1421 (kitap)

1421: Çin’in Dünyayı Keşfettiği Yıl (İngilizcesi 1421: The Year China Discovered the World) 2002 yılında emekli denizaltı komutanı ve amatör tarihçi Gavin Menzies tarafından yazılan eser. Eserde Avrupalı kaşiflerden önce bilinen dünyanın Çinli denizciler tarafından keşfedildiği iddia edilmektedir. Menzies’in iddiaları modern akademik tarih çevreleri tarafından sorgulanmaktadır.

Cantino haritası

Kangnido haritası

Fra Mauro haritası

Piri Reis haritası

Kitabın kurgusu

Kitaptaki bölümler aşağıda sıralanmıştır:
1. İmparatorluk dönemi Çin

• İmparatorun büyük planı
• Bir yıldırım düşer
• Donanma yola çıkıyor

2. Yol Gösteren Yıldızlar

• Ümit Burnunu dönmek
• Yeni Dünya

3. Hong Bao’nun Yolculuğu

• Antarktika ve Avustralya’ya

4. Zhou Man’ın Yolculuğu

• Avustralya
• Mercan Kayalıkları ve Baharat Adaları
• Amerika’daki ilk koloni
• Orta Amerika’daki koloniler

5. Zhou Wen’in Yolculuğu

• Şeytan Adası
• Define Filosu karaya oturuyor
• Kuzey Amerika kolonisi
• Kuzey Kutup seferi

6. Yang Qing’in Yolculuğu

• Bilmecenin çözümü

7. Portekiz tahtın varisi

• Dünyanın sonu
• Yeni dünyanın kolonizasyonu
• Devlerin omuzlarında

Genel bakış

Menzies kitabın girişinde amacının aşağıdaki soruya cevap vermek olduğunu açıklar:

Bazı erken dönem Avrupa kaynaklı dünya haritalarında Avrupalılarca bilinmeyen yerler çizilmiş gibi görünüyor. Buralar Avrupalılar tarafından keşfedilmeden önce kim buraları araştırmış, keşfetmiş ve haritalandırmış olabilir?

Menzies’e göre o dönemde Çin bu keşifleri yapabilecek ekonomik güce, zamana, insan kaynağına, bilimsel yeterliliğe ve önderliğe sahip tek ülkedir. Kitapta eski haritalarda ayrıntıyla çizilmiş bölgelerin Çinliler tarafından keşfedildiği ispat edilmeye çalışılır.

Menzies’e göre 1421-1423 yılları arasında Çin’de Ming Hanedanı hüküm sürmekteyken o dönemde Avrupalılarca bilinmeyen bölgelere Amiral Zheng He (鄭和), Çinli kaptanlar Zhou Wen (周聞), Zhou Man (周滿), Yang Qing (楊慶) ve Hong Bao (洪保) komutasındaki Çin donanmasının gitmiştir. Bu şekilde Menzies Avustralya, Yeni Zelanda, Kuzey ve Güney Amerika, Antarktika’nın Çinliler tarafından keşfedildiğini iddia ederen, Grönland’ın çevresinin katedildiğini ileri sürer. Menzies’in tezlerine 1421 Hipotezi de denmektedir.

Menzies bu keşiflerin Mandarin yöneticilerin denizaşırı seferleri ekonomiye verdiği ağıt yükün imparatorluğu iflasa sürükleyeceğinden korktukları için durdurduğunu ve bunlara dair her türlü bilgi ve belgeyi imha ettirdiğini belirtir. Menzies 1424 yılında İmparator Zhu Di öldüğünde tahta geçen İmparator Hong Xi yeni seferleri yasaklayacak, denizaşırı görevlerdeki donanmayı geri çağıracak ve ülkenin dış dünyayla deniz ticaretini kontrol altına alıp önemli ölçüde azaltacaktır. Ayrıca yeni keşfedilen yerlere dair bilgiler de yokedilerek buralara yönelik yeni seferler de gündemden düşürülecektir.

Bu keşifler sırasında Menzies’in iddiasına göre bazısı zoraki bazısı gönüllü olmak üzere çok sayıda Çinli yeni keşfedilen topraklarda bırakılacak ve bu koloniler zaman içerisinde yerel halkla bütünleşecektir.

