Zhao Ziyang

Zhao Ziyang 赵紫阳
Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi Genel Sekreteri
Görev süresi 16 Ocak 1987 - 23 Haziran 1989
Başkan	Li Xiannian Yang Shangkun
Premier	Li Peng
Lider	Deng Xiaoping
Yerine geldiği	Hu Yaobang
Yerine gelen	Jiang Zemin
Çin Halk Cumhuriyeti Başbakanı
Görev süresi 10 Eylül 1980 - 24 Kasım 1987
Başkan	Li Xiannian
Vekil	Deng Xiaoping Wan Li
Yerine geldiği	Hua Guofeng
Yerine gelen	Li Peng
Kişisel bilgiler
Doğum	17 Ekim 1919 Hua Xian, Henan, Çin
Ölüm	17 Ocak 2005 (85 yaşında) Pekin, Çin Halk Cumhuriyeti
Partisi	Çin Komünist Partisi

Zhao Ziyang (Çince: 赵紫阳, d. 17 Ekim 1919, Hua Xian, Henan - ö. 17 Ocak 2005, Pekin, Çin Halk Cumhuriyeti), 1980-87 arasında başbakanlık, 1987-89 arasında da Çin Komünist Partisi (ÇKP) genel sekreterliği görevlerinde bulunan Çinli devlet adamı.

Yaşamı

Henan'da toprak sahibi bir ailenin oğluydu. 1932'de Genç Komünistler Birliği'ne katıldı. 1938'de ÇKP üyesi oldu. II. Dünya Savaşı sırasında Çin'in kuzeyindeki yerel parti örgütlerinde çalıştı. 1949'da iç savaşın komünistlerin zaferiyle sonuçlanıp, Halk Cumhuriyeti'nin kurulmasından sonra Guangdong bölgesinde parti sekreteri olan Zhao, ondan sonraki yıllarda Deng Xiaoping ve Liu Shaoqi gibi ılımlılara yakınlaştı. Orada 1965'te parti il örgütü birinci sekreteri oldu. 1967'de Çin Kültür Devrimi sırasında partiden atıldı. Daha sonra saygınlığı geri verildi ve 1974'te, yeniden Guangdong'da parti sekreteri oldu.

1975'te Çin'de nüfus yoğunluğunun en yüksek olduğu Sichuan'a gönderildi. Orada piyasa ekonomisine yönelik reformları başlatan kişi oldu. Beş yıl içinde sanayi ve tarım üretiminde büyük artışlar gerçekleştirdi. Bunu işçilerin verimlilikleri ölçüsünde ödüllerindirilmesi ve bireysel girişimi özendiren maddi teşviklerin kullanılması gibi yöntemlerle sağladı; ayrıca fabrika yöneticilerinin yetkilerini artırdı ve köylülerin özel topraklarını genişletmelerine izin verdi. Bu başarılarıyla partinin fiili lideri Deng Xiaoping'in dikkatini çekti ve 1977'de Politbüro yedek üyesi, 1979'da da tam üye oldu. 1980'de Politbüro Daimi Komitesi'ne girdi.

1980 başlarında başbakan yardımcılığına getirilen Zhao eylülde Hua Guofeng'in yerine başbakan oldu. Üretici güçlerin gelişmesine katkıda bulunacak bir dizi yeni politika ve yöntemler oluşturmaya çalıştı. Sichuan'da giriştiği deneyleri başbakan olarak bütün Çin'de uygulamaya yöneldi. Binlerce sanayi işletmesini sınırlı bir çerçevede özyönetim ilkesine göre yapılandırdı; köylülerin üretim sürecindeki denetimlerini genişletti. 1980'lerde onun uyguladığı yöntemler hem tarımda hem de hafif sanayide önemli üretim artışlarına yol açtı.

Liderliği

Zhao Ocak 1987'de Hu Yaobang'ın Komünist Parti genel sekreterliğinden istifa ettirilmesi üzerine bu göreve önce vekaleten, kasımda da resmen atandı. Bu görevi sırasında sanayide hükümet denetimlerini gevşetme politikasını sürdürdü; ülkenin kıyı bölgelerinde özel özgür girişim alanları oluşturulmasını savundu. Başbakan Li Peng ise hükümet denetimine ağırlık veren bir yaklaşımı benimsedi.

Tiananmen Olayları

Nisan 1989'da Pekin'de yönetimin demokratikleştirilmesini savunan kitlesel öğrenci gösterileri yapıldı. Bu gösterilerin yaygınlaşması üzerine parti yönetiminde, öğrencilerin istemlerine sıcak bakan Zhao ve yandaşları ile gösterilerin bastırılmasını savunan Li ve arkadaşları arasında ciddi bir görüş ayrılığı ortaya çıktı. Deng'in desteğini alan Li sıkıyönetim ilan etti ve ordu birliklerini kullanarak göstericileri sert biçimde ezdi. Zhao, olayların ardından, 23 Haziran 1989'da parti yönetiminde ve hükümetteki görevlerinden azledildi; genel sekreterlik görevine Jiang Zemin getirildi.

1989'dan ölümüne değin ev hapsinde tutuldu.^[1] 17 Ocak 2005'te, Pekin'de, 85 yaşında yaşamını kaybetti. Ev hapsindeyken kayda alınan anıları ölümünden dört yıl sonra, Hong Kong'da Devletin Mahkumu - Çinli lider Zhao Ziyang'ın Gizli Mülâkatları adıyla kitaplaştırıldı.^[2]

Kaynakça

Wikimedia Commons'ta Zhao Ziyang ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

1. Zhao Ziyang öldü
2. Tiananmen olaylarının sırları gün ışığına çıkıyor

Parti siyasi görevi
Önce gelen: Hu Yaobang	Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi Genel Sekreteri 1987-1989	Sonra gelen: Jiang Zemin
Siyasi görevi
Önce gelen: Hua Guofeng	Çin Halk Cumhuriyeti Başbakanı 1980-1987	Sonra gelen: Li Peng