Yannis Orfanotrofos
Yannis Orfanotrofos, ayrıca Orfanotrofos olarak da bilinir (Yunanca: Ἰωάννης ὁ Ὀρφανοτρόφος, "Öksüzlerin Hamisi"), Bizans İmparatorluğu'nda III. Romanos dönemi önemli hadım yönetici.
Yannis'in ailesi Paphlagonialı mütevazi köylüydü. Yannis, Konstantinopolis'e gelmiş, bir hadım idareci olarak İmparatorluk sarayı bürokrasisi içindeki rütbeleri çabuk atlayarak imparator VIII. Konstantin tarafından Sarayda en yüksek sivil makam olan parakoimomenos (saray nazırı) yapılmış aynı zamnada sırdaşı ve arkadaşı olmuştur. İmparator tarafından Konstantinopolis'in en büyük yetimhanelerinden birinin idare reisliğine atanması nedeni ile Orfanotrofos (Öksüzlerin Hamisi) unvanı ile anılmaktaydı. Dört kardeşini de Konstantinopolis'e getirtmişti; bunlardan ikisi kendisi gibi hadım olarak Saray'da idarececi olmuşlar ve diğer ikisi de sarraflık (Norwich'e gore kalpazanlik [1]) ile uğraşmaktaydılar. Bunlardan en genci olan Mikhail'in erkek yakışıklığı şehirde ün salmıştı. VIII. Konstantin öldükten sonra, Zoe, III. Romanos ile evlenmiş, Romanos, Zoe ile hüküm sürüyordu.
Yannis, çocuğu olamamasına rağmen, ailesi için bir hanedan kurmanın yollarını aramıştır. 1033 yılında Yannis kardesi Mikhail'i sarayda Zoe ve III. Romanos huzuruna çıkardığı zaman impartoriçe birden bu yakışıklı gence aşık olmuştur. Onu devamlı saraya çağırıp özel imparatoriçe dairesinin devamlı misafiri yapmıştır. Zoe'nun kocası III. Romanos önce bu ilişkiyi görmemiştir ve hatta Mikhail'i özel hizmeti için kullanmaya da başlamıştır. Fakat Romanos'un kız kardeşi imparatora bunu fısıldayınca, imparator genç Mikhail'i yanına çağırıp karısı ile hiç aşk ilişkisi olmadığına yemin ettirmiştir. Fakat Romanos ciddi olarak hasta idi. Tarihçi Mikhael Psellos'a göre bir yürüyen ölü gibi, yüzü grotesk şekilde şişmişti, soluksuzluktan yürüyemez halde idi ve eskiden güleç ve dost tabiatli iken devamlı sinirli ve en ufak şeyden öfkelenir olmuştu.[2]
Karısı Zoe'nun ondan nefret ettiği ve Mikhail'e sırılsıklam aşık olduğu bilinmektedir, hüküm süren kocasına suikast düzenlemek için komplo kurmuşlardır. Romanus, 11 Nisan 1034 tarihinde banyoda öldürülmüştür. Aynı gün Zoe, Mikhail ile evlenmiş ve onu ortak imparator ilan etmiştir. Mikhail, epilepsi hastasıydı, tüm yönetim ve atamaları ağabeyi Yannis'e bıraktı.
Yannis, kızkardeşinin kocası Stefen'i amiral yapıp, donanmanın başına geçirdi. Mikhail'ın hastalığının ilerlemesi nedeniyle Zoe'yu ikna edip Stefen'inin oğlu Mikhail'ı 1035'te evlat edinip, Caesar unvanı verdirip, tahtın varisi yaptırdı. Mikhail, dayısı IV. Mikhail'in ölümünden üç gün sonra Zoe'ye bağlılık yemini ederek 10 Aralık 1041 tarihinde tahta çıktı V. Mikhail ilk iş olarak kendisine ikbal yollarını açmış olan akrabası Yannis Orfanotrofos'u azletti ve onun muhalifi Konstantinos Dalassenos'u serbest bıraktı. Zoe'yi saf dışı etmeyi kafasına koyan yeni imparator, paskalyada ve bunu izleyen pazar ayinlerinde kendine gösterdiği ilgiyi fazla abarttı ve velinimeti Zoe'yi iktidardan uzaklaştırarak Prinkipo'ya sürerek manastıra kapattı. Fakat Zoe taraftarlarının 19 Nisan 1042'de başlattığı isyan sırasında Konstantinopolis [İstanbul] baştan başa tahrip edildikten sonra Büyük Saray kuşatıldı. Mihael amcası Konstantinos'un ve kumandan Katakalon Kekaumenos'un yardımlarına rağmen isyanı bastıramadı.
V. Mikhail, Zoe'yi manastıra kapatması üzerine patlak veren ayaklanmayı durdurabilmek için imparatoriçeyi hemen geri çağırdı. Ama karşıtları tarafından tahttan indirildi; Adamlarıyla beraber, 21 Nisan 1042'de Studios Manastırı'na sığınmak zorunda kaldı. Zoe'nin yandaşlarınca yakalandı ve gözlerine mil çekilerek kör edildikten sonra Kios (Sakız) Adası'na sürüldü. Yerine Zoe'nin olaylar sırasında alelacele evlendiği üçüncü kocası IX. Konstantinos Monomahos geçirildi.
Yannis Orfanotrofos'un bundan sonraki hayatı hakkında bilgi yoktur.
Kaynakça
- ↑ Norwich, John Julius, (1991) Byzantium: The Apogee, Londra:Penguin ISBN 0-14-011448-3 say.176
- ↑ Psellos, Mikhail (çev. Işın Demirkent) (1992) Mikhael Psellos'un Khronographiası, Birinci Kitap, Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınları XIX.Dizi . ISBN 975-16-0485-0