Altın Horoz

Altın Horoz

Altın Horoz
Ressam: Boris Zvorykin
Özgün ismi: Zolotoy petushok
Müzik: Nikolay Rimski-Korsakov
Libretto: Vladimir Belsky
Galası: 24 Ekim 1909
İlk gösterim yeri: Solodovnikov Tiyatrosu, Moskova
Oyuncular: * Kral Dodon - bas
  • Prens Gvidon - tenör
  • Prens Afron - bariton
  • General Polkan - bas
  • Amelfa - kahya kadın - kontralto
  • Müneccim - tenör altino
  • Şemaka Kraliçesi - soprano
  • Altın Horoz - soprano
  • Koro ve sessiz roller

Altın Horoz (Rusca: Золотой Петушок Zolotoy petushok), Nikolay Rimski-Korsakov tarafından hazırlanmış bir prolog, üç perde ve bir epilog'dan oluşan bir romantik operadır. Librettosu "Vladimir Belsky (1866–1946)" tarafından 1834'de Rus yazarı Aleksandr Puşkin tarafından yazılmış olan aynı adlı bir şiirden uyarlanmış olmakla beraber bu şiir de Amerikan yazar Washington Irving'in "Elhamra Masalları (Tales of the Alhambra)" adlı eserinin ilk iki bölümünden uyarlanmıştır. Rimski-Korsakov'un son operasıdır. Opera 1907'de tamamlanmıştır sansür sorunları nedeniyle ancak 24 Ekim 1909'da Moskova'da, "Zimin Opera" trupu tarafından "Solodovnikov Tiyatrosu"'nda ilk defa prömiyer temsili oynanmıştır.

Hazırlanma

Rimski-Korsakov bir önce hazırladığı opera eserini Kiteze Gizli Şehri operasını bu performans sanatına yaptığı son artistik katkı olarak görmekteydi.[1] Fakat Çarlık Rusya'sının o günlerdeki politik durumu onu tekrar yeni bir opera eseri hazırlayarak içişlerindeki gayet otokratik monarşi siyasi idaresini, Rus empralizmini ve bunun bir sonucu olan Rus-Japon Savaşı ve bu savaşta Rusya'nın kesinlikle mağlup olması gerçeklerini yerip hicvetmek istedi.

Aleksandr Puşkin (1799–1837)

Rimski-Korsakof'un bu nedenle hazırladığı yeni opera-bale eserine dört önemli faktör büyük etki yapmıştır:

  1. Aleksandr Puşkin: Rimski-Korsakof bu büyük Rusça şairinin bir şiirinden yararlanıp Çar Saltan adlı operasını hazırlamıştı. Bu eser çok beğenilmiş ve halk arasında popüler olmuştu. Puşkin'in "Altın Horoz" adlı şiirinin de benzer büyülü konuyu işleyeceği ve aynı popülerliği olacağını beklemekteydi.
  2. İvan Bilibin: Avrupa'da gelişen Art Nouveau/"Jugendstil" resim sanatı akımlarından etkilenen ressam ve sahne dekoratörü İvan Bilibin zaten "Altın Horoz" şiirinden ilham alarak Rus folklorunu görsel sanatlara aksettiren bir seri resim hazırlamıştı. Bu resimlerin hazırlanacak yeni operaya mizansen sağlayacağı büyük imkan dahilinde idi.
  3. Rus-Japon Savaşı: Rus Çarı II. Nikola hükümetleri emperyalist siyasi kararlarlar ve politikalar ile Rus-Japon Savaşı'nın başlamasına neden olmuşlardı. Otokratik idare altında gayet büyük bir eşitsizlik içinde yaşayan Rusya halkı bir ekonomik iyileşme beklerken bu savaşın çıkmasından dolayı daha da sıkı içişleri ve ekonomik tedbirler ile karşılaşmıştı. Rus halkı tarafından bu savaş ve savaşı çıkaranlar büyük bir nefretle karşılanmakta idi. Savaşta Rusya, Kore ve Mançurya'daki kara çarpışmalarında ve de denizdeki Tsusima Boğazı Muharebesi'nde Japonya tarafından büyük bir yenilgiye uğratıldı.
  4. Rus Devrimi (1905): Rus halkı yalnızca Rus-Japon Savaşı'ndaki büyük hezimetten aksi olarak etkilenmekle kalmayıp otokratik idare ve ekonomik durgunluk dolayışyla çıkan ekonomik buhranın öne alınamaması ve büyük fakir halk kütlelerinin ekonomik standartlarının daha da kötüye gitmesine de reaksiyon göstermekte idi. 9 Ocak 1905'de bir Ortodoks papaz başlarında olarak birkaç bin kişi Sankt Peterburg'daki Kış Sarayı önünde bir gösteri düzenleyip işçilere daha uygun işyeri kuralları; sekiz saatlik mesai; uygun asgari ücret ve çocuk istihdamının yasaklanması isteklerini ihtiva eden çok sayılı imzalı bir istidayı Çar'a sunmak istemekteydiler. Fakat bu gösteriyi önlemek için görevlendirilen Rus askeri gücü bu silahsız masum halk kütlesi üzerine hücum ederek 1000 kişiyi ateşli silah kurşunlarıyla ve kılıç darbeleri ile öldürüp Kanlı Pazar Katliamı (1905) adı verilen faciayı ortaya çıkarttılar. Bunun haberi tüm Rusya'ya yayıldı. Odessa'da bulunan Potemkin zırhlısı denizcileri isyana geçip şehri bombaladılarsa da bu isyan da sonunda çok kanlı bir şekilde bastırıldı. Çarın askeri güçleri Odessa'da limana inen merdivelerde halka hücum edip Odessa Merdiveni Katliamı adlı olaya neden oldular. Tüm Rusya’da Çarlık rejimine karşı eylemler ve grevler yapıldı. Bu halk hareketleri arasında Sankt Petersburg Konservatuvarı öğrencileri de protesto gösterisine katıldılar ve bu Konservatuvar'in Genel Müdürü olan Rimski-Korsakof onları desteklediği bildirdi. Yavaş yavaş bu devrimi elemine etmeyi başaran Rusya aristokrasi ve bürokrasisi devrime katılanları cezalandırmaya başladır. Bu arada Rimski-Korsakof'da konservatuvar müdürlüğündan atıldı; bu konservatuvarda hocalık yapan Alexander Glazunov, Anatoly Lyadov gibi önemli Rus müzisiyenler de işlerinden ayrılamaya veya istifa etmeye zorlandılar.

