce). KRNV-DT. 25 Kasım 2005. 19 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20060519210940/http://www.krnv.com/Global/story.asp?S=4159840&nav=8faO. 
22. Ledeen, Michael (9 Ocak 2006). "One Moment in Time: Our age of revolution" (İngilizce). National Review. 15 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20131015181354/http://old.nationalreview.com/ledeen/ledeen200601090808.asp. 
23. Debat, Alexis (24 Mayıs 2006). "Bin Laden on the Move; New Sightings in Pakistan" (İngilizce). ABC News. 16 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160616212524/http://blogs.abcnews.com/theblotter/2006/05/bin_laden_on_th.html. 
24. Priest, Dana ve Tyson, Ann Scott (10 Eylül 2006). "Bin Laden Trail 'Stone Cold'" (İngilizce). The Washington Post. http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2006/09/09/AR2006090901105_pf.html. 
25. "Officials, friends can't confirm Bin Laden death report" (İngilizce). Paris: CNN. 24 Eylül 2006. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150502091618/http://edition.cnn.com/2006/WORLD/europe/09/23/france.binladen/index.html?_s=PM:WORLD. 
26. DeYoung, Karen (2 Ekim 2006). "Letter Gives Glimpse of Al-Qaeda's Leadership" (İngilizce). The Wasgington Post. http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2006/10/01/AR2006100101083.html. 
27. "Taliban: Bin Laden alive and well" (İngilizce). Al Jazeera. 5 Haziran 2007. 6 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20080406022556/http://english.aljazeera.net/NR/exeres/CC6B9CA5-FE43-4F75-8BF6-AA5A235E96AA.htm. 
28. Ross, Brian (17 Aralık 2007). "New Videotape From Bin Laden; Al Qaeda's No. 1 Still Alive" (İngilizce). ABC News. 10 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20141010050835/http://blogs.abcnews.com/theblotter/2007/09/new-videotape-f.html. 
29. Lamb, Christina (12 Temmuz 2008). "Stop Bombing Us: Osama Isn’t Here, Says Pakistan" (İngilizce). Karaçi: The Sunday Times. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150502091301/http://warisacrime.org/node/44452. 
30. "Bin Laden 'cut off from al-Qaeda'" (İngilizce). BBC News. 14 Kasım 2008. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20141006163230/http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/7728551.stm. 
31. Gillespie, Thomas W. (17 Şubat 2009). "Finding Osama bin Laden: An Application of Biogeographic Theories and Satellite Imagery" (İngilizce) (PDF). MIT International Review. 24 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150424083750/http://web.mit.edu/mitir/2009/online/finding-bin-laden.pdf. 
32. Meek, James Gordon (14 Mart 2009). "Where is Osama bin Laden? U.S. zeros in on Chitral, Pakistan in hunt for 9/11 mastermind". Washington, DC: Daily News. 1 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150301193820/http://www.nydailynews.com/news/world/osama-bin-laden-u-s-zeros-chitral-pakistan-hunt-9-11-mastermind-article-1.361433. 
33. "'Bin Laden may be dead,'says Pakistan president as he casts doubt on existence of terror leader" (İngilizce). Mail Online. 27 Nisan 2009. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150502091756/http://www.dailymail.co.uk/news/article-1173869/Bin-Laden-dead-says-Pakistan-president-casts-doubt-existence-terror-leader.html. 
34. Guerin, Orla (4 Aralık 2009). "Bin Laden 'seen in Afghanistan in early 2009'" (İngilizce). İslamabad: BBC News. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160305224408/http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/8394470.stm. 
35. Colvin, Mark (29 Nisan 2010). "'I was Bin Laden's bodyguard'" (İngilizce). ABC Online. 15 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20140715045159/http://www.abc.net.au/pm/content/2010/s2886258.htm. 
36. "Osama bin Laden 'living in luxury in Iran'" (İngilizce). The Daily Telegraph. 5 Mayıs 2010. 29 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20140929030018/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/iran/7680557/Osama-bin-Laden-living-in-luxury-in-Iran.html. 
37. "Bin Laden said to be in Iran" (İngilizce). Kudüs: United Press International. 8 Haziran 2010. 16 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150216002224/http://www.upi.com/Top_News/US/2010/06/08/Bin-Laden-said-to-be-in-Iran/UPI-68711276014380/. 
