Ümmü Gülsüm
| Ümmü Gülsüm - أم كلثوم | |
|---|---|
 | |
| Genel bilgiler | |
| Doğum adı |
Ümmü Gülsüm İbrahim Elbeltaci أم كلثوم إبراهيم البلتاجي |
| Doğum |
04 Mayıs 1904 Tamay ez-Zahayra, Mısır |
| Ölüm | 3 Şubat 1975, Kahire, Mısır |
| Köken | Mısır |
| Tarzlar | Arap müziği |
| Meslekler | Şarkıcı, Oyuncu |
| İlişkili hareketler | Abdel Halim Hafez, Ferit El Atraş, Muhammed Abdel Vahab |
Ümmü Gülsüm (Ar. أُمُّ كُلْثُومٌ (ʔummu kulθum), İng. Umm Kulthum) (30 Aralık 1898 veya 4 Mayıs 1904, Tamay ez-Zahayra-Dekahliye - 3 Şubat 1975, Kahire), Mısırlı Arap ses sanatkârı. Doğu'nun Yıldızı ve Mısır'ın 4. Piramidi olarak da tanınmaktadır.
Bütün zamanların en güzel sesli şarkıcısı olarak anıldığı Mısır'da 20. yüzyılın başında doğdu. Dakhaliye Eyaleti'nin Sinbillaveyn yerleşimi yakınlarındaki Tamay Zahayra köyünde fakir bir imamın çoçuğuydu. Küçük yaşlarda çevre köylerde kızların topluluk içinde okumaları hoş karşılanmadığından erkek kıyafetiyle ilahiler okuyarak tanınmaya başladı. Babası tarafından keşfedilen sesinin ilk eğitimini Kur'an okumayı öğrenerek yaptı. Daha sonra 1920'lerde Kahire'ye babası tarafından, Şeyh Ebu'l Ala'nın yanına ses eğitimi için götürüldü. Kahire'de kısa sürede ünlenerek Şair Ahmed Rami, Muhammed Abdülvahab gibi sanatçıların arasına karıştı. Önceleri Türk tarzıyla şarkılar okuyan Mısırlı Münire'tül Mehdiye ile bitmeyen bir yarış içindeydi. Ama zafer Ümmü Gülsüm'ün oldu ve 1930'lu yılların başına gelindiğinde Mısır'ın bir numarası olmuştu bile.
Önceleri Mısırlı aristokratların evlerindeki gece toplantılarında şarkılar söyleyerek seçkin çevrelerin arasına girmeyi başardı. Ümmü Gülsüm, kendisini olduğundan farklı hiç göstermedi ve köylü geçmişinden asla utanmadı. Bu doğallığı daha da sevilmesine neden oldu.
Mısır Kralı Faruk döneminde kralın doğum gününde şarkılar okuyacak kadar saray çevresinde el üzerinde tutuldu. Sesi erkekle kadın sesi arasında bir ses olarak tanımlandı. En ünlü Mısırlı besteciler, ona şarkı yapmak için yarışırdı. En çok ünlü şair Ahmed Rami'nin sözlerini yazdığı eserleri seslendirdi.
Mısır'da geniş halk kitlelerine ulaşmak için sinemayı ustalıkla kullandı ve o dönemde bütün Ortadoğu ve Türkiye'de de gösterilen altı filmde başrol oynadı. Mısır Radyosu ile yaptığı ve her ayın ilk Cuma gecesi (yani Perşembe gecesi) saatlerce sürecek canlı konser programlarıyla ününün doruğuna ulaşmayı başardı. Böylece kendisini konserlerinde izleyemeyecek kadar yoksul olan halkına ulaştığı gibi Fas'tan Türkiye'ye kadar olağanüstü büyük bir coğrafyada sesini sevenlerine duyurdu. Konserleri unutulmazdı, şarkı söyleyeceği saatlerde Arap ülkelerinin liderleri konuşma yapmazdı. Sokaklar boşalır, halk sokaklara çıkarılan radyolarının başında onun sesini dinlerdi.
Krallık rejiminin 1952'de sona ermesiyle Ümmü Gülsüm'ün radyo konserleri kısa bir süre yasaklandıysa da bu yasak, yanlışlığın anlaşılmasıyla bizzat Mısır Arap milliyetçilerinin başı ve Ümmü Gülsüm hayranı Abdülnasır'ın emriyle kaldırıldı. Arap-İsrail savaşlarında büyük bir zafer beklerken Mısır ordularının utanç verici yenilgiler alması, onu derinden yaraladı. Mısır'ın kaybettiği maddî zararlar ve daha önemlisi prestijin yeniden Ortadoğu'da kazandırılabilmesi için ülkesi yararına konserler vermek üzere Fas, Kuveyt, Libya, Lübnan, Sudan, Tunus gibi Arap ülkelerinde konserler verdi. Kazandığı yaklaşık 2½ milyon sterlini mücevherleriyle birlikte olduğu gibi Mısır hükümetine bağışlaması, halkının kalbindeki yerini sağlamlaştırdı.
