Bizans kültüründe politik nedenlerle sakat bırakma

Romanos Lekapenos'a karşı başarısız isyan girişiminden sonra Yaşlı Leo Fokas'ın kör edilmesinin tasviri, Yannis Skilitzes'in Vakainamesinden (kronik)

Bizans kültüründe politik nedenlerle sakat bırakma, Bizans İmparatorluğu'n da sakat bırakma suçluların cezalandırılmasında yaygın bir usuldü, ancak aynı zamanda imparatorların politik yaşamlarında da bir role sahipti.^[1] Politik rakiplerin İmparator tarafından sakat bırakılması, tehdit olarak görülen kişinin taca ulaşmasına engellemenin en etkili yöntemiydi. Bizans kültüründe, imparator, Tanrı'nın bir yansımasıydı. Tanrı, mükemmel olduğu için, imparatorunda kusursuz olması gerekmekteydi. Özellikle yüzde bir yara olmak üzere herhangi bir sakatlık, kişiyi tacı almaktan uzaklaştırırdı.^[2] Bunun tek istisnası II. Justinianos'dur. Heraklius Hanedanı'nından olan II. Justinianos, isyan eden askeri vali Leontios tarafından 695 de burnu ve dilinin bir kısmı kestirilip Kırım'a sürgüne gönderildikten sonra, Bulgar kralı Tervel'in yardımıyla ikinci kez 705 de tahta geçmiştir^[3].

Sakatlama cezalarının, aynı zamanda ikincil yararları da vardır. Yaygın sakatlama metodu kör etmede bu görülebilir. Rakibi kör etme sadece hareketliliğini sınırladığı gibi, aynı zamanda İmparatorluğun kontrol etmenin en önemli parçası olan bir savaşta orduya kumanda etmeyi imkansız hale getirir. Hadım etmekte potansiyel rakipleri devre dışı bırakmak için kullanılan bir başka yöntemdir. Bizans İmparatorluğunda, bir erkeğin hadım edilmesi artık onun bir erkek olmadığı, yarı ölü, "yarı ölü bir hayat" anlamına gelirdi.^[4] Hadım etmek aynı zamanda, İmparator ya da tac için hakkı olan İmparator çocuklarını tehdit edecek bir varis doğumuna da engel olurdu.

İmparator Phokas bunu daha erken hükümdarlığında kullanmasına rağmen, kör bırakmak, politik rakipler için cezalandırma ve ihanet için bir ceza olarak tanınması 705 yılıdır.^[5] Hadım bırakmak ise çok sonraları ortaya çıkmış, özellikle 10 ve 11. yüzyıllarda çok kullanılmıştır. Hadım erkekler, ellerinde ne kadar kuvvet toplarlarsa toplasınlar, tacı asla alamayacakları için bir tehdit olarak görülemezlerdi Birçok hadım, Bizans saray ve idaresinde yüksek ve özel görevlere getirilmişlerdir. Bunun iyi örneği genç yaşta hadım edilen, İmparator I. Romanos'un gayrı meşru çocuğu Basileios Lekapenos'tur. Parakoimomenos olacak kadar güce sahip olmuş, arka arkaya gelen üç imparatorun etkili bir baş veziri olmuş ama taca bir tehdit olarak hiçbir zaman görülmemiştir.^[6][7]