Yöntem

Menzies hipotezlerini çeşitli farklı kaynaklara dayandırmaktadır:

• Gemi batıklarından elde edilen bilgiler
• Eski dünya haritalarının yeniden yorumlanması
• Çinliler tarafından yapılan yazıtların okunması
• Dönemin Çin edebiyatı
• DNA örneklemeleri
• Eski kaşiflerin anıları ve seyir defterleri (Kristof Kolomb, Ferdinand Magellan)
• Newport Kulesi ve Bimini Adası Yolu gibi varlık sebepleri açıklanamayan yapıların yeniden yorumlanması

Menzies yazmış olduğu eseri kabul gören bir gerçek olan Zheng He’nin seyahatlerine dayandırır. Bilimsel olarak kabul gören bakış açısına göre Çin donanması bu dönemde Hint Okyanusunun neredeyse tamamında ticaret yapmakta, Kızıldeniz ve Doğu Afrika sahillerini çok iyi bilmektedir. Buradan hareketle Menzies, okyanusa dayanabilecek ve zamanına göre ileri gemi mühendisliği seviyesine sahip Çin donanmasının Ümit Burnunu geçmiş ve Büyük Okyanus’a çıkmış olabileceğini iddia etmektedir.^[1] Bu iddia dönemin önemli haritalarından Fra Mauro haritasında Hindistan’dan gelen gemilerin Ümit Burnunu geçtiklerinin belirtilmesine dayandırılmaktadır. Bu aşamadan sonra Menzies olasılıklara dayanarak olayları yeniden kurmaya çalışarak akademik bir çalışmanın ötesine geçmektedir. Örneğin Büyük Okyanusun güney kısmında donanmanın üçe ayrıldığını öne sürdüğünde buna dair bir delil göstermemektedir. Donanmanın ayrıldıktan sonra her filonun başına geçen kaptanlar ve izledikleri rotalar da dayanaksızdır. Eserin çoğunda çeşitli olaylar bu dönemde gerçekleşen bir Çin seferiyle açıklanmaya çalışılmıştır.^[2]

Haritalar

1421 eserinde birçok haritaya atıfta bulunulur:

• Cantino Haritası (1502)
• Kangnido Haritası (1402)
• Fra Mauro haritası (1459)
• Pizzigano Haritası (1424)
• Piri Reis Haritası (1513)
• Jean Rotz Haritası (1542)
• Johannes Schöner dünya küreleri (1515 ve 1520)
• Vinland Haritası
• De Virga Haritası (1411-1415)
• Waldseemüller Haritası (1507)
• Wu Pei Chi Haritası (1628)

Eleştiriler

1421 hipotezi Çin tarihi uzmanları ve akademik tarih çevreleri tarafından reddedilmektedir.^[3][4][5][6]

Yapılan eleştirilerden bazıları şu şekilde sıralanabilir:

• Eserde bazı maddi hatalar vardır
• Akademik olarak tezlere delil olarak sunulacak veriler bulunmamaktadır
• Yazar Çince okuyamamakta ve hiçbir Çinçe yazılı eser kaynakça olarak gösterilmemektedir
• Yazarın iddia ettiği gibi denizcilik bilgisi hakkında kuşkular bulunmaktadır

Ayrıca yazarın vardığı sonuçlarla ilgili bazı tutarsızlıklar şöyle sıralanabilir:

• Neredeyse dünyanın her kıtasına uğrayan Çin donanmaları Avrupa kıtasına uğramamıştır
• İddia edildiği gibi Çinliler Orta Amerika’da koloni kurmuş olsalardı yerel Amerikalılar yabancı oldukları hastalıklara yakalanmış ve bağışıklık kazanmış olacaklardı. Eğer böyle olmuş olsaydı Kolomb dönemi Avrupalılar Amerika’ya ayak bastıklarından bir süre sonra yerliler arasında kitlesel ölümlerin gerçekleşmemiş olması gerekirdi.
• Döneme ait Çin kaynaklarının tamamı iddia edildiği gibi imha edilmemiştir. Zheng He ile üç sefere katılan tercüman Ma Huan tarafından yazılan ve 1433 yılında basılan kitap, Zheng He ile dört sefere tercüman olarak katılan Fei Xin’in basılan 1436 tarihli kitabı ve Zheng He’nin yedinci ve sonuncu seferinde özel sekreteri olarak yanında bulunan Gong Zhen’in 1443 yılında basılmış olan eserleri günümüze kadar gelmiştir.