Ümmü Gülsüm, Arap ülkeleri dışında sadece Fransa'da 1967 yılında bir konser verdi. Paris Olympia Konser Salonu'nda olağanüstü ilgiyle karşılanan bu muhteşem konserin ardından Ortadoğu sazlarıyla bu salonda yıllar sonra eserler icra eden tek sanatçı Bülent Ersoy oldu.
Ümmü Gülsüm sesiyle, yorumuyla, okuduğu bestelerle tam bir İslâm-Arap ruhunu dinleyicisine sundu. Şarkılarda sesiyle yaptığı yorumlar eşsizdi. Bu nedenle okuduğu bir bestenin ne kadar sürede biteceği bilinemezdi. Her birinde değişik yerlere yaptığı vurgularla şekilden şekile soktuğu tekrarlamalar seyircisi tarafından bıkmadan dinlenirdi. Verdiği konserler olay olur, halk taşkınlık yapardı. Sahneye çıkıp ellerini, hatta ayaklarını öpmeye çalışan hayranlarının fotoğrafları çeşitli İnternet sitelerinde yer almaktadır.
Ümmü Gülsüm, 1975 yılında vefat etti. Kahire'deki cenazesine katılan insanlar, yaklaşık 4½ milyon kişiyle Mısır devlet başkanı Cemal Abdülnasır'ın cenazesine katılanlardan daha çok sayıdaydı.
Muhammed Abdülvahab, Riyad el Sunbati, Muhammed el Kasabci gibi ünlü bestekârların eserlerini yorumladı. Okuduğu üç yüze yakın sayıda besteler arasında İnta Omri, Daret el Ayyam, Atlal, Elif Leyla ve Leyla, Hagartak, El Nil, Ala Beled-il Mahbub, Baed Annak, El Hobb Kullu, Tala-al Bedru Aleyna, Leilet-il Hobb, Ya Masaharny sayılabilir.
Kaynaklar
Biblografya
Ümmü Gülsüm'le ilgili Türkçe yayınlar:
- Danielson, V., Mısır’ın Sesi Ümmü Gülsüm, Arap Şarkısı ve Yirminci Yüzyılda Mısır Toplumu (Çev. N. Doğrusöz - C. Ünver), Bağlam Yayınları, İstanbul, 2008.
- Oğuz, A., "Nil Deltasından Yankılanan Ses: Ümmü Gülsüm", Doğudan Dergisi S. 5, İstanbul, 2008.
- Özyıldırım, M., Arap ve Türk Musikisinin XX. Yüzyıl Birlikteliği, Bağlam Yay. Müzik Bilimleri Dizisi: 14 (Ed. Vural Yıldırım), Istanbul, 2013.
- Özyıldırım, M., "Doğumunun 100. yılında es - sett", Milliyet Sanat Dergisi (Haziran 2004), İstanbul, 2004.
- Özyıldırım, M., "Doğumunun Yüzüncü Yılında Ümmü Gülsüm", Metafor Dergisi (S. II), Konya, 2004.
- Özyıldırım, M., "Şarkın Sönmeyen Yıldızı Ümmü Gülsüm", Orkestra Müzik Dergisi (Temmuz 2004), İstanbul, 2004.
- Özyıldırım, M., "Türkiye’de Batılılaşma Süreci ve Mısır Filmlerine Getirilen Arapça Yasağı", Eski-Yeni Dergisi (S. VIII), Ankara, 2008.
- Özyıldırım, M., "Türkiye’deki Arap Müziği Üzerine Düşünceler", Karalama Dergisi (S. II), Antakya, 2007.
- Özyıldırım, M., "Ümmü Gülsüm", Cumhuriyet Dergi, İstanbul, 2002.
- Özyıldırım, M., Arap ve Türk Musikisinin XX. yy. Birlikteliği, Bağlam Yay., Istanbul, 2013.
- Racy, A., J., Arap Dünyasında Müzik Tarab Kültürü ve Sanatı (çev. S. Aygün), Ayrıntı Yay., İstanbul, 2007.
- Stoke, M., Türkiye’de Arabesk Olayı (çev. H. Eryılmaz), İletişim Yay., İstanbul, 1998.
- Turan, N., S., "Mısır’da Ulusal Bir Sembolün Oluşumu “Mısır’ın Dördüncü Piramidi: Ümmü Gülsüm”, Folklor - Edebiyat Dergisi (Cilt 12, Sayı: 46), İstanbul, 2006.