Çayıralan

Başlığın diğer anlamları için Çayıralan (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Koordinatlar: 39°13′N, 35°37′E

Çayıralan
—  İlçe  —
Yozgat'ın Türkiye'deki yeri
Yozgat Siyasi Haritası
Koordinatlar: 39°13′K 35°37′D / 39.217°K 35.617°D
Ülke	Türkiye
İl	Yozgat
Coğrafi bölge	İç Anadolu Bölgesi
Yönetim
- Kaymakam	Ömer Faruk Yüce [1]
- Belediye başkanı	Yasin Şahiner (AK Parti)
Yüzölçümü [2]
- Toplam	1.263 km^2 (487,6 mi^2)
Rakım	1.400 m (4.593 ft)
Nüfus (2015)[3]
- Toplam	13,073
- Kır	7,926
- Şehir	5,147
Zaman dilimi	UDAZD (+3)
Posta kodu	66600
İl alan kodu	0354
İl plaka kodu	66
İnternet sitesi: Belediye Kaymakamlık

Çayıralan, Yozgat iline bağlı ilçelerden biridir. İlçe toprakları Türkiyenin tam orta noktasında yer alır. Sivas, Kayseri ve Yozgat il sınırlarının kesiştiği noktadır. Çayıralan, bir yanında Akdağ Ormanları ve Akdağlar ile çevrili yeşil Anadolu ilçelerindendir. Rakımı 1 500 m, yüzölçümü 1 445 km2 ve nüfusu 25 958 (1997)dir. İlçe arazisi genellikle dağlıktır. Doğuda Akdağlar, batıda Gevencik Dağı, kuzeybatıda ise, Beydağı yer almaktadır. Vadilerle parçalanmış olan engebeli arazi, yer yer dalgalı düzlükler görünümüne kavuşmaktadır. İlçede tanınmış büyük bir akarsu yoktur. Ancak, çok sayıda küçük dere ve öz bulunmaktadır. Çayıralan Özü, en önemli akarsuyudur. Beypınarı ve Kayapınarı sularının birleşiminden oluşan Karacal Özü, Aşağı tekke Deresi, Külekçi suyu ve Dere Kemal ise, Çayıralan Özü'nün önemli kollarını oluşturmaktadır. Doğal göllerin bulunmadığı ilçede, Yahyasaray barajı ve İğdecik barajı'nın göletleri, hem tarım alanlarının, sulanmasında kullanılmakta, hem de çevreye bir görüntü kazandırmaktadır. İklimin karasal olduğu ilçede, yazlar; sıcak ve kurak, kışlar ise, soğuk ve kar yağışlı geçmektedir. Akdağlar ilçeyi sert rüzgarlara karşı koru maktadır. Hakim bitki örtüsü bozkırlardan oluş muştur. Yağışların daha çok olduğu dağlık alanlarda ise; çam, meşe ve ladin türlerinden oluşan ormanlar yer almaktadır (% 43.76). Çayıralan, Yozgat il'i genelinde Ormanların en yoğun olduğu ilçelerden birisidir. Vadi tabanlarında da söğüt ve kavak toplulukları yer almaktadır.

Osmanlı İmparatorluğu zamanında Akdağ Nahiyesi olarak da anılan ilçenin tarihi Çerkeş Bey'e kadar dayanır. Çerkeş Bey'in yazlık yaylalığı olarak kurulan ilçenin tarihinin Beylikler dönemi öncesine kadar uzandığı düşünülmektedir.

İlçenin nüfusu 18.040 olup 11.134'ü köylerde, 6.906'sıysa ilçe merkezinde yasamaktadır. Doğu ve kuzeyden çam, meşe ve ardıç ormanları ile çevrilidir. İlçenin önemli iş alanları tarım, hayvancılık, arıcılık, ticaret, fidancılık, orman ürünleri imalatı olarak sayılabilir. Civar ilçeler içerisinden eğitim seviyesi en yüksek ilçe olan Çayıralan halkının büyük bir kesimi (Gurbetçi) işçi olarak başta Almanya, Avusturya, Hollanda, Belçika, Fransa olmak üzere Avrupa ülkelerinde çalışmakta, geri kalan halkın büyük bölümü ise memur ve girişimci olarak başta Kayseri, İstanbul, Adapazarı, Mersin, Ankara gibi kentlerde yaşamlarını sürdürmekteler.

Avrupa'da işçi olarak çalışanların sayısı büyük bir yekün oluşturmaktadır. Tarihi eser olarak ilçe merkezinde Selçuklulardan kalma Kümbet bulunmaktadır. Eskiden bir medrese, mezarlık ve bahçesinde yer alan Kümbetle birlikte bir kompleks olan bu alandan geriye bugün sadece Kümbet kalmıştır. Bugün medresenin yerinde yeni inşa eidlen bir Cami bulunmaktadır. Caminin ismi Selçuklu Camii yerine Aşağı Camii olarak değiştirilmiştir. Halkının büyük kısmı Müslümandır, son yıllarda camii, okul gibi kamusal hizmet binalarının sayısında artma gözlenmiştir.

İlçeyi ilk kuranların büyük bir bölümü göçmen Türkmen Yörüklerdir. Çevre köylerden ilçe merkezine dorğu göç devam etmektedir. Avrupa emeklilerinden bir bölümü ve memuriyet nedeniyle ilçe dışındaki memur emeklileride ilçeye dönerek ahir ömürlerini ilçelerinde yaşamayı tercih etmektedirler.