Vücut sakatlama vakaları

Kurban	Tarih	Sakatlama	Detay	Kaynak
Konstantinopolis Patriği Anastasius	743	Kör edilme	Artabasdos'un İkonoklazm krizi sırasında V. Konstantin'e karşı çıkardıkları isyanda başarısız olması sonrası, kör edilmiştir.	[8]
Artabasdos	743	Kör edilme	Artabasdos ve oğulları Nikeforos ve Niketas İkonoklazm krizi sırasında V. Konstantin'e karşı çıkardıkları isyanda başarısız olamaları sonrası, kör edilmişlerdir.	[9]
Yannis Athalarichos	637	Burun ve elleri kesilmiştir	Babası Herakleios'u tahtan indirme teşebbüsünden sonra kesilme gerçekleşmiştir.	[10]
Bardanes Turkos	803/804	Kör edilme	I. Nikeforos'a karşı başarısız bir ayaklanmaya öncülük etmiş ve yakalanmıştır. Kör edilip bir manastıra kapatılmıştır.	[11]
Bardas Fokas	1026	Kör edilme	VIII. Konstantin'e karşı komplo kurmakla suçlanmıştır	[12]
Philippikos	713	Kör edilme	Opsikion Theması askeri birliklerinin isyanı başarılı olmuş, 3 Haziran 713 tarihinde şehre giren kalabalık Philippikos'u banyoda kör edilmiştir.	[13]
Konstantinopolis Patriği I. Callinicus	705	Kör edilme	II. Justinianos'un tahtan indirilmesini desteklemiştir, Justinianos tekrar 705 yılında iktidara gelince kör edilmiştir.	[14]
Konstantin, Basileios, Gregorios ve Theodosios	820	Hadım edilme	II. Mikhail tarafından tahtan indirilen V. Leo Ermeni'nin erkek evlatları. Proti'ye sürgüne gönderilmişler, hadım edilmişler ve bir manastırda keşiş olmaya zorlanmışlardır.	[15]
Yaşlı Leo Fokas	919	Kör edilme	Romanos Lekapenos'a karşı bir baş kaldırmış ancak yakalanıp kör edilmiştir.	[16]
Genç Leo Fokas, Nikeforos Fokas	971	Kör edilme	I. Yannis Çimiskes'e karşı bir isyan planlamak.	[17]
Sezar Nikeforos	792	Kör edilme	VI. Konstantin'in amcası, dört kardeşinin dilleri kesilirlen kendisi kör edilmiştir.	[18]
Aleksios Mosele	792	Kör edilme	Armeniak Thema'sı generali, VI. Konstantin'in ortak imparatoru ve imparatoriçesi Atinalı İrene'i tanımayı red ettiği için kör edilmiştir.	[18]
Konstantin Diogenes	1028–1034[A 1]	Kör edilme	III. Romanos'a karşı komplo kurma iddiası ile kör edilen ünlü general.	[19]
Yaşlı Nikeforos Bryennios	1078	Kör edilme	1077 yılıbda VII. Mikhail'e karşı isyan etmiş ve isyanını III. Nikephoros Botaneiates'e karşı devam ettirmiştir. Aleksios Komnenos tarafından mağlup edilip, esir alınmış ve kör edilmiştir.	[20]
Nikeforos Diogenes	1094	Kör edilme	Nikeforos, IV. Romanos Diogenes ile Eudokia Makrembolitissa çiftinin oğludur, İmparator I. Aleksios Komnenos, ihanetten suçlu bulunduktan sonra kör ettirmiştir.	[21]
IV. Romanos Diogenes	1072	Kör edilme	Andronikos Doukas, imparatorluktan vazgeçmesi için kandırdıktan sonra kör ettirmiştir.	[22]
Heraklonas	641	Burun kesilmesi	II. Konstans destekçileri tarafından tahtan indirilmiş, sakatlanmış ve sürgüne gönderilmiştir.	[23]
Konstantinopolis Patriği I. İgnatius	811	Hadım edilme	Bizans İmparatoru I. Mikhail Rangabe ile Prokopia'nın oğludur. İmparator olmasının önüne geçmek için hadım edilmiştir.	[24]
II. Justinianos	695	Burun kesilmesi	Leontios destekçileri tarafından tahtan indirilmiş, sakatlanmış ve sürgüne gönderilmiştir.	[3]
IV. Yannis Laskaris	1261	Kör edilme	Yedi yaşında imparator olmuş, 11 yaşında tahtan indirilip kör edilmiştir.	[25]
Basileios Lekapenos	920–944[A 2]	Hadım edilme	I. Romanos'un gayrımeşru çocuğu, yeni doğduğunda hadım edilmiştir.	[6]
Martina	641	Dil kesilmesi	II. Konstans destekçileri tarafından tahtan indirilmiş, sakatlanmış ve sürgüne gönderilmiştir.	[23]
Yannis Orfanotrofos Ailesi	1041	Hadım edilme	V. Mikhail, Yannis Orphanotrophos Ailesinin tüm erkek fertlerini hadım ettirmiştir.	[4]
Yannis Orfanotrofos	1043	Kör edilme	Tehdit olarak görüldüğü için Konstantinopolis Patriği I. Mikhail Kiroularios tarafından kör edilmiştir.	[19]
Prousianos	1029	Kör edilme	III. Romanos'a karşı komplo kurma iddiası ile kör edilmiştir.	[19]
Theodorus	637	Burun, elleri ve ayakları kesilmiştir.	Athalarichos'un, Herakleios'u tahtan indirme teşebbüsünün ortak planlayıcısı olduktan sonra sakat bırakılmıştır.	[10]

Ek açıklama

1. III. Romanos'un hükümdarlığı sırasında bir zaman gözlerini kaybetmiştir.(15 Kasım 1028 – 11 Nisan 1034)
2. Basileios Lekapenos,920–944 yılları arası I. Romanos'un hükümdarlığında yeni doğduğunda hadım edilmiştir. Ancak hadım edilmesinin doğduğunda mı yoksa hemen sonra mı olduğuna dair bilgi yoktur.