38. "CIA Had Last 'Precise Information' on bin Laden in 'Early 2000s'" (İngilizce). ABC News. 27 Haziran 2010. 21 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150321230647/http://blogs.abcnews.com/politicalpunch/2010/06/cia-had-last-precise-information-on-bin-laden-in-early-2000s.html. 
39. Starr, Barbara (18 Ekim 2010). "NATO official: Bin Laden, deputy hiding in northwest Pakistan" (İngilizce). Kâbil: CNN. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150502091043/http://edition.cnn.com/2010/WORLD/asiapcf/10/18/afghanistan.bin.laden/index.html?_s=PM:WORLD. 
40. Sargent, Greg (12 Mayıs 2011). "John McCain to Bush apologists: Stop lying about Bin Laden and torture" (İngilizce). The Washington Post. http://www.washingtonpost.com/blogs/plum-line/post/john-mccain-to-bush-apologists-stop-lying-about-bin-laden-and-torture/2011/03/03/AF10AnzG_blog.html. 
41. "Muhammad Mani Ahmad Al Shalan Al Qahtani" (İngilizce). The Daily Telegraph. WikiLeaks. 27 Nisan 2011. 8 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20130708151340/http://www.telegraph.co.uk/news/wikileaks-files/guantanamo-bay-wikileaks-files/8477256/Guantanamo-Bay-detainee-file-on-Muhammad-Mani-Ahmad-Al-Shalan-Al-Qahtani-US9SA-000063DP.html. 
42. Shane, Scott ve Savage, Charlie (3 Mayıs 2011). "Bin Laden Raid Revives Debate on Value of Torture" (İngilizce). The New York Times. 2 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20140402151646/http://www.nytimes.com/2011/05/04/us/politics/04torture.html?_r=0. 
43. "Behind the Hunt for Bin Laden" (İngilizce). The New York Times. 2 Mayıs 2011. 29 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20130129152240/http://www.nytimes.com/2011/05/03/world/asia/03intel.html?pagewanted=2. 
44. Isikoff, Michael (4 Mayıs 2011). "How profile of bin Laden courier led CIA to its target" (İngilizce). Washington, DC: Today. 23 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20130923051217/http://www.today.com/id/42906157/ns/world_news-death_of_bin_laden/. 
45. Woodward, Bob (6 Mayıs 2011). "Death of Osama bin Laden: Phone call pointed U.S. to compound — and to 'the pacer'" (İngilizce). The Washington Post. http://www.washingtonpost.com/world/national-security/death-of-osama-bin-laden-phone-call-pointed-us-to-compound--and-to-the-pacer/2011/05/06/AFnSVaCG_story.html. 
46. Cole, Matthew (19 Mayıs 2011). "U.S. Will Not Pay $25 Million Osama Bin Laden Reward, Say Officials" (İngilizce). ABC News. 9 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20141109200300/http://abcnews.go.com/Blotter/osama-bin-laden-reward-paid/story?id=13633236&singlePage=true. 
47. Mazetti, Mark ve Cooper, Helene (2 Mayıs 2011). "Detective Work on Courier Led to Breakthrough on Bin Laden" (İngilizce). The New York Times. 10 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20140410153622/http://www.nytimes.com/2011/05/02/world/asia/02reconstruct-capture-osama-bin-laden.html?_r=1. 
48. "How the US tracked couriers to elaborate bin Laden compound" (İngilizce). MSNBC. 2 Mayıs 2011. 2 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/5yNO6iaxq. 
49. Imtiaz, Saba (4 Mayıs 2011). "WikiLeaks revelations: Gitmo files contain information on 'courier'" (İngilizce). The Express Tribune. 13 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20141113063949/http://tribune.com.pk/story/161406/wikileaks-revelations-gitmo-files-contain-information-on-courier/. 
50. Cooper, Helene (1 Mayıs 2011). "Obama Announces Killing of Osama bin Laden" (İngilizce). The New York Times. 2 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/5yNEZ0PLs. 
51. "Osama Bin Laden, al-Qaeda leader, dead - Barack Obama" (İngilizce). BBC News. 2 Mayıs 2011. 4 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150204140706/http://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-13256676. 
52. Adams, Richard; Walsh, Declan; MacAskill, Ewen (2 Mayıs 2011). "Osama bin Laden is dead, Obama announces" (İngilizce). Londra: The Guardian. 16 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150416234326/http://www.guardian.co.uk/world/2011/may/02/osama-bin-laden-dead-obama.