Rimski-Korsakof hazırlamayı düşündüğü "Altın Horoz" adlı operasının bu otokratik ve başarısız Çar rejimini yeren bir eser olarak 1906'da hazırlamaya başladı. 1907'de bu eserin bestelenmesini tamamladı.

Yapımlar

Operanın tamamlanması 1907 yılındadır. Bestecinin ülkesi olan Çarlık Rusya'sı Rusya Devrimi (1905)'nden yeni çıkmıştı. Eser bir efsane gibi sunulmakta ise de içinde çarlık hakkında çok kapalı olmayan yergiler bulunmaktaydı. Rusya'da o dönemlerde sansürün böyle bir şeyi kabul edebileceği düşünülemezdi. Gerçekten de eser sansür tarafından sahnelenmeye uygun bulunmadı. Ertesi yıl besteci hastalanıp 1908'de de öldū.

"Altın Horoz" operası bir yıl sonra Moskova'da özel Zimin Opera trupu tarafından özel "Solodovnikov Tiyatrosu"nda sahneye konuldu. Bu yapımlanmada orkestra şefi Emil Cooper idi ve mizansenler İvan Bilibin tarafından hazırlanmıştı. Eser bir ay sonra 6 Kasım'da Moskova Bolshoi Tiyatrosu'nda yeniden sahnelendi ve bu yapımda orkestra şefi Vyasheslav Suk ve mizansen hazırlayıcı Konstantin Korovin idi.

Eserin içinde çarlık hakkında yergiler bulunmaktadır. Korsakov Şubat Devrimi'den 10 yıl kadar önce durumu sezmiştir. Eserinde 10 yıl sonra fırtınalar koparacak olayların sinyallerini vermiştir.

Paris ve Londra'da ilk yapımlanma o sırayla 1914'de oldu. Paris'de eser bir "opera-bale" düzeninde sahnelendi. Eserin yapımcısı ve yönetmeni Mikhail Fokin ve mizansenler Natalia Goncarova tarafından yapılmıştı. Fokin'in bu yapımında bale sanatçıları karakterleri sahne ortasında temsil etmekte ve koro ve solistler ise şarkılarını sahnenin çevresinde söylemekteydiler. Bu mizansen ve gösterim şekli seyirci tarafından pek beğenildi. Fakat bestecinin karısı Madam Rimski-Korsakof, 1914 yılında Figaro gazetesine bir açık mektup gönderip bunun kocasının eserine ve eser konseptine çok aykırı olduğunu ilan etti ve Fransız mahkemesine başvurdu. Fransız kanunlarını uygulayan savcılık harekete geçerek temsili sahneden indirtti. Buna karşılık aynı yıl eserin Londra'da sahneye konulmasında Fokine'in sahneye koyuşu İngiliz yasalarına uygun görüldü. Böylece eser Paris'deki aynı kadro ile Londra'da sahneye konuldu ve bu yapimin başarısi orada sürüp gitti.

Günümüzde Altın Horoz, balesiz normal bir opera gibi temsil edilmekte ve birçok operaevinden orijinal Rusça değil de Fransızca çeviri ile "Le Coq D'Or" isimiyle yapımlanıp sahnelenmektedir. Eser bazen de eserdeki parçalardan düzenlemiş bir orkestra suitiyle yalnız bale şeklinde oynanmaktadır.

