Yuva, Orta
| Yuva | |
| — Köy — | |
 |
|
| Ülke |  Türkiye |
|---|---|
| İl | Çankırı |
| İlçe | Orta |
| Coğrafi bölge | İç Anadolu Bölgesi |
| Nüfus (2000) | |
| - Toplam | 141 |
| Zaman dilimi | UDAZD (+3) |
| İl alan kodu | 0376 |
| İl plaka kodu | |
| Posta kodu | 18800 |
| İnternet sitesi: | |
Yuva, Çankırı ilinin Orta ilçesine bağlı bir köydür.
OĞUZLAR (Yuva ve diğer Oğuz boylarının adını taşıyan köylerin geçmişini iyi anlayabilmek için Oğuz Türkleri hakkında genel bilgilere sahip olmak lazımdır. Bu sebeple yazımızın ilk bölümünde Oğuz Boyları hakkında kısaca bilgiler sunacağız. İkinci yazımızın konusu ise Yıvaların tarihi ve Orta ilçesine bağlı Yuva köyü hakkında olacaktır.)
Oğuz adı, Oğuzların atası Oğuz han’dan gelmektedir. Oğuz ve oğullarını anlatan Oğuz Destanı (Oğuz kağan Destanı) milattan önceki tarihlerde ortaya çıkmış; sonradan yazıya geçirilmiştir. Tarihçi Zeki Velidi Togan’a göre, çok eski tarihlerde Oğuzlar, Ön Asya’dan Çin’e kadar uzanan geniş bir coğrafyada cihanşümul bir devlet kurmuşlardır.
Tarih sahnesine XI. yüzyıldan itibaren çıkan ve kendilerine Türkmen de denilen Oğuzlar’ın Türkiye Türkleri ile İran, Azerbaycan, Irak ve Türkmenistan Türklerinin ataları olduklarını biliyoruz. Selçuklu ve Osmanlı hânedanlarının da Oğuzlar’dan çıktığı düşünüldüğü zaman, Oğuzların dünya tarihindeki rolünün ne derece önemli olduğu anlaşılabilir.
BOY, OYMAK, ÂŞİRET, CEMAAT, OBA
Oğuz eli’ni meydana getiren teşekküllerden her birine boy denir ki, Kaşgarlı Mahmud bu sözün Oğuzca olduğunu belirtmiştir.
OĞUZLAR VE BOY TEŞKİLATI
Kâşgarlı Mahmut, oba kelimesinin de Oğuzca olduğunu söylüyor. Obalardan sonra her halde aileler geliyordu ki, Oğuzlar'ın bunu hangi kelime ile ifade ettikleri bilinemiyor. Böylece aileden obalar, obalardan boylar ve boylardan da Oğuz eli meydana gelmiştir. Oğuz eli’nde asıl oymak birliği, boy'dur.
El’in zamanla ülke anlamına gelmiş olduğu bilinmektedir. Yurd; elin, boyun, obanın ve ailenin oturduğu yerdir.
Oğuz eli'ni meydana getiren teşekküllerden her birine boy denir ki, Kâşgarlı Mahmut bu sözün de Oğuzca olduğunu bildirmektedir. Orhun âbidelerinde geçen "bod" sözü, söylendiği gibi, belki bu kelimenin en eski şeklidir. Boy, Türkiye'de bu anlamda gerek resmî dilde, gerek halk arasında son zamanlara kadar kullanılmıştır.
Türkiye'de boyların başında bulunanlara da boy beği deniliyordu. Kavim gibi Arapça’dan alarak resmi dilde kullandığımız kabîle kelimesi Türkçe’de hususiyetle boy manâsını ifade eder. Boyları irsen idare eden reisler de beğ unvanını taşırlar. Oğuz ve Türkmen soylularını bu beğler meydana getirirler. Yabgular ve sultanlar da beğler arasından çıkmıştır. El’in zamanla ülke anlamına gelmiş olduğu malûmdur. Yurd; elin, boyun, obanın ve ailenin oturduğu yerdir. Boylar da obalara ayrılmaktadır.
Boz-Oklar ve Üç-Oklar
Oğuz boyları önce iki ana kola ayrılmaktadır. Boz-Oklar da hâkim kolu teşkil etmeleri itibari ile onlar sağ kol sayılmışlardır. Bu gelenek, bu kollar var oldukça devam edip gelmiştir. Boz-Okların hâkim kol sayılması, İslâmiyetten önce siyasî üstünlüğün uzun bir zaman bu kolun elinde kalması, yabguların daha çok bu kolun boylarına mensup olmalarından ileri geliyor. Üç-Oklar ise, sol kolu teşkil etmekteydiler.
Boz-Oklar'ın alâmeti yay ve tâbi kol oldukları için de Üç Oklarınki ok'tur.
Selçuklu Sultanı Tuğrul Beğ 1038 yılında Nişabur’a girerken kolunda gerilmiş bir yay ve belinde de üç-ok bulunuyordu. Bunlar her halde, kendisini Boz-Ok ve Üç-Ok'un, yani bütün Oğuz-eli’nin hükümdarı saydığının bir ifadesidir.
