Apartman
Apartman, birkaç katlı ve her katında bir veya birkaç daire bulunan yapı.[1] Çoğunlukla konut olarak tasarlanmakla birlikte bazen dükkânları ve başka konut dışı kullanımları da barındırır.
Sanayileşmnin getirdiği ekonomik, demografik, teknolojik ve kültürel etkenlerin sonucunda bir gereklilik olarak ortaya çıkan apartman tipi konutlar, aynı büyüklükteki yapı arsasında tabakalaşması ile daha fazla kişiye barınma olanağı sağladığından önem kazanmıştır.[2] Günümüzde apartman, en çok üretilen yapı türüdür ve bunun getirdiği bir sonuç olarak, konut kavramı apartman kavramı ile bütünleşmiştir.[2]
Etimoloji
Apartman sözcüğünün kökeni İtalyanca appartamento sözcüğüdür.[3] Bu sözcüğün kökü "a parte" (ayrılmış, bölünmüş) kavramıdır.[3] İtalyancadan, appartement olarak Fransızcaya,[3] Fransızcadan Türkçeye geçmiştir.[1] Bazı yabancı dillerde apartman sözcüğü sadece bir daireyi belirtir.[4] Binanın tamamı için apartman bloğu tabiri kullanılır.[4]
Bir konut binası içinde diğerlerinden bölmelere ayrılmış ve bağımsız bir birim oluşturan odalar kümesini adlandıran "apartman" (Fransızca appartement) kelimesi Türkçe kullanımda birkaç bağımsız konut birimini içinde toplayan bina anlamını taşımaktadır.[2]
Geçmişi
Apartman olarak adlandırılmamış olsa da birden fazla ailenin birlikte yaşadığı konut tipinin geçmişinin Antik Roma dönemine kadar uzandığı, Ortaçağ'da kent boyutlarının küçülmesi ile bu konut tipinin ortadan kalktığı düşünülmektedir.[5] Sonraları İskoçya'nın kuzeyinde, endüstri devriminden önce hızla gelişen büyük kentlerde, çok aileyi barındıran büyük konut yapıları görülmüştür.[2]
Bugünkü anlamı ile apartman tipi yapıların Avrupa ülkelerinde 19. yüzyılda endüstrileşmeyle birlikte ortaya çıktığı görülmektedir.[5] Avrupa'da ilk apartmanın Paris'te, 18. yüzyıldan başlayarak artan kentsel büyüme sonucunda görüldüğü ve burjuvazinin yapı tipi olduğu iddia edilmiştir.[2][5] Ayrıca birinci ya da en üst katta ev sahibinin oturduğu dairenin olması gibi bir sosyal tabakalanma da söz konusudur.[2]
Viyana, Berlin, Roma, İspanya, Rusya gibi kentler apartmanlaşmaya kendi katkılarını yapmışlardır. İstanbul'daki ilk apartman örnekleri, 19. yüzyılın ikinci yarısında, Beyoğlu'nun Pera ve Galata bölgelerinde yapılmıştır.[5] İstanbul'da "apartman" adı ilk olarak II. Abdülhamit döneminde Şehzadebaşı'nda Serasker Rıza Paşa'nın konağı Letafet Apartmanı için kullanılmıştır.[2]
Apartman türü konutlar Orta Avrupa'dan sonra Amerika'da ilk kez 1869'da New York'ta görülmüştür. Çalışan sınıfın konut gereksinmesini karşılamak üzere dar cepheli, yan yana dizilmiş odalardan oluşan bir plan şeması göstermekte, aynı zamanda tek-katlı konutun tüm elemanlarını da barındırmaktadır. Bir oda ve banyodan oluşan tiplerin yanı sıra, 54 odaya 16 banyo olan ya da daha üst gelir grubundakiler için yapılmış Amerika'a özgü tiplerine de rastlanmaktadır.[2]
Galeri
NYC'de Central Park'a bakan lüks apartmanlar.
Londra'da Thames Nehri'ne bakan lüks apartmanlar.
Singapur'da apartman siteleri. Singapur'daki konutların büyük bir kısmını apartman daireleri oluşturur.
Kaynakça
- 1 2 "apartman." Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu. Erişim: 15 Aralık 2011
- 1 2 3 4 5 6 7 8 Kılıç, Ergün. "XIX.yüzyıl sonu batılılaşma hareketlerinin Pera/Beyoğlu'nda apartmanlaşma sürecine etkileri ve mimari yansımalar". Haliç Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2009. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=CwVIqqBuz1VkysVpueogAZ84vtnG0eGMyZnb5FKCqc2Grr49qgPDE4Ss1_2KcXJH. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2016.
- 1 2 3 "apartment." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
- 1 2 "apartman building." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
- 1 2 3 4 İpek, İrem. "İstanbul-Beyoğlu Büyük Zarifi Apartmanı Restorasyon Projesi". İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2015. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=WBc656i315e2eV6-EZV1oh6HHb04dYhchh6_0T6osHoKpRJ9qyXigSz9qN-juUrh. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2016.