Roller

Rol Ses Zimin Opera, Moskova gösterim rolleri, 24 Eylul 1909
(Orkestra şefi: Emil Cooper)
Kral Dodon bas Nikolay Speransky
Prens Gvidon tenör Fyodor Ernst
Prens Afron bariton Andrey Dikov
General Polkan bas Kapiton Zaporozhets
Amelfa, Baş Kahya kontralto Aleksandra Rostovtseva
Müneccim tenor altino Vladimir Pikok
Şemaka Kraliçesi soprano Avreliya-Tsetsiliya Dobrovolskaya
Altın Horoz soprano Vera Klopotovskaya
Koro, sessiz roller

Konu özeti

Mekân - Rusya
Zaman - Efsane çağları[2]

Prolog

Perde açılırken orkestradan "Altın Horoz" motifi duyulur; motif hemen yaylı çalgılara geçer ve melodi değişir. Küçük çan sesleri arasında sahneye gizemli bir müneccim gelir. Seyirciye hitaben önce onlara saygılarını iletir ve göreceklerinin çok eski cağlara ait bir efsane olduğunu fakat buna rağmen bu gösteriden herkesin kıssadan hisse almaları gerektiğini ve bu gösterinin geçerli ve hayata uygun gerçekleri yansıttığını bildirir.

I. Perde

Kral Dodon'un sarayında büyük bir salon


III. Perde

Karl Dodon'un sarayının önü. Güneşli bir gün. Uzaklarda bir fırtına geleceğini işaret eden kara bulutlar var.

Halk Kral Dodon'un sarayı önünde toplanmıştır. Kahya kadın sahneye girer. Halka hitap ederek kralın ülkesine yeni bir gelinle gelmkte olduğunu ve halktan onu neşeyle selamlamalarını ister. Düğün alayı yaklaşır; alayda devler, maskeli insanlar, mücevher taşıyan tutsaklar bulunmaktadır. Alayın sonunda Kral Dadon ve yeni eşi Semaka Kraliçesi bir altın araba içinde gözükürler.

Semeka Kralicesi muneccimi gorur; Krala onun kim oldugunu sorar. Muneccim gozlerini Kralice'den ayirmadan Krala yaklasarak ona bir onceki gun verdigi sozu hatirlatir. Muneccim her ne arzu ederse Kral onu munecime vermeye soz vermistir. Muneccim simdi Kral'dan Kralice Semaha'yi kendine mukafat olarak vermesinis istemektedir. Kral, muneccime deli olup olmadığını sorar. Fakat muneccim Kraliceyi istemekte isar etmektedir. Kral Dodon, asasini muneccimin kafasina vurur ve o cansiz yere yikilir.

Ayni anda uzaktan gok gurlemeleri duyulur. Kralice ise olanlara gulmektedir. Kral Dodon onu kucaklamak isteyince ona siddetle cikisip onu ihtiyar maskara olarak cagirip ona cezasini cekme zamaninin geldigini bildirir. Kafesi icinde bulunan Altin Horoz da Krala hitap edip onun sonu geldigini soyler. Sonra kafesinden cikan Altin Horoz ucup Kral Dodon'un basina konar ve bir gaga vurusuyla onu cansiz yere serer.

Simsek cakip muthis bir gok gurultusu dutulur ve sonra etraf karanliga bulanir. Biraz sonra sahne aydinlanir ama Kralice ve Horoz kaybolmuslardir. Halkin sesi yukselir; "Firtina gecti, fakat simdi Kralimiz kim olacak?" Herkes sessizce aglamaya koyulurken perde iner.

Epilog

Eğlenceli bir melodi eşliğinde açılan sahneye müneccim gelir. Seyirciye konuşarak peri masalının bittiğini ilan eder. Onlara seyrettikleri sahnelerin sadece hayal ve illüzyon olduğunu ve yalnız kendisinin ve caricenin yaşayan gerçek kişiler olduğunu belirtir. Böylece perde kapanır.

Enstrümantasyon

Altin Horoz operasının orijinal orkestra notalarına göre şu çalgılar gereklidir:

Süitler

Bu opera yapimlandiktan cok gecmeden besteci olmudtur. Fakat Rus bestecileri A. Glazunov ve M. Steinberg bu eserdeki senfonik ogeleri konser salonlarinda calinmak uzere 4 tane suit-bölümunden olusan bir aranjmanini yapip bir senfoniuk suit'e donusturmustur. Bu suitte bulunan kisimlar sunlardir:

Dipnotları

  1. ↑ Frölöva-Walker, Marina (2005). "11. Russian opera; The first stirrings of modernism". Mervyn Cooke. The Cambridge Companion to Twentieth-Century Opera. London: Cambridge University Press. s. 181. ISBN 0-521-78393-3.
  2. ↑ Konu özeti Operaturkiye "Altın Horoz" synopsisinden eserinden uyarlanmıştır.

İçsel kaynaklar

Dışsal bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 11/18/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.