Kaynakça

1. Rautman 2006, s. 30
2. Longworth 1997, s. 321
3. Ostrogorski 1957, s. 124
4. Ringrose 2003, s. 62
5. Kajdan 1991, s. 297
6. Norwich 1993, s. 167
7. Talbot & Sullivan 2005, s. 143
8. Milman 1867, s. 370
9. Garland 2006, s. 9
10. Nicephorus 1990, p.73.
11. Kountoura-Galaki 1983, ss. 213–214
12. Kajdan 1991, s. 1666
13. Theophanes 1982, p. 79.
14. Kiminas 2009, s. 44
15. Treadgold 1988, s. 224
16. Treadgold 1997, ss. 474–476
17. Kajdan 1991, s. 1667; Treadgold 1997, ss. 507–508
18. Garland 1999, s. 83
19. Garland 1999, s. 162
20. Kajdan 1991, ss. 330–331; Skoulatos 1980, ss. 222–223
21. Holmes 2005, s. 222
22. Norwich 1993, s. 357
23. Theophanes 1982, p.41.
24. James 1997, s. 180
25. Hackel 2001, s. 71

Kaynaklar

• Garland, Lynda (1999), Byzantine empresses: women and power in Byzantium, AD 527-1204 (1999 bas.), Routledge, ISBN 0415146887  - Total pages: 343
• Garland, Lynda (2006), Byzantine women: varieties of experience 800-1200 (2006 bas.), Ashgate Publishing, ISBN 075465737X  - Total pages: 226
• Hackel, Sergei (2001), The Byzantine saint (2001 bas.), St Vladimir's Seminary Press, ISBN 0881412023  - Total pages: 245
• Holmes, Catherine (2005), Basil II and the governance of Empire (976-1025) (2005 bas.), Oxford Üniversitesi Yayımevi, ISBN 0199279683  - Total pages: 625
• James, Liz (1997), Women, men, and eunuchs: gender in Byzantium (1997 bas.), Routledge, ISBN 0415146852  - Total pages: 207
• Kajdan, Aleksandr Petroviç (1991), The Oxford dictionary of Byzantium, Volumes 1-3 (1991 bas.), Oxford Üniversitesi Yayımevi, ISBN 0195046528  - Total pages: 728
• Kiminas, Demetrius (2009), The Ecumenical Patriarchate: A History of Its Metropolitans With Annotated (2009 bas.), Wildside Press LLC, ISBN 1434458768  - Total pages: 256
• Kountoura-Galaki, Eleonora (1983), "Ἡ ἐπανάσταση τοῦ Βαρδάνη Τούρκου ("The revolt of Bardanes Tourkos")" (Greek), Byzantine Symmeikta (5): 203–215, ISSN 1105-1639, http://www.byzsym.org/index.php/bz/article/view/685/603 
• Longworth, Philip (1997), The making of Eastern Europe: from prehistory to postcommunism (1997 bas.), Palgrave Macmillan, ISBN 0312174454  - Total pages: 352
• Milman, Henry Hart (1867), History of Latin Christianity: including that of the popes to the pontificate of Nicolas V. (1867 bas.), J. Murray  - Total pages: 443
• Nicephorus; Translated by Cyril Mango (1990), Short history Volume 13 of Corpus fontium historiae Byzantinae Volume 10 of Dumbarton Oaks texts (1990 bas.), Dumbarton Oaks, ISBN 088402184X  - Total pages: 247
• Ostrogorski, George Alexandrovič (1957), History of the Byzantine State (1957 bas.), Rutgers University Press, ISBN 0813511984  - Total pages: 548
• Norwich, John Julius (1993), Byzantium: the apogee (1993 bas.), Penguin Books, ISBN 0140114483  - Total pages: 389
• Rautman, Marcus Louis (2006), Daily life in the Byzantine Empire (2006 bas.), Greenwood Publishing Group, ISBN 0313324379  - Total pages: 342
• Ringrose, Kathryn M. (2003), The perfect servant: eunuchs and the social construction of gender in Byzantium (2003 bas.), Chicago Üniversitesi Yayımevi, ISBN 0226720152  - Total pages: 295
• Skoulatos, Basile (1980) (French), Les personnages byzantins de I'Alexiade: Analyse prosopographique et synthese, Louvain: Nauwelaerts  - Total pages: 373
• Talbot, Alice-Mary; Sullivan, Denis F (2005), The History of Leo the Deacon: Byzantine Military Expansion in the Tenth Century (2005 bas.), Dumbarton Oaks, ISBN 0884023249  - Total pages: 264
• Treadgold, Warren T. (1988), The Byzantine Revival, 780–842, Stanford, CA: Stanford University Press, ISBN 978-0-8047-1462-2 
• Treadgold, Warren T. (1997), A History of the Byzantine State and Society, Stanford, CA: Stanford University Press, ISBN 0-8047-2630-2, http://books.google.com/books?id=nYbnr5XVbzUC 
• Theophanes; Translated by Harry Turtledove (1982). The chronicle of Theophanes: an English translation of anni mundi 6095-6305 (A.D. 602-813). Pennsylvania Üniversitesi Yayımevi. ISBN 0812211286.  - Total pages: 201
• Magoulias, Harry J. (1984). O City of Byzantium, Annals of Niketas Choniates. Wayne State Üniversitesi Yayımevi. ISBN 0814317642.  - Total pages: 441