Ancak bütün bunlara rağmen eser temel olarak kabul gören bir noktadan hareket ettiği için hipotez kesin vargılara varmaksızın değerlendirildiğinde klasik tarih anlatımının açıklayamadığı bazı konuları gündeme getirmektedir:

• Çin uygarlığı dünyadaki en eski uygarlıklardandır ve kesintisiz^[7] şekilde binlerce yıl gelişme fırsatı bulmuştur. Özellikle Avrupa tarihi ve kültürüyle karşılaştırıldığında Çin uygarlığının ve kültürünün Orta Çağdaki üstünlüğü tartışılmazdır.^[8] Çin uygarlığının keşifleri arasında pusula, matbaa, kâğıt, barut, roket teknolojisi, hidrolik pompa, asma tip köprü, demirin işlenmesi ve saban sayılabilir. Çin'deki astronomi ve matematik seviyesi ancak 17.yüzyılda Avrupalılarca yakalanabilmiştir.^[9] Bu uygarlık seviyesindeki bir ülkenin denizaşırı ülkelerle ticari ilişkileri olması ve bu sırada yeni bölgeler keşfetmesi hiç de imkânsız değildir.
• Eserde haritaların sadece okunması değil tarihçesinin ve yorumlanmasının da önem taşıdığı vurgulanmaktadır. Özellikle birbirleriyle rekabet halinde olan Portekiz ve İspanya arasında kesinlikle bilgi ve belge alışverişinin olmadığı, haritaların kraliyet haritacıları tarafından canları pahasına korunduğu bir dönemde geçmişe ait haritalardan da faydalanılmış olabileceği mümkündür.^[10][11]
• Niccolò de' Conti (1395–1469) isminde Venedikli bir tüccar, önce Arapça öğrenerek, sonra da müslüman olarak Asya'da her ülkeyi ziyaret etmiş, Çin'e kadar gitmiş ve ünlü amiral Zheng He'nin gemileriyle seyahat etmiştir. Çinlilerin haritacılık ve dünya ile ilgili keşiflerinin Avrupa'ya getirilmesi konusunda bağlantıyı sağlayanın o olduğu iddia edilmektedir. Seyahatleriyle ilgili yazdığı kitap 1444 yılında basılacak ve dönemin en iyi seyahatnamelerinden birisi olarak kabul edilecektir.^[12]

Kaynakça

1. Needham, J. (1961). Science and Civilisation in China, cilt 4 bölüm 3
2. Bu açıdan bakıldığında ilgi çekici ve yeni bir bakış açısını yansıtan yorumlar belli bir aşamadan sonra inandırıcılığını yitirmektedir.
3. 1421 tezlerinin çürütüldüğü internet sitesi
4. Mark Newbrook Eylül 2004
5. Asian Book Review eleştirisi
6. Robert Finlay eleştirisi
7. Klasik tarih anlayışına göre Roma İmparatorluğunun varolduğu dönemde köleci devlet sistemi, kurduğu ekonomik ve sosyal yapı sayesinde bilimde ve teknolojide ilerleme göstermiştir. Ancak barbar istilalarının ardından Roma İmparatorluğu yıkılınca özellikle Avrupa 1500'lü yıllara kadar sürecek olan karanlık bir döneme girecektir.Çin'de böyle bir dönem yaşanmamış, bilimsel ve teknolojik gelişmeler kesintisiz bir şekilde aktarılabilmiştir.
8. Gavin Menzies, 1421:The Year China Discovered The World, Bantam Press, 2002, s.442 ve devamı
9. Astronom Shen Kuo(1031-1095) ayın ve güneşin yuvarlak olduğunu teorize etmiş, manyetik ve gerçek kuzeyi bulmuş, gezegenlerin yörüngelerini incelemiştir.
10. Ünlü İtalyan haritacı ve bilimadamı Paolo dal Pozzo Toscanelli'nin edindiği bir haritayı Kristof Kolomb'a verdiği iddia edilmektedir.
11. Özellikle Kolomb sonrası haritalardaki hassasiyet ve haritalandırma teknikleri o dönemde Avrupalı kaşiflerin sahip olmadığı hassaslıktadır
12. Eser günümüze kadar gelmiştir.Niccolò de' Conti, Chandeigne, Le voyage aux Indes (Fransızca), 2004, ISBN 2-906462-86-1

Ayrıca bakınız

• 1434: Muhteşem bir Çin Filosunun İtalya’ya geldiği ve Rönesans’ı başlattığı yıl
• Gavin Menzies
• Kolomb Öncesi Okyanus Ötesi Temas
• Çin coğrafi keşifleri

Dış bağlantılar

• Kitabın resmî internet sitesi
• Gavin Menzies’in kişisel internet sitesi
• 12 Ocak 2006 tarihli The Economist yazısı