Eski Türk ellerinde ve ordularında ikili düzenin değişmez bir kaide olduğu bilinir. Oğuz elinde ve ordusunda da, görüldüğü gibi, bu kaide hâkimdi. Böylece el ve ordu ikiye bölünmekte, bunlara kol denilmektedir. Kollar da birbirinden sağ ve sol sıfatları ile ayrılıyor. Osmanlı İmparatorluğunda da sağ kol, sol kol adları verilen bu ikili düzen hem askerî, hem de mülkî teşkilâtta esaslı bir kaide olarak uygulanmıştı. Türkler'de sağ kol, Moğolların aksine olarak, daha şerefli sayılıyordu. Boz-Oklar da hâkim kolu teşkil etmeleri itibari ile onlar sağ kol sayılmışlardır. Bu gelenek, bu kollar var oldukça devam edip gelmiştir. Boz-Okların hâkim kol sayılması, İslâmiyetten önce siyasî üstünlüğün uzun bir zaman bu kolun elinde kalması, yabguların daha çok bu kolun boylarına mensup olmalarından ileri geliyor. denildiğine göre, Oğuz yabguları başlıca şu boylardan çıkmıştır: Kayı, Yazır, Avşar, Beğ-Dili ve Eymür. Bunlardan yalnız Eymür boyu Üç-Oklar'dan idi. Dede-Korkut destanlarında ise siyasî üstünlüğün Üç-Oklar'da olduğu görülür. İslâm ülkelerinde de Üç-Oklar büyük bir varlık göstermişlerdir: Selçuklu hanedanı (Kınık), Salgurlular (Salur), Berçem oğulları (Yıva), Ak-Koyunlular (Bayındır), Ramazan-oğulları (Yüregir) ve Kadı Burhaneddin (Salur) bu koldan idiler. Şimdiki bilgilerimize göre, Boz-Oklar'dan da Artuk-oğulları'nın (Döğer), Şumla-oğulları'nın (Avşar) ve Nâdir Şah'ın Avşar hanedanından çıkmış olduğu gö¬rülüyor.
Bilindiği üzere, Oğuz Kağan’ın 6 oğlu olmuş, Oğuz yaşça büyük ilk üçüne “Bozok” diye ad vermişti. Irkıl Hoca onların oğullarının her birine özel lâkap ve isim vermiştir.
BOZOKLAR: GÜN-HAN AY-HAN YILDIZ-HAN
KAYI YAZIR AVŞAR(Afşar) BAYAT DÖĞER(Döver, Düver) KIZIK ALKA-EVLİ DODURGA BEG-DİLİ KARA-EVLİ YAPARLI KARKIN
ÜÇOKLAR: GÖK-HAN DAĞ-HAN DENİZ-HAN BAYINDIR SALUR İĞDİR(yiğdir/Igdır) PEÇENEK(Becene, Biçene) EYMÜR BÜĞDÜZ ÇAVULDUR(Çavundur) ALA-YUNTLU YIVA(Yuva) ÇEPNİ (Çetmi) UREGİR (Yüreğir) KINIK
Deniz-Han Oğulları Ongunu Anlamı İĞDİR (yiğdir/Igdır) Çakır İyilik, büyüklük, yiğitlik BÜGDÜZ “ Herkese tevazu gösterir ve hizmet eder YIVA “ Derecesi üstün KINIK “ Nerede olsa azizdir.
Yine Reşided-din'in listesinden anlaşılıyor ki eski zamanlarda boyların toylarda yiye¬cekleri koyun etinin kısımları da bir kaideye bağlanmıştır. Reşid ed-din'de bu kısımlara endâm-i goşt (etin bir kısmı), Yazıcı-Oğlu'nda sünük (kemik) deniliyor. Dikkate değer ki, ongunlar gibi her dört boyun da ortak bir sünükü vardır. İğdir, Bügdüz, Yıva ve Kınık boylarının sünükleri (sol ?) aşığludur. Irkıl Hoca, ziyafetlerde boylara hayvanın hangi parçasının ülüş olarak verileceğini belirlemiştir.
Yuva’nın Oğuzların Üç-Ok kolunun Deniz-Han Oğullarından olduğunu tespit ettikten sonra Yuva boyunun tarihî serüvenine geçebiliriz.
Kültür
Yuva köyü Yaren Kültürüne bağlıdır.
Coğrafya
Çankırı iline 69 km, Orta ilçesine 4 km uzaklıktadır.
İklim
Köyün iklimi, karasal iklim etki alanı içerisindedir.
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2007 | |
| 2000 | 141 |
| 1997 | 139 |
Ekonomi
Köyün ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır.
Altyapı bilgileri
Köyde ilköğretim okulu yoktur. Köyün hem içme suyu şebekesi hem kanalizasyon şebekesi vardır. PTT şubesi ve PTT acentesi yoktur. Sağlık ocağı ve sağlık evi yoktur. Köye ulaşımı sağlayan yol asfalt olup köyde elektrik ve sabit telefon vardır.
Dış bağlantılar
| ||||||||||