İlçeden, beyin göçü olmaktadır, büyük şehirlerde üniversite okuyarak Türkiye'nin birçok illerinde ikamet eden Çayıralanlılar vardır. Bununla birlikte ilçesine ahdi vefa tamamen dönüp hizmet edenler de vardır.

Tarımsal Üretim

İlçede yetişebilen tarım ürünleri çeşitlidir. Buğday, arpa, çavdar, mısır, ayçiçeği, nohut, yonca, korunga, fiğ yetiştirilmektedir. Genellikle buğday ve arpa tarımı yapılmaktadır. Meyve olarak, elma, armut, kiraz, vişne, ceviz, kayısı, üzüm, gilaboru (kartopu) yetişmekte, yabani olarak ise kızılcık, ıhlamur, kekik, alıç, ardıç, kuşburnu, salep, dağ armudu gibi meyveler yetişmektedir.

Hayvansal Üretim

Yörede sığır, koyun, keçi, keklik, tavuk, hindi, manda, tavşan yetiştiriciliği, tatlısu balıkçılığı yapılmaktadır. İlçede çok sayıda çiftlik ve müstakil ahır bulunmaktadır. Bunun yanı sıra yaz ayların halen çok sayıda yaylada hayvancılık devam ettirilmektedir. İlçede çok sayıda aile küçük çaplı hayvan yetiştiriciliğine devam etmektedir. Üretilen sütün önemli bir bölümü civar illerde bulunan büyük süt fabrikaları tarafından toplanmakta, geri kalan kısmı ise özellikle ilçenin süt ve peynir gibi süt ürünleri ihtiyacını karşılamaktadır .

Geleneksel Ürünler

Geleneksel olarak halk kendi salça, pekmez, mantılık özellikle Kırpma mantı, bulgur, tarhana, kuşburnu marmelatı, peynir özellikle de Küp peyniri gibi ürünlerini üretmektedir.

Turizm

İlçe merkezi ve köylerinde çok sayıda mesire alanı bulunmaktadır. Bunun yanı sıra beşeri ve coğrafi etkiler sebebi ile günümüze gelene kadar ya tamamen yok olmuş ya da yıpranmış az sayıda tarihi eser bulunmaktadır. Bu tarihi eserler arasında Dikilitaş-Turluhan Köyü(Eskiköy) ve bugün sadece Kümbet kısmı ayakta olan Medrese sayılabilir. Belli başlı mesire alanları ise Kaynarpınar, Üççamlar, Çatak, Nur Çeşmesi, İninbaşı, olarak sıralanabilir. Çayıralan ormanları da çok sayıda görülmeye değer güzellik barındırmaktadır.

Ekonomik Yapı

İlçenin en önemli ekonomik kaynakları kısıtlı olarak yapılan mermer üretimi, daha çok yurtdışında çalışan işçilerin katkıları, yaz aylarında şehirdışında yaşayan hemşehriler ve gurbetçilerin ziyaretleri ile oluşan turizm, YİMPAŞ Holding'e ait su fabrikasını sayabiliriz. Bunun yanı sıra hizmet sektörü ve tarımsal üretimde diğer ekonomik gelir kaynaklarıdır.

El Sanatları

El sanatları olarak, azalmaya yüz tutsada, geçmişten gelen el sanatları: Çedene (Kenevir, kendir) bitkisinden elde edilen liflerden ip, sicim, heybe, çul, çuval gibi el dokuması ürünler elde edilmektedir. Halıcılık yapılmaktadır. Yün eğirilerek, çorap, eldiven gibi el sanatı ürünleri de üretilir.

Nüfus

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1965[4]	34.632	4.357	30.275
1970[5]	37.967	4.388	33.579
1975[6]	41.065	8.071	32.994
1980[7]	34.089	6.047	28.042
1985[8]	35.028	6.430	28.598
1990[9]	24.381	7.644	16.737
2000[10]	32.880	14.046	18.834
2007[11]	22.053	8.425	13.628
2008[12]	20.318	8.039	12.279
2009[13]	20.757	7.862	12.895
2010[14]	18.637	7.331	11.306
2011[15]	18.040	6.906	11.134
2012[16]	16.092	6.096	9.996
2013[17]	14.985	5.788	9.197
2014[18]	14.201	5.500	8.701
2015[19]	13.073	5.147	7.926

Kaynakça

1. http://www.cayiralan.gov.tr/
2. 11/11
3. "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFDgNNcu. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
4. "1965 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtmZi0kG. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
5. "1970 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtoDtHKg. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
6. "1975 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtuDkiZE. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
7. "1980 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btv5KPjM. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
8. "1985 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtxCakMv. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
9. "1990 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtyunkJj. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
10. "2000 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu16xAvn. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
11. "2007 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu3Bnh3b. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
12. "2008 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuCM2leG. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
13. "2009 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuEQ9pjU. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
14. "2010 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuG44FxE. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
15. "2011 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuHGqd7x. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
16. "2012 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6EZyVjgnc. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
17. "2013 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6NPVUa3RB. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
18. "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFDgNNcu. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
19. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 

Dış bağlantılar

• http://www.cayiralan.gov.tr
• http://www.cayiralan.bel.tr